Len jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Pochodzi z Bliskiego Wschodu i rejonu Morza Śródziemnego, gdzie uprawiany był od kilku tysięcy lat. Pierwsze udokumentowane doniesienia o leczniczych właściwościach lnu datowane są na czasy Greków i Rzymian. Hipokrates w V wieku p.n.e. zalecał stosowanie lnu w przypadku zapalenia błon śluzowych, w bólach podbrzusza czy biegunce. Olej lniany tłoczony na zimno otrzymywany jest z dojrzałych nasion lnu - siemienia lnianego, przeznaczonych wyłącznie dla przemysłu spożywczego.
Olej lniany tłoczony na zimno posiada żółtawe zabarwienie, charakterystyczny "lniany" zapach i smak, określany niekiedy jako "orzechowy". Smak ten zmienia się w zależności od odmiany lnu, warunków uprawy, sposobu tłoczenia oraz warunków przechowywania gotowego oleju. Metoda tłoczenia na zimno polega na produkcji oleju w temperaturze nie przekraczającej 50°C, dzięki temu składniki oleju zachowują swoje naturalne struktury i właściwości.
|
|
|
Zdrowotne i lecznicze właściwości tego oleju są wynikiem zawartych w nim bioaktywnych związków takich jak lignany i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Lignany są jednym z rodzajów fitoestrogenów, są więc naturalnymi roślinnymi związkami podobnymi w budowie chemicznej i działaniu do estrogenów (żeńskich hormonów). Potrafią skutecznie naśladować i zastępować hormony ludzkie, hamować ich nadmierną aktywność w naszym organizmie, są jednocześnie silnymi antyoksydantami. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), zwane także witaminą F, są to wielonienasycone kwasy, które nie mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka i muszą być dostarczone z pożywieniem. W literaturze oraz w internecie można spotkać szereg sprzecznych informacji na temat NNKT, dlatego usystematyzujmy informacje. Istnieją tylko dwa niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Pierwszym i zarazem o największej wartości odżywczej jest kwas alfa linolenowy (ALA) należący do rodziny kwasów omega-3. Drugim Niezbędnym Kwasem Nienasyconym jest kwas linolowy (LA) należący do rodziny omega-6. Do rodziny kwasów omega-3 należą: kwas dokozaheksaenowy (DHA) i kwas eikozapentaenowy (EPA), które nasz organizm może wytworzyć z kwasu alfa-linolenowego. Dla niemowląt i dzieci kwas dokozaheksaenowy ze względu na swoje funkcje jest Niezbędnym Nienasyconym Kwasem Tłuszczowym (jest on zawarty w mleku ludzkim). Do rodziny kwasów omega-6 należą: kwas gamma linolenowy (GLA) i kwas arachidonowy (AA), które nasz organizm może wytworzyć z kwasu linolowego. Największą wartością i aktywnością biologiczną odznaczają się należące do rodziny omega-3. Prawidłowy stosunek kwasów tłuszczowych z rodziny omega-6 do kwasów z rodziny omega-3 powinien wynosić (<5:1). I tu docieramy do niepokojących spostrzeżeń. Współczesna dieta praktycznie nie dostarcza organizmowi kwasów omega-3 ! Rekomendowane dzienne spożycie kwasów omega-3 wynosi 2 gramy. Kwasy omega-6 obecne są i to w nadmiarze. Prowadzi to w wielkim skrócie do zachwiania równowagi immunologicznej i nadmiernej skłonności do stanów zapalnych organizmu, a więc do wszechobecnych nam chorób. Źródłem kwasu omega-3 ALA są: tłoczone na zimno oleje: lniany i rzepakowy, nasiona lnu i rzepaku, siemię lniane, orzechy włoskie, kiełki pszenicy, źródłem kwasów DHA i EPA jest żywność pochodzenia morskiego (ryby morskie np. makrela, łosoś, halibut, dorsz, śledź, sardynka, owoce morza, a także tran). Nie ma więc zbyt dużo źródeł kwasów omega-3. Pionierem badań nad kwasami omega-3 była doktor Johanna Budwig, niemiecka biochemik siedmiokrotnie nominowana do Nagrody Nobla. Dr Budwig prowadziła własną klinikę, w której przeprowadzała badania. U wszystkich pacjentów zaobserwowała brak we krwi fosfatydów i lipoprotein w tym brak omega-3, a w takiej sytuacji nowotwory rozwijają się bardzo łatwo. Pacjentów poddano 3-miesięcznej terapii uzupełniającej składniki odżywcze. Po tym okresie zaobserwowano, że nowotwory zaczęły się cofać, a hemoglobina odzyskała prawidłową barwę. Dr Budwig rozpoczęła wtedy poszukiwania naturalnego sposobu uzupełnienia koniecznych dla zdrowia fosfatydów i lipoprotein. Wynikiem tych poszukiwań jest już znana na całym świecie pasta, czyli zmiksowana mieszanina dwóch naturalnych składników: oleju lnianego i chudego białego sera. Dr Budwig przez 10 lat obserwowała efekty zdrowotne opracowanej przez siebie diety stosując je w leczeniu szpitalnym pacjentów z chorobami przewlekłymi. Okazało się, że jej prostota przyniosła pożądany skutek nawet w przypadkach uznanych przez akademicką medycynę za nieuleczalne.
