Napoje energetyzujące a zdrowie

   Napoje energetyczne, popularne nie tylko wśród jeżdżących w długie trasy kierowców czy młodzieży przygotowującej się do sprawdzianów czy też egzaminów, wydają się być wspaniałym rozwiązaniem problemu przytłaczającego nas zmęczenia. Być może są faktycznie skuteczne, ale prawdziwe pytanie brzmi: czy ich picie, zarówno "dorywcze" jak i notoryczne, jest bezpieczne dla zdrowia?



Czym są napoje energetyczne?

   Napoje energetyczne (zwane również napojami energetyzującymi, energetykami, energy drinkami etc.) to napoje, których podstawowym zadaniem jest dostarczenie nam, w kryzysowych sytuacjach, energii i sił, byśmy mogli kontynuować wykonywaną intelektualną bądź fizyczną aktywność. Tak więc, napoje energetyczne popijamy, gdy mamy dużo pracy bądź nauki czy planujemy przetańczyć całą noc, zafundować sobie długi trening na siłowni etc. Napoje energetyzujące popijają również wyjeżdżający w długie trasy kierowcy czy inne osoby, którym wykonywany zawód nie pozwala na nawet minimalne obniżenie sprawności i zdolności koncentracji.

   Dostępność różnego rodzaju napojów energetycznych na rynku jest, z roku na rok, coraz większa. Na rynku znajduje się ich wiele marek w tym tzw. marki własne w sieciach marketów i dyskontów. Warto wspomnieć, iż pierwszy tego typu napój na rynku pojawił się w roku 1987 w Austrii i był to "kultowy" Red Bull (w Polsce pojawił się w roku 1995). Do najpopularniejszych energetyków na polskim rynku należą: Black, Red Bull, Tiger i Monster. Można kupić je zarówno w puszkach jak i butelkach, i to butelkach o coraz większej pojemności. Oznacza to, że popularność energetyków oraz nasze zapotrzebowanie na tego typu stymulanty rośnie.



Skład napojów energetycznych

   Głównym składnikiem napojów energetycznych jest kofeina, której to zawdzięczają swoje pobudzające właściwości i działanie, ale również inne związki tj. tauryna bądź/i guarana, inozytol, glukuronolakton, cukier. Inne składniki napojów to: regulatory kwasowości, dwutlenek węgla, teobromina, roślinne wyciągi np. z żeń-szenia, czy miłorzębu japońskiego, karnityna i oczywiście woda.

Kofeina. Właściwości kofeiny zna niemal każdy, kto choć raz wypił kiedyś mocną kawę. Wielu z nas nie wyobraża sobie poranka bez świeżo zaparzonej kawki, dzięki której szybko i przyjemnie możemy się "dobudzić". Kofeina działa głównie na korę mózgową, rozszerza naczynia krwionośne, przyśpiesza pracę serca, działa moczopędnie, zmniejsza uczucie senności. Powoduje też uwalnianie się niewielkiej ilości dopaminy, hormonu odpowiedzialnego za uczucie zadowolenia i szczęścia.

Tauryna i guarana. Podobnie do kofeiny działają tauryna i guarana, Tauryna wpływa na produkcję hormonów odpowiedzialnych za spalanie i wydalanie tłuszczów. Uczestniczy w przemianie materii, reguluje pracę serca, pobudza pracę mięśni. Podczas wysiłku fizycznego zmniejsza wydalanie serotoniny, przez co nie odczuwany jest ciężar tego wysiłku i organizm może dłużej pracować. Guarana zawiera do 6% kofeiny. Sprawia, że kofeina w napojach jest wolniej wchłaniana, przez co wydłuża się czas działania pobudzającego.

Inozytol. Inozytol uczestniczy w metabolizmie tłuszczy i cholesterolu, poprawia sprawność umysłową i działa uspokajająco.

