Jadalne kwiaty z twojego ogródka

   Wybór zieleniny w sklepach i marketach staje się coraz większy, ale wciąż nie można tam zauważyć jadalnych kwiatów. Być może wynika to z przekonania, że kwiaty są wyłącznie ozdobą w ogrodzie? Nic bardziej mylnego! Wiele roślin znajdujących się w naszych ogrodach można śmiało zjeść. Jak rozpoznać jadalne kwiaty i jakie posiadają wartości odżywcze?

   Kwiaty niektórych roślin wykazują właściwości prozdrowotne. Szacuje się, że do spożycia nadaje się około 80 różnych gatunków kwiatów. Obecnie kwiaty jadalne to jeszcze niszowy biznes kojarzony raczej z wykwintnymi restauracjami niż domowym jedzeniem.

Od fitoterapii do świata kulinarnego

   Początkowo kwiaty były wykorzystywane w medycynie naturalnej, a dokładniej mówiąc w fitoterapii. Już kilkaset lat przed naszą erą jadano kwiaty drzewa pomarańczowego i kwiaty róży na Bliskim Wschodzie. Chińczycy i Japończycy gustują głównie w chryzantemach, które Polakom kojarzą się raczej ze świętem zmarłych. Chryzantemy w kuchni azjatyckiej są dodawane do zup, sałatek oraz przystawek. Z ich kwiatów przygotowuje się także napary. W niektórych źródłach można natknąć się na informacje o ich trujących właściwościach, więc lepiej ich unikać.

   W rejonie basenu Morza Śródziemnego wykorzystuje się kwiaty ogórecznika, które zamraża się w kostkach lodu, albo dodaje do sałatek, sosów i chłodników.



Co dobrego dla organizmu zawierają kwiaty?

   W skład kolorowych płatków wchodzą witaminy i minerały, błonnik, olejki eteryczne, śluzy i polifenole. Ostatnie z wymienionych są znane z wysokiej aktywności antyoksydacyjnej. W skład kwiatów wchodzą głównie flawonoidy - przeciwutleniacze neutralizujące wolne rodniki chroniąc przed nadmiernym poziomem cholesterolu LDL oraz chroniące DNA przed czynnikami mutagennymi i utlenianiem. Flawonoidy nasilają działanie antyoksydacyjne witaminy C.

   Flawonoidy odgrywają dużą rolę w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym i związanym z wiekiem. Przeciwdziałają rozpadowi włókien kolagenu i agregacji płytek krwi. Wysokie spożycie flawonoidów pomaga zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona. Flawonoidy dbają o zdrowe serce. Charakteryzują się one właściwościami przeciwgrzybiczymi i przeciwalergicznymi. Flawonoidy działają przeciwzapalnie i moczopędnie. W grupie tych związków można wymienić różne substancje, które wchodzą w skład różnorodnych roślin. Na przykład, kwiaty nasturcji większej zawierają pelargonidynę, rumianek pospolity wyróżnia się zaś wysoką zawartością apigenidy.

   Korzystny wpływ na zdrowie człowieka mają także olejki eteryczne, w tym między innymi:

- chamazulen
- spiroeter
- mircen
- kamfora
- limonen
- linalol

   Inne dobroczynne związki czynne biologicznie to fitosterole, kwas askorbinowy, triterpeny oraz karotenoidy.



Jakie kwiaty są jadalne?

   Nie sposób opisać wszystkie kwiaty jadalne, których jest kilkadziesiąt. Przedstawimy zatem kilka wybranych, które warto spróbować ze względu na wartości odżywcze.

Kwiaty nagietka są bogatym źródłem flawonoidów, triterpenów, poliacetylenów i fenolokwasów. Zawierają one olejek eteryczny działający przeciwbakteryjnie, a także błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny (pektyny, celulozy). W skład kwiatów nagietka wchodzą także rozpuszczalne wielocukry o właściwościach immunostymulujących. Wyjątkowy skład uczynił z nich jeden z podstawowych komponentów wykorzystywanych w ramach fitoterapii. Kwiaty nagietka pomagają osobom cierpiącym na zaburzenia przemiany materii, zapalenie żołądka, zapalenie jelit, stany skurczowe przewodu pokarmowego, a także zaburzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego.