Jaki wybierać olej lniany tłoczony na zimno?
Często fakt, że olej lniany nie zawiera większych ilości omega-3 bywa ukrywany przed konsumentem. Najczęstszą praktyką jest podawanie w składzie oleju całej grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych łącznie, bez podziału na grupy omega-3 i omega-6. W ten sposób każdy olej wygląda tak samo, ponieważ suma kwasów z obu grup dla większości odmian lnu wynosi około 70%. Niekiedy producenci wykorzystują nieporozumienia powstałe na skutek bardzo podobnych nazw dwóch ważnych kwasów tłuszczowych: linolowego (omega-6) i alfa linolenowego (omega-3), określając zgodnie z prawdą swój olej jako wysokolinolowy (czyli bogaty w kwasy omega-6), co jednak często myli się konsumentom z poszukiwanym przez nich olejem wysokolinolenowym - bogatym w kwasy omega-3. Jest on pozyskiwany ze specjalnych odmian lnu tzw. wysokolinolenowych. Spożywanie oleju lnianego niskolinolenowego w większych ilościach może mieć negatywne konsekwencje zdrowotne, zwłaszcza dla osób cierpiących na choroby degeneracyjne, nowotworowe oraz układu krążenia, czyli przynieść odwrotne skutki od zamierzanych.
Jaki skład powinien mieć prozdrowotny olej lniany tłoczony na zimno?
Skład takiego oleju jest w przybliżeniu następujący:
- kwas alfa linolenowy (omega-3) - ok. 50%,
- kwas linolowy (omega-6) - ok. 15%,
- kwas oleinowy (omega-9) - ok. 17%,
- nasycone kwasy tłuszczowe - ok. 10%.
Ponadto taki olej zawiera naturalną witaminę E.
Jak przechowywać olej lniany?
Olej lniany powinno przechowywać się w chłodzie, najlepiej w lodówce, z daleka od promieni słonecznych, pod wpływem których bardzo gwałtownie utleniają się kwasy omega-3. Po otwarciu należy go przechowywać wyłącznie w lodówce. Optymalna temperatura przechowywania od 4 do 10°C. Maksymalny okres przechowywania w takich warunkach to 3 miesiące.
Dlaczego olej lniany trzeba spożywać wyłącznie na zimno?
Olej lniany można spożywać wyłącznie na zimno ponieważ pod wypływem temperatury traci on cenne kwasy omega-3. Oleju nie można także poddawać obróbce termicznej tj. podgrzewać, gotować, smażyć ponieważ posiada on bardzo niską wytrzymałość termiczną, ulega on utlenianiu, traci swoje cenne właściwości a nawet staje się toksyczny.
Jak najlepiej spożywać olej lniany?
Olej lniany można spożywać:
- pijąc go, zaczynając dzień od łyżeczki na czczo,
- łącząc z białym serem, jogurtem naturalnym,
- jako dodatek do sałatek i surówek,
- jako dodatek do zimnych potraw.
Działanie oleju lnianego obejmuje następujące obszary organizmu:
Zdrowie dzieci i młodzieży:
- niezbędny u uczących się dzieci, albowiem do prawidłowego rozwoju neuronów konieczne jest dostarczenie sporej ilości kwasów omega-3,
- zapobiega i wspomaga leczenie nadpobudliwości dziecięcej (zespół ADHD),
- wspomaga równowagę hormonalną (trądzik).
Zdrowie kobiet:
- poprzez zawartość wielonienasyconych kwasów omega-3 i omega-6 oraz fitoestrogenów (lignany) olej lniany może korzystnie wpływać na cykl miesiączkowy regulując proporcje hormonów w organizmie. Taka regulacja przyczynia się do złagodzenia wielu objawów związanych z miesiączkowaniem: przedmiesiączkowe bóle głowy, depresje, bóle podbrzusza, drażliwość i obrzęki. Łagodzi objawy menopauzy i wspomaga czynności macicy, przez co może być stosowany w leczeniu bezpłodności.
