Interakcje pomiędzy żywnością a lekami

   Spożywane w trakcie leczenia pożywienie w znaczący sposób może wpływać na wchłanianie leków z przewodu pokarmowego. Zależy to głównie od ilości zawartych w nim węglowodanów i tłuszczów. Pokarmy bogate w tłuszcze, do których zalicza się np. masło, smalec, boczek, jaja, mleczne produkty pełnotłuste przyczyniają się do zwiększonego wchłaniania leków dobrze rozpuszczalnych w tłuszczach, co może narazić pacjenta na wystąpienie objawów przedawkowania.

   Do leków dobrze rozpuszczalnych w tłuszczach należą: leki psychotropowe, tzw. betaadrenolityki stosowane w chorobach serca i nadciśnieniu tętniczym, niektóre leki przeciwpasożytnicze i przeciwgrzybicze oraz teofilina stosowana w leczeniu astmy. Szczególnie groźne powikłania dotyczą betaadrenolityków, teofiliny i leków psychotropowych. W przypadku pierwszej wymienionej grupy dojść może do znacznego zwolnienia akcji serca, spadku ciśnienia tętniczego, pojawienia się groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca oraz u osób chorych nasilenia niewydolności krążenia. Wzrost stężenia teofiliny objawia się znacznym przyspieszeniem akcji i zaburzeniami rytmu serca, spadkiem ciśnienia krwi z towarzyszącymi bólami głowy. Natomiast leki psychotropowe spożywane razem z posiłkiem bogatym w tłuszcz mogą powodować wystąpienie zaburzeń świadomości, spadek ciśnienia tętniczego i nawet wyzwalać drgawki. Pokarmy bogate w węglowodany w większości przypadków hamują i zmniejszają wchłanianie leków z przewodu pokarmowego co objawiać się może brakiem efektu leczniczego.

Produkty bogate w tyraminę

   Tyramina jest naturalnie występującą aminą, która powstaje z rozkładu białek długo przechowywanej lub fermentującej żywności, takiej jak ryby solone, wędzone i marynowane, bób, sery dojrzewające (cheddar), sosy sojowe, drożdże, salami, wątroba wołowa i drobiowa, koncentraty mięsne, wina (Vermouth, Chianti), czekolada, awokado, przejrzałe banany, figi. W metabolizmie tyraminy bierze udział enzym - oksydaza. Leki, które hamują działanie tego enzymu, hamują więc również przemiany tyraminy, podnosząc jej poziom we krwi. Tyramina stymuluje natomiast uwalnianie noradrenaliny z zakończeń nerwowych. Jej nadmiar może prowadzić do gwałtownego wzrostu ciśnienia krwi, kołatania serca, bólów głowy, mdłości, wymiotów.



Produkty bogate w błonnik

   Spożywanie produktów bogatych w błonnik przyczynia się do poprawienia motoryki przewodu pokarmowego i ma zdolności do absorpcji na swojej powierzchni wielu związków chemicznych szkodliwych dla organizmu jak i niektórych leków. Sytuacja ta dotyczy głównie dwóch grup leków - preparatów naparstnicy stosowanych w niewydolności krążenia (efektem jest nasilenie niewydolności) i leków przeciwdepresyjnych (zahamowanie działania leku i pogłębienie depresji).



Produkty bogate w flawonoidy i furanokumaryny

   W sokach a zwłaszcza w soku grejpfrutowym znajdują się związki zwane flawonoidami (kampferol, naringrnina i kwercetyna) i furanokumaryny , których przemiany metaboliczne zachodzą przy udziale enzymów wątrobowych wchodzących w skład cytochromu P-450. Ten sam kompleks enzymów bierze udział w przemianie wielu grup leków między innymi stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej, alergii, infekcji wirusowych i zaburzeniach gospodarki tłuszczowej. Przez zablokowanie przez składniki soku cytochromu P-450 niemożliwa staje się eliminacja tych leków z organizmu i ich poziom we krwi rośnie powyżej poziomu terapeutycznego (nawet ponad 500%) dając groźne powikłania.



Produkty bogate w wapń

   Mleko, sery, jogurty i produkty pochodne zawierają znaczne ilości wapnia. W przypadku zażywania leków wchodzi on z nimi w reakcję tworząc nierozpuszczalne w wodzie związki zmniejszając lub zupełnie uniemożliwiając ich wchłanianie.



