Rehabilitacja ruchowa - leczenie i profilaktyka

   Rola rehabilitacji ruchowej w leczeniu i profilaktyce stale wzrasta w starzejącym się społeczeństwie, prowadzącym siedzący tryb życia.

   Rehabilitacja ruchowa zwana także kinezyterapią oraz treningiem leczniczym pobudza przemiany w układzie kostno-stawowym i mięśniowym oraz przemiany metaboliczne optymalnie wykorzystując ruch. Rehabilitacja ruchowa jest zwykle częścią fizjoterapii - łączy leczenie za pomocą rozmaitych form ruchu z fizykoterapią oraz leczniczym masażem.

Rehabilitacja ruchowa na miarę potrzeb pacjenta

   Zanim odbędzie się pierwszy trening leczniczy rehabilitant ocenia stan pacjenta, aby na tej podstawie opracować optymalny program ćwiczeń - zarówno miejscowych, jak i ogólnych. Postępy rehabilitowanej osoby są stale kontrolowane i monitorowane poprzez wykorzystanie obiektywnych, powtarzalnych metod. Prawidłowo zaplanowana rehabilitacja ruchowa pomaga zapobiegać licznym powikłaniom - np. odleżynom, przykurczom i powikłaniom narządowym.



By sprawność fizyczna i psychiczna były możliwie największe

   Cel wskazany w nagłówku uchodzi za nadrzędny cel kinezyterapii. Leczenie ruchem jest ukierunkowane nie tylko na przywrócenie wytrzymałości mięśni oraz ruchomości stawów, ale również na poprawę funkcji układu nerwowego. W zależności od stanu pacjenta do celów rehabilitacji ruchowej można zakwalifikować także korygowanie wad postawy, poprawę wydolności narządowej oraz korygowanie nieprawidłowych nawyków ruchowych. W terminologii medycznej wymienia się cztery postaci niepełnosprawności - trwałą postać, a także postać częściowo odwracalną, całkowicie odwracalną i częściową. Podstawowym celem kinezyterapii w razie trwałej niepełnosprawności jest nauczenie chorego życia w nowym ciele. W innych przypadkach niepełnosprawności leczenie ruchem jest ukierunkowane na optymalizację stanu zdrowia i możliwie największe zmniejszenie upośledzenia.



Formy kinezyterapii i ćwiczeń

   Podstawowym wyróżnikiem form kinezyterapii jest zakres oddziaływania ćwiczeń - na tej podstawie wyróżnia się kinezyterapię miejscową i uogólnioną. W ramach leczenia ruchem można wykorzystać nie tylko ćwiczenia bierne, czynne i czynno-bierne. Rehabilitant może uwzględnić w planie leczniczego treningu także ćwiczenia synergistyczne, w wodzie i ogólnokondycyjne. Mniej znane, ale również stosowane w ramach kinezyterapii, są metoda reedukcji nerwowo-mięśniowej oraz pionizacja i nauka chodzenia.



Dlaczego kinezyterapia jest skuteczna?

   Rehabilitacja ruchowa wykorzystuje dwie istotne cechy układu nerwowego - jedną z nich jest plastyczność, drugą regeneracja. Obie właściwości są ze sobą powiązane w ten sposób, że zdolność do regeneracji (reaktywność) polega na odpowiednim reagowaniu na pobudzenie receptorów, zaś plastyczność polega na zdolności do zmian reaktywności oraz mikrostruktur w obrębie neuronów w efekcie kolejnych pobudzeń receptorów. Efekty kinezyterapii nie są uzależnione wyłącznie od systematyki i prawidłowości wykonywania ćwiczeń. Możliwość rehabilitacji jest w dużej mierze zależna od wieku, skłonności osobniczych, a także rewaskularyzacji i reinerwacji.



Czynniki warunkujące efekty rehabilitacji ruchowej

   Rewaskularyzacja wspomniana wyżej oznacza tempo ponownego unaczyniania mięśnia - analogicznie, reinerwacja dotyczy tempa ponownego unerwiania regenerujących się mięśni. Inne czynniki wpływające na końcowy efekt kinezyterapii to wiek i predyspozycje indywidualne, a także obecność komórek satelitarnych w mięśniu, ich zdolność do proliferacji (powielania) oraz brak bliznowacenia i nabudowywania się tkanki łącznej w obrębie mięśni. Komórki satelitarne są odpowiedzialne nie tylko za podziały komórkowe, ale również za odbudowę uszkodzonej części mięśnia. Ich rola w procesie rehabilitacji ruchowej jest ogromna.



Leczenie ruchem i jego zastosowanie

   Terapeutyczne działanie kinezyterapii jest wykorzystywane główne w przypadku wszelkich form niepełnosprawności. Tytułem przykładu można wskazać na deformacje klatki piersiowej, skrzywienie kręgosłupa, albo zaburzenia proporcji długości kończyn. Rehabilitacja ma za zadanie pobudzić rozwój i zapobiec utracie tolerancji pacjenta wobec siebie. Brak ruchu może doprowadzić nawet do zaburzeń osobowości, a pierwszym krokiem do społecznego wycofania się i izolowania od innych jest obniżona samoocena odnosząca się do słabszych zdolności fizycznych.



Kinezyterapia jako forma profilaktyki

   Coraz większym problemem są choroby układu ruchu, które rozwijają się już nie tylko u pacjentów w podeszłym wieku. Często się garbimy, przyjmujemy długo pozycję siedzącą - przy biurku lub w samochodzie, nie potrafimy prawidłowo podnosić i przenosić ciężarów (pochylanie się przy prostych kolanach). Są to jedynie nieliczne z nawyków, które w dłuższej perspektywie mogą doprowadzić do utrwalenia nieprawidłowej postawy ciała, albo do bolesnych stanów zapalnych i zwyrodnieniowych (np. łokcia tenisisty, przepukliny krążka międzykręgowego). W takich przypadkach po wymaganym leczeniu operacyjnym, albo w ramach leczenia zachowawczego wykorzystuje się fizjoterapię - połączenie kinezyterapii i fizykoterapii. Jakże bardziej korzystne dla  pacjenta - i dla służby zdrowia - byłoby zapobieganie takim chorobom, niż ich leczenie. Rola profilaktyki chorób zwyrodnieniowych i innych związanych z układem ruchu jest wciąż słabo podkreślana. Kinezyterapia jako metoda zapobiegania chorobom wciąż jest w Polsce w powijakach.



Chcemy być sprawni jak najdłużej

   We współczesnych realiach osoba, która nie dba o swoje zdrowie w okresie młodości i w średnim wieku, funduje sobie bardzo "schorowaną" starość. Coraz więcej osób kładzie nacisk na aktywność fizyczną, ale nie ma pojęcia, jak prawidłowo ćwiczyć, żeby nie nabawić się problemów (plaga zwyrodnień stawu kolanowego). Kinezyterapia pod okiem specjalisty, prowadzona indywidualnie lub grupowo, pomaga wzmocnić mięśnie, zwiększyć ruchomość stawów, wyrobić nawyk prawidłowej postawy ciała, poprawić koordynację, podnieść ogólną sprawność fizyczną i zredukować nadwagę. Leczenie ruchem może być jednocześnie profilaktyką przeciw większości chorób cywilizacyjnych. Najwyższy czas, aby zrozumieć, że prowadząc siedzący tryb życia i unikając ruchu, stopniowo obniżamy jego jakość i komfort.