Nowalijki w kuchni - przyrządzamy wiosenne dania

   Początek wiosny to czas, gdy w sklepach spożywczych i na targowiskach pojawiają się masowo nowalijki. Do najczęściej wybieranych nowalijek należą rzodkiewka, pomidor, sałata, ogórek, szczypior i natka pietruszki. Uprawa tych warzyw może odbywać się zarówno szklarniach jak i w gruncie. Warzywa pojawiające się na przełomie marca i kwietnia zwykle są uprawiane szklarniowo.

Uprawy szklarniowe i nawozy

   Prawidłowo prowadzona uprawa szklarniowa nie powoduje zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Szklarnia umożliwia przedłużenie okresu prowadzenia upraw i zwiększenie ich obfitości. Ponadto, zapewnia ona także wyjątkowe warunki klimatyczne i odpowiednią temperaturę przez całą dobę. Odpowiednia konstrukcja chroni rośliny przed wiatrem. Tradycyjna metoda uprawy nie może być stosowana nawet w kwietniu, który jak w przysłowiu przeplata - trochę zimy, trochę lata. Przymrozki przygruntowe przestają być problemem dopiero w maju.

   Główne obawy dotyczące spożywania nowalijek są związane z ich nawożeniem. Trzeba pamiętać, że co za dużo, to nie zdrowo. Rolnicy powinni unikać przenawożenia roślin. Ma ono bardziej niekorzystny wpływ niż niedobór minerałów w glebie. Poważnym problemem mogą być azotany - są one redukowane do azotynów, które są prekursorem N-nitrozoamin działających rakotwórczych.

   Najwięcej azotanów gromadzi się w korzeniach i zewnętrznych liściach. Najwięcej tych szkodliwych związków chemicznych znajduje się zatem w sałacie, marchewce i rzodkiewkach. Nadmiar związków azotów w organizmie człowieka może doprowadzić do zatrucia. Z kolei długotrwałe narażenie na działanie tych związków przyczynia się do rozwoju raka żołądka.



Metody uprawy

   W oszklonych halach rośliny mają  optymalne warunki. Z reguły są one uprawiane nie na klasycznym podłożu, lecz na mieszance torfu, nawozów, mikroelementów i ziemi liściowej. Inną metodą uprawy jest zaburzenie korzeni w płynnym roztworze składników mineralnych.



Niedostatek światła słonecznego

   Niedostateczna ilość światła słonecznego powoduje, że nowalijki mogą mieć mniejszą zawartość witaminy C oraz bioflawonoidów. Przyczyny "niedoboru" światła słonecznego to nie tylko uwarunkowania klimatyczne, ale także wpływ szyby szklarni działającej jak filtr. Znikoma ilość słońca powoduje, że w nowalijkach znajduje się mniej węglowodanów i zapachowych substancji. Najlepiej widać to na przykładzie pomidorów.



Nowalijki - na co zwrócić uwagę podczas zakupu

   Nie traktuj nowalijek jako główne źródło witamin. Możesz wykorzystać je w celu urozmaicenia posiłków. W czasie zakupów wybieraj wyłącznie zdrowe warzywa - poznasz je po gładkiej skórce, braku pleśni i braku oznak gnicia. Liście nie powinny posiadać przebarwień. Żółte zabarwienie liści jest jedną z możliwych oznak przenawożenia. Nie należy wybierać warzyw o dużych rozmiarach. Duże wymiary plonów mogą być także skutkiem zbyt intensywnego nawożenia. Przed spożyciem nowalijek starannie je umyj, a następnie obierz. Pamiętaj, że największe ilości szkodliwych związków organicznych znajduje się pod skórką. Nie należy przechowywać warzyw w szczelnych, plastikowych pojemnikach. Brak dostępu tlenu spowoduje, że azotany będą przekształcały się w azotyny.