Kwiaty hibiskusa (ketmia, róża chińska) posiadają właściwości przeciwnowotworowe i przeciwwirusowe. Stosuje się je w leczeniu biegunek oraz chorób płuc. Napar z kwiatów hibiskusa pomaga też złagodzić dolegliwości ze strony dróg moczowych.

Chaber bławatek - ma korzenny posmak. Najlepiej sprawdzi się w formie suszonej jako dodatek do herbaty. Świeży chaber można wykorzystać do przerobienia na naturalny barwnik spożywczy, który przyda się do dekoracji ciast czy zrobienia kolorowego kremu do babeczek. Spożywanie chabru zaleca się przy zapaleniach spojówek i wszelkich problemach związanych z oczami, które powstają w wyniku zbyt długiego kontaktu z ekranem komputera lub telewizora. Chaber bławatek jest przydatny również przy kamicy nerkowej.

Mniszek lekarski - jedna z popularniejszych jadalnych roślin; mniszka można przerabiać na miód, który świetnie wspomaga leczenie przeziębienia. Poza tym kwiaty mniszka mogą się sprawdzić jako składnik deserów.

Kwiaty nasturcji większej (łac. Tropaeolum majus L.) wyróżniają się pod względem wysokiej zawartości przeciwutleniaczy. Zawierają one m.in. luteinę ważną dla zachowania dobrego wzroku, antocyjany, kwas askorbinowy i fenole. Ekstrakt z kwiatów nasturcji posiada właściwości antynowotworowe.

Kwiaty stokrotki są bogatym źródłem flawonoidów, beta karotenu i minerałów. Zawierają one także wielocukry oraz białko roślinne. Mniszek lekarski dostarcza witamin z grupy B, witaminę C, E i K1, a także beta karoten i potas. Napary, syropy i nalewki przyrządzane z mniszka poprawiają pracę wątroby oraz łagodzą dolegliwości trawienne. Mniszkowi lekarskiemu przypisuje się także właściwości moczopędne.

Koniczyna łąkowa jest bogatym źródłem olejków eterycznym, karotenoidów, garbników oraz witamin o silnych właściwościach przeciwutleniających - C i E. Warte spróbowania są także kwiaty bratka, które zawierają witaminę C, karotenoidy, polifenole i flawonoidy zaliczane do antyoksydantów.

Kwiaty cukinii i dyni są bogatym źródłem białka, wapnia i żelaza. Dostarczają one organizmowi witaminę B1, witaminę B3 oraz witaminy A i C. Kwiaty ogórecznika zawierają zaś magnez i potas oraz witaminę C. W ich skład wchodzą także saponiny i garbniki.

Kwiaty czarnego bzu - o ile świeże owoce i kwiaty czarnego bzu nie nadają się do spożycia, ponieważ są trujące, o tyle podsmażone kwiaty tracą trujące właściwości. Podobnie jak w przypadku cukinii, wystarczy obtoczyć kwiaty (najlepiej ciastem, takim jak na naleśniki) i smażyć na patelni.

Róża - jeden z najpopularniejszych kwiatów w polskiej kuchni; często występuje w postaci konfitury różanej, którą można nadziewać ciasteczka lub pączki. Róża jest bogata w witaminę C, więc sprawdzi się przy przeziębieniach.

   Do jadalnych kwiatów należą także kwiaty czosnku, begonii, bazylii pospolitej, fasoli wielokwiatowej, lebiodki i lawendy wąskolistnej. Można spożywać także owoce liliowca ogrodowego, mięty i niecierpka. Ponadto, jadalnymi kwiatami są robinia akacjowa, rumianek pospolity, szczypiorek, tymianek, słonecznik zwyczajny oraz wiesiołek dwuletni.