Suplementy diety

   Stosowanie suplementów diety może nasilać występowanie różnego rodzaju interakcji z przepisywanymi przez lekarzy lekami. Jednym z najbardziej znanych przykładów są interakcje pomiędzy jonami wapnia a niektórymi antybiotykami i chemioterapeutykami. Jony wapnia, zawarte w preparatach mineralnych, mogą tworzyć z tymi lekami nierozpuszczalne sole, a tym samym ? zmniejszać ich wchłanianie. Na skutek zmniejszonego wchłaniania leku dochodzi z kolei do obniżenia jego stężenia we krwi, co skutkuje brakiem działania terapeutycznego. Przyjmowanie preparatów zawierających sole wapnia wraz z niektórymi antybiotykami, stosowanymi często w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i moczowych może spowodować zmniejszenie ich stężenia we krwi nawet o około 50%. Suplementacja preparatami zawierającymi potas lub spożycie żywności bogatej w ten minerał, np. bananów czy soku pomidorowego, równocześnie z przyjmowaniem leków przeciwko nadciśnieniu tętniczemu może doprowadzić do nadmiernego wzrostu stężenia jonów potasowych we krwi. Zbyt duże stężenie potasu we krwi jest równie groźne jak jego niedobór. Może bowiem powodować groźne konsekwencje kliniczne, takie jak: zatrzymanie czynności serca, zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni, senność, bóle głowy. Niektóre leki stosowane w schorzeniach kości posiadają zdolność wiązania wapnia i żelaza. Dlatego w ciągu 2 godzin po przyjęciu leków z tej grupy nie należy spożywać pokarmu, zwłaszcza bogatego w wapń (mleko, produkty mleczne) oraz witamin i mikroelementów. Niewskazane jest także stosowanie leków zobojętniających kwas solny w żołądku, gdyż zawierają one w swym składzie żelazo, magnez, aluminium i wapń. Niebezpieczne mogą być również interakcje preparatów witaminowo-mineralnych z lekami przeciwzakrzepowymi. Osoby przyjmujące te leki nie powinny zażywać równocześnie preparatów witaminy K oraz spożywać produktów zawierających duże ilości tej witaminy, takich jak brokuły, szpinak czy sałata. Nieprzestrzeganie tych zaleceń grozi brakiem skuteczności leków przeciwzakrzepowych. Witamina K powoduje bowiem wzrost krzepliwości krwi. W badaniach klinicznych wykazano, iż preparaty żelaza a także magnezu, zażywane wraz z hormonami tarczycy, zmniejszają aktywność tych ostatnich. Hormony tarczycy, powinny więc być zażywane co najmniej 2 godziny po przyjęciu jonów żelaza i magnezu. Tyroksyna wykazuje bowiem zdolność tworzenia stabilnych kompleksów z żelazem.



Lukrecja

   Jest to substancja bardzo szeroko stosowana w przemyśle cukierniczym i piwnym, która powoduje spadek poziomu potasu we krwi. U osób zdrowych nie stanowi to żadnego zagrożenia, a niedobór potasu zostaje szybko uzupełniony. W przypadku, gdy osoba zażywa leki z grupy naparstnicy (niewydolność krążenia) taki spadek potasu może wywołać bardzo groźne zaburzenia rytmu serca lub spowolnienie jego akcji.



Aby unikać interakcji pomiędzy lekami a żywnością, zaleca się:

1. Popijać leki wodą o temperaturze pokojowej. Herbata, kawa lub produkty mleczne mogą zmniejszać wchłanianie leków. Soki owocowe zaburzają metabolizm leków w organizmie. Starać się nie łączyć leków z gorącymi napojami, gdyż wysoka temperatura może zmniejszyć ich skuteczność. Nigdy nie zażywać leków razem z napojami alkoholowymi.
2. Nie mieszać leku z pożywieniem, ani nie zażywać go tuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu (chyba, że zaleci to lekarz). Jeśli wiadomo, że posiłek może zaburzać działanie danego leku, najlepiej jest go zażyć 1-2 godziny przed lub 2 godziny po jedzeniu.
3. Nie zażywać preparatów witaminowych, mineralnych lub witaminowo-mineralnych w tym samym czasie co innych leków, gdyż może to być przyczyną zaburzeń wchłaniania substancji czynnej.
4. Zawsze dokładnie przeczytać ulotkę dołączoną do leku.