Nowalijki z ekologicznych upraw

   Warto znaleźć gospodarstwo rolne posiadające certyfikat produktów ekologicznych. Tego typu uprawy podlegają kontroli już od momentu nawożenia, aż po chwilę znakowania. Warzywa pochodzące z upraw ekologicznych niemal nie zawierają azotanów. W gospodarstwach rolnych tego typu nie stosuje się syntetycznych nawozów mineralnych. Używa się naturalne komposty. Uprawiane rośliny pobierają wyłącznie tylko tyle związków azotu, ile ona potrzebuje. Nawóz nie kumuluje się w korzeniach i w liściach. Nowalijki pochodzące z ekologicznych upraw można kupić w sklepach z ekologiczną żywnością.



Nowalijki - najzdrowsze są surowe!

   Nowalijki możesz dodawać w surowej postaci - do sałatek i kanapek. Możesz także spożywać je jako przekąski między głównymi posiłkami.

   Polecane techniki przyrządzana nowalijek to:

- gotowanie na parze
- duszenie
- gotowanie w łupinkach (młode ziemniaki)
- pieczenie w piekarniku (młode ziemniaki)

   Młode ziemniaki zawierają dużo wody. Pieczenie ich w piekarniku wymaga dłuższego czasu pieczenia. Możesz też przyrządzić warzywa w kuchence mikrofalowej - efekt będzie podobny jak do gotowania na parze - uzyskają one intensywny kolor i zachowają wiele cennych składników.

   Nowalijki możesz zapiekać także z mięsnymi potrawami w piekarniku. Czas pieczenia młodych warzyw korzeniowych powinien wynosić w granicach 20-30 minut. Przed włożeniem ich do piekarnika dokładnie je umyj i wyszoruj szczotką. Pokrój oczyszczone warzywa i skrop je oliwą i octem (winnym bądź jabłkowym). Piecz warzywa w naczyniu żaroodpornym.



Orientalny smak i warzywne "hamburgery"

   Orientalny smak dobrze łączy się z surowymi warzywami pokrojonymi w zapałkę - wykorzystaj marchewkę, seler i pietruszkę. Smaż je przez około 3-5 minuty w niewielkiej ilości gorącego tłuszczu stałego przeznaczonego do smażenia, czyli np. masła klarowanego. Dopraw warzywa sosem sojowym i dodaj kiełki sojowe. Nowalijki w orientalnej odsłonie doskonale smakują w połączeniu z białym i brązowym ryżem.

   Drugą propozycją są warzywne "hamburgery", czyli kanapka na ciepło z warzywami i mielonym mięsem. Utrzyj na tarce nowalijki (włoszczyznę) i dodaj je do mielonego mięsa. Dopraw je i dodaj odrobinę soli. Następnie uformuj płaskie kotlety. Smaż je przez około 20-30 minuty na niewielkiej ilości masła klarowanego. Tłuszcz roślinny powinien być mocno rozgrzany. Posyp kotlety drobno pokrojonym szczypiorkiem. Polecamy grahamki i bułki pełnoziarniste. Dodaj do kotletów nowalijki - plaster pomidora i ogórka, listek sałaty lub szpinaku.



Nowalijki - czy warto je jeść?

   Osoby z alergią pokarmową, a także pacjenci z chorobą wrzodową lub zespołem jelita nadwrażliwego powinni unikać spożywania nowalijek, jeżeli nie pochodzą one z ekologicznych upraw. Zdrowe osoby nie muszą z nich rezygnować, jeżeli zachowają umiar. Kilka listków sałaty, parę plastrów pomidora i szczypta pokrojonego drobno szczypiorku nie zaszkodzi. Rzodkiewka, sałata, pomidor i ogórek są sprzymierzeńcami szczupłej sylwetki i ułatwiają ułożenie zbilansowanego jadłospisu. Rzodkiewka zawiera dużo siarki chroniące przed chorobami nowotworowymi. Zwiększa ona produkcję żółci. Sałata jest niskokaloryczna i należy do bardzo cennych źródeł kwasu foliowego. Pomidor przeciwdziała rakowi, a ogórek działa moczopędnie.

   Niektóre nowalijki możesz wyhodować na parapecie. Szczypiorek, rzeżucha i nać pietruszki są bardzo bogatym źródłem witamin i minerałów. Możesz dodawać je do sałatek i kanapek, a natkę pietruszki także do zup.