Znakowanie żywności w Unii Europejskiej - w trosce o konsumenta!

   Etykietowanie środków spożywczych, czyli znakowanie żywności, jest przedmiotem Rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 o przekazywaniu konsumentom informacji na temat żywności. Tytuł tego aktu uwydatnia znaczenie znakowania żywności z perspektywy ochrony praw konsumenta.

   Na obszarze państw Unii Europejskiej funkcjonuje rynek wewnętrzny - obszar bez granic wewnętrznych funkcjonujący w oparciu o zasadę czterech swobód przepływu - towarów, usług, osób, kapitału. Swobodny przepływ towarów ułatwia producentom wprowadzanie żywności na rynki europejskie, ale nie może naruszać praw i bezpieczeństwa konsumentów. Zasady prawidłowego znakowania żywności są jedną z podstawowych gwarancji, że konsumenci są informowani w takim stopniu, że mogą dokonać świadomego wyboru dotyczącego zakupu i spożycia żywności.

Ochrona konsumentów jako nadrzędny cel etykietowania żywności

   Przepisy rozporządzenia obowiązują wszystkich na rynku spożywczym na wszystkich etapach produkcji żywności. Producent ponosi odpowiedzialność za rzetelność i obecność informacji prezentowanych na etykiecie produktu. W odniesieniu do żywności importowanej spoza obszaru UE odpowiedzialność spoczywa na importerze. Niektóre informacje muszą widnieć na etykiecie obowiązkowo - na przykład termin przydatności do spożycia, skład oraz waga netto. Dodatkowe wymogi dotyczące oznakowania żywności odnoszą się do poszczególnych grup produktów. Na przykład, napoje o zawartości alkoholu powyżej 1,2% objętości muszą być oznakowane w taki sposób, żeby konsument wiedział, jaka jest rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu.



Wartość odżywcza nie zawsze musi być podana

   Oznakowanie żywności zawierającej sól amonową lub substancje słodzące, albo wysoką zawartość kofeiny obejmuje dodatkowe informacje obowiązkowe, na co producent i importer powinni zwrócić szczególną uwagę. Ilość netto może być wyrażona nie tylko w litrach, mililitrach, gramach i kilogramach, ale również w centylitrach. Nie wszystkie środki spożywcze muszą być oznakowane z uwzględnieniem informacji o wartości odżywczej. Do takich produktów należą:

- zioła
- przyprawy
- środki aromatyzujące
- herbaty ziołowe

   Wykaz składników nie jest konieczny w odniesieniu do wody gazowanej, świeżych owoców i warzyw, a także produktów mlecznych i octów.



Oznakowanie żywności nie może wprowadzać w błąd!

   Producenta i importera odpowiadających za prawidłowe oznakowanie żywności obowiązuje zasada niewprowadzania konsumenta w błąd. Informacje widoczne na etykiecie produktu powinny być rzetelne i jasne - zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta. Po zmianach wprowadzonych przez wspomniane na wstępie rozporządzenie, etykiety stały się bardziej czytelne. Bardzo ważną zmianą jest też umieszczanie pełnych, przejrzystych informacji na temat alergenów. Na etykiecie musi znaleźć się także szereg innych dodatkowych informacji - m.in. o kraju pochodzenia.



Kilka słów o wielkości czcionki i sposobie zamieszczania informacji

   Minimalna wielkość czcionki wynosi 1,2 mm i odnosi się do informacji obowiązkowych. Odstępstwo od tej zasady jest możliwe tylko w przypadku małych opakowań i pojemników o wielkości poniżej 80 cm2. Dla mini opakowań wysokość czcionki wynosi 0,9 mm. Liczy się nie tylko rozmiar czcionki, ale również sposób oznakowania żywności. Informacje nie powinny być zasłonięte, ani usuwalne. Nie można przerywać ich ilustracjami i nadrukami.



Zapis składników alergennych

   Alergie pokarmowe są coraz częstsze, a brak informacji o składnikach alergennych na etykiecie produktu naraża zdrowie konsumenta. Wspomniane na wstępie rozporządzenie wprowadza zasady umieszczania informacji na temat składników alergennych. Składniki alergenne umieszcza się w wykazie składników podkreślając ją za pomocą czcionki, koloru tła lub stylu. Lista składników alergennych została ujęta w załączniku II do rozporządzenia.

   Zgodnie z obecnie obowiązującym aktem prawnym do składników alergennych należą:

- zboża zawierające gluten oraz produkty pochodne
- skorupiaki, mięczaki i ich produkty pochodne
- jaja i produkty pochodne
- ryby i produkty pochodne
- orzeszki ziemne, inne orzechy i produkty pochodne
- soja oraz łubin i ich produkty pochodne
- mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą).
- seler, gorczyca, nasiona sezamu i ich produkty pochodne
- dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 mg/l w przeliczeniu na SO2



Przepisy obowiązują, ale nie chronią przed nadużyciami

   Nadal istnieją przypadki nieprawidłowego znakowania żywności przez producentów. Wśród przykładów nadużyć można wymienić niezamieszczenie informacji obowiązkowych, na przykład skład produktu. Najwięcej nadużyć występuje w segmencie żywności ekologicznej. Dane prezentowane przez Inspekcję Handlową wskazują na to, że aż 25-30% produktów spożywczych wprowadzonych na rynek jest oznaczonych niezgodnie z obowiązującym rozporządzeniem. Nierzetelni producenci nie zamieszczają niektórych obligatoryjnych informacji, albo przedstawiają właściwości, których produkt nie posiada. Rażącym przykładem nieuczciwej praktyki konsumenckiej jest przypisywanie herbacie leczniczych właściwości.



Nadużycia są surowo (pieniężnie) karane!

   Zarówno producent, jak i importer ponoszący odpowiedzialność za produkty wprowadzane na rynek, mogą zostać ukarani w razie nieprawidłowego oznakowania żywności, w ramach kontroli przeprowadzanej przez Inspekcję Handlową. Wysokość kary pieniężnej wynosi w granicach od 1000 zł do 10% przychodu producenta/importera w roku poprzedzającym rok, w którym kara została nałożona. Informacje o tym, że przedsiębiorca został ukarany wpływają dodatkowo na spadek renomy marki i utratę zaufania części konsumentów do nieprawidłowo oznakowanych produktów.