Otyłość typu gruszka i jabłko. Dlaczego jedni tyją w biodrach i udach, a inni w okolicy brzucha?

   Dlaczego jedni tyją głównie w okolicy brzucha, a u innych tkanka tłuszczowa gromadzi się w okolicy nóg i bioder? W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na to pytanie.

   Otyłość brzuszna i otyłość pośladkowo-udowa to postaci otyłości wyodrębnione ze względu na główne miejsce nagromadzenia się tkanki tłuszczowej. Oceniając, która z postaci otyłości występuje u pacjenta, należy zmierzyć wskaźnik WHR.

Waist to hip ratio, czyli WHR

   Wskaźnik WHR jest zwany także jako stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Przy ocenie czy typ otyłości jest ginoidalny czy androidalny trzeba jeszcze uwzględnić BMI. Wyróżnienie typu ginoidalnego (gruszka) i androidalnego (jabłko) jest uniwersalne, ponieważ odnosi się do typu sylwetki. Jeżeli BMI wynosi 25-29,99 - wskazuje na nadwagę a od 30 na otyłość, wskaźnik WHR daje informację na temat tego, gdzie gromadzi się więcej tkanki tłuszczowej. W przypadku BMI dzieci obliczanie wskaźnika masy ciała odbywa się tak samo jak w przypadku dorosłych, jednakże interpretacja wyników jest bardziej skomplikowana - w obliczeniach stosuje się tzw. siatki centylowe.

   Chcąc obliczyć WHR, należy zmierzyć obwód talii (pomiar obwodu talii dokonuje się u kobiet pomiędzy dolnym brzegiem łuku żebrowego i górnym grzebieniem kości biodrowej w linii pachowej - jest to ok. 3 cm nad pępkiem, u mężczyzn na wysokości pępka), a następnie obwód bioder (pomiar obwodu bioder dokonuje się u kobiet w miejscu największego obwodu bioder, u mężczyzn na poziomie górnego końca kości udowej, na wysokości spojenia łonowego) np. taśmą krawiecką. Wskaźnik WHR oblicza się poprzez podzielenie obwodu talii przez obwód bioder. U kobiet typ gruszka zaczyna się wtedy, gdy wskaźnik WHR jest mniejszy niż 0,8, a typ jabłko - gdy jest wyższy niż 0,8. U mężczyzn typ gruszki stwierdza się wtedy, gdy wskaźnik WHR wynosi mniej niż 1, a typ jabłko - gdy jest wyższy niż 1.



Tkanka tłuszczowa trzewna i podskórna

   Sposób gromadzenia się i rozrastania tkanki tłuszczowej jest nieco inny u mężczyzn, niż u kobiet. Tkanka tłuszczowa nie jest jednolitym magazynem tłuszczu. W świetle aktualnej wiedzy można wyróżnić tkankę tłuszczową podskórną (SAT), która jest głównym magazynem energii w ustroju, a także tkankę tłuszczową trzewną (VAT). Mężczyzna posiada więcej tkanki tłuszczowej trzewnej w stosunku do podskórnej. U kobiety ta relacja jest odwrotna. Wpływa to na tendencję do otyłości ginoidalnej i androidalnej ze względu na płeć. Statystycznie, typ ginoidalny otyłości częściej występuje u kobiet, natomiast typ androidalny - u mężczyzn. Płeć ma wpływ na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, ale nie jest to jedyny czynnik wpływający na proces tycia.



Otyłość typu gruszka

   Otyłość ginoidalna (typ "gruszka") wiąże się z tym, że nadmiar tkanki tłuszczowej lokalizuje się w okolicy pośladków i bioder, zaś górne partie ciała są z reguły drobne. Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ten sposób jest w dużej mierze uwarunkowane czynnikami hormonalnymi i genetycznymi. Do czasu menopauzy, estrogeny wpływają na miejsce odkładania się nadmiaru tkanki tłuszczowej, "kierując" je w okolice bioder i ud. Po menopauzie, kiedy poziom estrogenów spada, kobiety mają tendencję do tycia w okolicy brzucha. Tkanka SAT naturalnie jest zlokalizowana w okolicy ud i pośladków u większości kobiet. O tym, czy będzie ona tam gromadzona w nadmiarze, czy w dopuszczalnych normach, decyduje styl życia - dieta i aktywność fizyczna. Podobnie jest w przypadku otyłości brzusznej. Obecność tkanki tłuszczowej trzewnej jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania wewnętrznych narządów. Dopiero nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych.



Otyłość typu jabłko

   Otyłość androidalna (typ "jabłko") charakteryzuje się tym, że tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie w okolicy brzucha. Tłuszcz zlokalizowany w okolicy brzucha, nazywany trzewnym, przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i choroby wieńcowej. Szeroka klatka piersiowa i szerokie, zaokrąglone ramiona kontrastują ze szczupłymi nogami. Otyłość androidalna prowadzi do zaburzeń metabolicznych i pogorszenia się wydolności narządów wewnętrznych. W procesie ewolucji mężczyźni otrzymali więcej trzewnej tkanki tłuszczowej w stosunku do tkanki podskórnej niż kobiety. Trzewna tkanka tłuszczowa znajduje się głównie w krezkach jelit, w przestrzeni zaotrzewnowej i w jamie brzusznej. Za nadmierny przyrost tkanki tłuszczowej w tej okolicy obwinia się częściowo obniżenie poziomu testosteronu



Nie tylko estrogeny i testosteron

   Hormony kory nadnercza, w tym głównie kortyzol, obecne w organizmie w nadmiarze przyczyniają się do tycia w okolicy brzucha, także u kobiet. Nadmiar kortyzolu może być efektem stresu, albo zaburzeń nadnerczy. Glikokortykosteroidy produkowane w nadmiarze m.in. w przebiegu zespołu Cushinga, także prowadzą do otyłości brzusznej. U kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników dochodzi do zaburzeń hormonalnych polegających na nadmiernej produkcji męskich hormonów płciowych (androgenów). Efekt jest taki sam, jak w przypadku nadmiernego produkowania glikokortykosteroidów. Tkanka tłuszczowa może gromadzić się głównie w okolicy brzucha. Nadmiar estrogenów sprzyja z kolei tyciu wokół bioder.



Wpływ diety i aktywności

   Nieprawidłowa dieta i siedzący tryb życia znacząco wpływają na rozwój otyłości, ale ich wpływ na sposób rozmieszczenia tkanki tłuszczowej jest ograniczony. Zaobserwowano, że mężczyźni spożywający głównie wysoko przetworzone produkty, bogate w cukry proste i tłuszcze trans, zwykle mają problem z nadmiarem masy ciała w okolicy brzucha. Drugim przekonaniem pokutującym głównie wśród kobiet jest mówienie o tym, że "słodycze idą w biodra". Być może coś w tym jest. Niemniej w świetle aktualnej wiedzy spożywanie cukrów prostych w nadmiarze zawsze prowadzi do otyłości - nie musi być to ani otyłość ginoidalna, ani androidalna, ale po prostu uogólniona.



   Przyzwyczajenia żywieniowe mają wpływ na masę ciała, ale nie wpływają znacząco na sposób rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, które jest determinowane głównie przez płeć i gospodarkę hormonalną.