Glukuronolakton. Zmniejsza uczucie senności, podwyższa zdolność koncentracji i szybkość reakcji, działa regenerująco

Cukier. Cukry również charakteryzują się działaniem polegającym na dodawaniu energii. Co prawda, jako węglowodany proste, rozkładają się w organizmie niezwykle szybko i ich wpływ na naszą aktywność jest krótkotrwały, ale mimo wszystko, potrafią dać, kolokwialnie mówiąc, niezłego kopa.

   Niektóre napoje energetyczne mają w swoim składzie również witaminy (głównie witaminy z grupy B i witamina C) oraz składniki mineralne (magnez), ale nie łudźmy się, że możemy, poprzez ich picie, pokryć swoje dobowe zapotrzebowanie na tego typu składniki, gdyż ich wchłanialność z takiego źródła jest zdecydowanie mniejsza niż z produktów spożywczych.

   W zależności od marki napoju, jego dokładny skład ulegać może zmianie. Proporcje między typowymi składnikami również. Wiodący na rynku napojów energetycznych producenci wprowadzili już do swej oferty np. produkty bez cukru (słodzone słodzikiem), których kaloryczność jest niemal zerowa. Możemy ponadto znaleźć napoje energetyzujące w coraz to nowych smakach, a więc ich skład wzbogacony jest o różnego rodzaju barwniki I aromaty.



Jakie zagrożenia niosą za sobą napoje energetyczne?

   Po pierwsze, napoje energetyczne zwiększają ryzyko zawału (poprzez prowadzenie do arytmii serca) oraz udaru. Zawartość kofeiny w tego typu napojach jest tak duża, że nasz organizm może sobie z nią nie poradzić. Tym bardziej jeśli nie dostarczamy jej sobie na bieżąco i nie jesteśmy do niej przyzwyczajeni bądź, zupełnie odwrotnie, przyjmujemy jej zbyt wiele. Ponieważ napoje energetyczne podwyższają ciśnienie krwi, w przypadkach skrajnych i długotrwałych ich nadużyć nawet zdrowa osoba może nabawić się nadciśnienia.

   Nadmierne spożycie napojów energetyzujących może również doprowadzić do agresywnego zachowania oraz nadpobudliwości psychoruchowej. Po spożyciu zbyt dużej ilości energetyków, nawet po długim czasie, możemy mieć też, pomimo powracającego uczucia zmęczenia oraz nadejścia odpowiedniego czasu, by położyć się do łóżka i zregenerować, problem z zaśnięciem.

   Napoje energetyzujące mogą również uzależniać. Problem uodparniania się na działanie kofeiny zna pewnie wielu kawoszy czy osób niezwykle zapracowanych. Jeśli przyjmujemy duże dawki kofeiny każdego dnia, jej działanie słabnie, a my stopniowo zwiększamy jej spożycie, co nie rozwiązuje problemu, ale dodatkowo go pogłębia. Przedawkowywanie kofeiny prowadzi do niedoborów magnezu, co sprawia, że jesteśmy bardziej zestresowani i dodatkowo pobudzeni, bezsenności, której skutki będziemy najprawdopodobniej neutralizować kolejna dawką kodeiny, odwodnienia organizmu (napoje zawierające kofeinę działają moczopędnie), a nawet problemów z wątrobą, co naraża nas na zatrucie organizmu toksynami, których ta nie będzie w stanie metabolizować.

   Napojów energetycznych nie można spożywać bez ograniczeń, a dzieci i młodzież do 15 roku życia oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny z nich całkowicie zrezygnować. Napoje te nie są również wskazane dla osób chorych na cukrzycę i fenyloketonurię.

   Napoje ze względu na dużą zawartość cukru mogą bezpośrednio przyczyniać się do powstawania nadwagi, otyłości, czy też próchnicy zębów.

   Warto wspomnieć, że nie wszystkie kraje zezwoliły na sprzedaż napojów energetyzujących na swoim obszarze. Powodem były wysokie zawartości kofeiny i tauryny, Do tej pory w wielu krajach istnieje całkowity zakaz sprzedaży energy drinków, w innych, na przykład w Norwegii czy w Danii można je dostać tylko w aptekach.