Kilka słów o przyrządzaniu kwiatów

   Do spożywania nie nadają się kwiaty z kwiaciarni i centrów ogrodniczych, ani inne, które mogły być nawożone środkami chemicznymi. Alergicy w ogóle nie powinni jeść jadalnych kwiatów. Kwiaty przygotowuje się do spożycia w bardzo prosty sposób - wystarczy usunąć działki kielicha, słupek i pręciki. Wyjątkowo, w całości spożywa się kwiaty fiołka wonnego, fiołka trójbarwnego oraz bratka. Kwiaty dyni i nasturcji spożywa się w całości. Z kolei kwiaty goździków i róży wymagają usunięcia białych, albo niewybarwionych fragmentów znajdujących się u podstawy płatka - mają gorzki, cierpki smak.

   Kwiaty przeznaczone do spożycia wymagają stosowania innych metod uprawy, niż kwiaty, które pełnią rolę dekoracji. Kwiaty jadalne należy zrywać przed południem, w ciepły i suchy dzień. Do spożycia nie nadają się mokre, zwiędnięte kwiaty, a także kwiaty z oznakami chorobowymi i uszkodzone przez owady. Pamiętaj o tym, że wiele roślin jest niejadalnych i ich spożycie może doprowadzić do zatrucia pokarmowego. Nie wolno spożywać tojada, bielunia, konwalii, hiacyntów, groszku pachnącego, narcyzów, azalii, hortensji, naparstnic ani też zimowita. Niemniej bez obaw możesz używać kwiatów ziół - bazylii, mięty i tymianku, zwłaszcza jeżeli uprawiasz je na balkonie lub w przydomowym ogródku.



Od płatków po całe kwiatostany

   W zależności od gatunku kwiatów do przyrządzenia posiłków możesz wykorzystać płatki, pojedyncze kwiaty oraz całe kwiatostany.

   Płatki róży możesz dodawać do sałatek i ciast. Służą też do przyrządzania różanej wody, którą aromatyzuje się słodycze i napoje. Płatki nagietka dodają szafranowego koloru i pikantnego smaku, a także komponują się z zupami mięsnymi i serem. Możesz dodawać je do ciast lub wykorzystać do ozdobienia mięsnych dań lub owocowych sałatek. Płatki kwiatów szczypiorku podkreślają smak zupy krem z brokułów i marchwi. Można dodać je także do sałatek.

   Pojedyncze kwiaty nasturcji większej możesz wykorzystać jako dodatek do jaj, sufletu lub potrawy z serem. Możesz zamarynować pączki i używać ich zamiast kaparów. Z kwiatów bratka polnego zanurzonych w białku z cukrem przygotujesz dodatek do deseru. Kwiaty stokrotki stosuje się m.in. jako dodatek do sałatek i deserów. Z kolei kwiaty dyni są na tyle duże, że możesz je nafaszerować przygotowując wykwintną przekąskę, albo usmażyć w naleśnikowym cieście.

   Całe kwiatostany wiązówki błotnej dodaje się do musów owocowych i dżemów. Kwiatostany bzu czarnego można zaś smażyć w naleśnikowym cieście. Bardzo ciekawą propozycją są duszone kwiatostany komosy strzałkowatej podawane z masłem.



Uprawa kwiatów jadalnych

   Możesz uprawiać jadalne kwiaty obok warzyw i ziół, aby mieć pewność, że kwiaty dodawane do posiłków były uprawiane w prawidłowych warunkach. Nie wolno stosować ani chemicznych nawozów, ani środków ochrony roślin. Bardzo ważne jest jednocześnie zapewnienie kwiatom prawidłowego nawodnienia i nasłonecznienia, jakiego potrzebują, aby zakwitły. Jadalne kwiaty możesz zbierać także na łące, o ile jest oddalona od ruchliwej drogi.



   Początkowo spożywaj niewielkie ilości kwiatów - organizm powinien przywyknąć do nowej grupy produktów. Pamiętaj o tym, aby do potraw dodawać wyłącznie takie kwiaty, które rosną z dala od spalin i kurzu. Usuwaj starannie środkowe części kwiatów, które zawierają dużo pyłku będącego potencjalnym alergenem. Kwiaty są oryginalnym dodatkiem do wielu potraw. Mówi się o nich coraz więcej - mają wykwintny smak, pełnią rolę przypraw i składników dań, a dodatkowo podnoszą ich walory odżywcze.