Objawy przedawkowania energetyków

   Niebezpieczna dawka kofeiny - głównego składnika pobudzającego napoju to ponad 0,5 grama, czyli około 6 puszek napoju. Objawy przedawkowania to: kołatanie serca, przyspieszenie i niemiarowość serca, bóle i zawroty głowy, bezsenność, drażliwość, pobudzenie, niepokój, drżenie rąk. silne zwiększenie diurezy, nudności, wymioty i osłabienie. W skrajnych przypadkach (w silnym zatruciu) występują drgawki i porażenie ośrodka oddechowego. Dawka śmiertelna kofeiny dla dorosłego zdrowego człowieka wynosi 10 gramów. Należy również pamiętać, że przyjmowanie dużych dawek kofeiny  z innych źródeł jak np. kawa czy cola. Jeśli lubujemy się w tego typu napojach, energetyki nie powinny być już nam potrzebne.



Napoje energetyczne a alkohol

   Szczególne zagrożenie niesie łączenie napojów energetycznych z alkoholem. Nie chodzi tu jednak tylko o to, że popijanie takich drinków zwiększa ryzyko pojawienia się problemów z układem krwionośnym. Problem jest zdecydowanie bardziej rozległy. Kofeina, która jest, przypomnijmy, zawarta w tego typu napojach w bardzo dużej ilości, ma specyficzny wpływ na percepcję osoby będącej pod wpływem alkoholu. Sprawia, że wydaje się nam, że wcale nie jesteśmy pijani, a nasze zmysły, koordynacja ruchowa etc. działają bez zarzutu. Nic bardziej mylnego. Tak naprawdę kofeina wcale nie neutralizuje działania alkoholu, a więc, nie myśląc racjonalnie i czując się sprawnie, możemy sięgnąć po kolejnego drinka czy kieliszek i wypić zdecydowanie za dużo, co nie tylko przyczyni się do tego, że poranek po takiej biesiadzie będzie niezwykle nieprzyjemny, ale może również pozbawić nas kontroli nad naszym zachowaniem w jej trakcie.



Napoje energetyczne a napoje izotoniczne

   Często popełnianą przez nas pomyłką jest wrzucanie do jednego worka napojów energetycznych oraz napojów izotonicznych. O ile te pierwsze mają nas pobudzić do działania, to zadanie tych drugich oraz ich wpływ na organizm są zupełnie inne. Napoje izotoniczne pije się po wzmożonym wysiłku fizycznym, gdy, wraz z potem, tracimy wiele ważnych mikroelementów, których niedobory te mają uzupełniać.

   Napoje izotoniczne nie zawierają kofeiny, a więc ich picie nie niesie za sobą ryzyka zaburzeń pracy serca. Przed zakupem danego produktu należy upewnić się, czy dany napój jest izotonikiem czy energetykiem. Napoje energetyczne, jak zostało już wspomniane, dodatkowo wypłukują z organizmu magnez, a więc ich popijanie po wysiłku fizycznym uczyni nam więcej szkody niż pożytku.



Czy definitywnie trzeba zrezygnować z napojów energetycznych?

   Cóż, jak to mówią: wszystko jest dla ludzi, ale w odpowiednich ilościach. Jeden napój energetyczny wielkiej krzywdy nam nie wyrządzi, a faktycznie, w wyjątkowych okolicznościach, może "uratować" sytuację. Jeśli okoliczności, w jakich się znaleźliśmy, wymagają od nas braku snu czy zwiększonej ilości energii, a nie mamy możliwości, by postawić się na nogi w inny sposób, możemy wspomóc się energetykiem. Pamiętajmy jednak, żeby pić go powoli i stopniowo obserwować reakcję organizmu (szczególnie jeśli robimy to po raz pierwszy w życiu).