Zdrowie mężczyzn:
- olej lniany korzystnie działa na organizm mężczyzny. Stosowany jest pomocniczo przy leczeniu bezpłodności i w schorzeniach prostaty.
Zdrowie psychiczne:
- wspomaga leczenie depresji. Z omega-3 produkowane są bowiem hormony szczęścia, tj. serotonina i dopamina.
Sportowcy:
- przekształca składniki pokarmowe na energię,
- wspomaga wzrost mięśni oraz redukcję tkanki tłuszczowej,
- bierze udział w transporcie tlenu, produkcji hemoglobiny przez co zwiększa wydolność oraz wytrzymałość,
- znacząco skraca czas regeneracji, ponieważ krew jest w stanie przenosić więcej życiodajnego tlenu do komórek mięśniowych oraz umożliwia naszym komórkom łatwiejsze absorbowanie składników pokarmowych tak bardzo potrzebnych do szybkiej regeneracji.
Układ trawienny:
- szczególny skład oleju lnianego wspomaga procesy trawienne, aktywizuje przemianę materii, co może zapobiegać tworzeniu się kamieni żółciowych, a nawet powodować ich rozpuszczanie,
- wzmacnia regeneruje i osłania błony śluzowe na całej długości układu pokarmowego i wydalniczego (hemoroidy).
Układ nerwowy:
- olej lniany stosuje się jako skuteczny środek przy występowaniu drętwienia i mrowienia kończyn. Pomaga również w przypadku postępujących schorzeń mózgu i układu nerwowego, takich jak choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, depresje czy też uszkodzenie nerwów u chorych na cukrzycę,
- kwas alfa linolenowy (ALA) jest podstawowym aktywatorem kwasu DHA będącego bardzo ważnym składnikiem mózgu. Niski poziom DHA związany jest ze zmianami nastroju, utratą pamięci, problemami ze wzrokiem i występowaniem schorzeń neurologicznych.
Układ sercowo - naczyniowy:
- kwas alfa linolenowy obniża poziom trójglicerydów i "złego cholesterolu" - LDL, hamuje agregację i adhezję płytek krwi,
- kwasy z grupy omega-3 powodują wzrost poziomu tzw. "dobrego cholesterolu" - HDL. Dzięki temu olej lniany skutecznie przeciwdziała miażdżycy, zawałowi serca i chorobie nadciśnieniowej,
- nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w oleju lnianym są prekursorami do syntezy prostacyklin wpływających na rozszerzanie naczyń wieńcowych i zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego,
- spożywanie oleju lnianego zmniejsza ryzyko zgonu po przebytym zawale i ryzyko nagłej śmierci w wyniku zatrzymania krążenia.
Choroby nowotworowe i ich prewencja :
- zawarte w oleju lnianym składniki zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych, dlatego też olej lniany może być stosowany w leczeniu nowotworów łagodnych i złośliwych,
- badania laboratoryjne wykazały także, że kwasy omega-3 mogą zahamować raka piersi, a także zapobiegać rozwojowi nowotworów w innych organach,
- umożliwia wytwarzanie w organizmie przeciwzapalnych prostaglandyn serii 1 i 3. Niski poziom tych związków jest jednym z głównych powodów występowania różnego rodzaju przewlekłych stanów zapalnych, w tym zapalenia stawów, zapalenia okrężnicy, jelita grubego itd.,
- składniki oleju lnianego zmniejszają ryzyko raka prostaty. Badania przeprowadzone wśród pacjentów chorych na raka prostaty, którzy stosowali w diecie olej lniany przez około 5 tygodni wykazały spowolnione tempo podziałów komórek nowotworowych oraz wzrost szybkości ich obumierania.
Nadwaga i otyłość:
- olej lniany pomaga przywrócić równowagę hormonalną i zmienione proporcje kwasów tłuszczowych w organizmie,
- zawarta o oleju omega-3 może wspomagać redukcję tkanki tłuszczowej oraz hamować powstawanie nowej. Wpływa korzystnie na odtłuszczanie wątroby,
- dzięki omega-3 zwiększa się produkcja prostaglandyn (eikosanoidów). Przyspieszają one metabolizm i stymuluje produkcję żółci niezbędnej do rozkładania tłuszczów, zwiększają aktywność karnityny, co przyczynia się również do większego spalania tłuszczu.
Odporność:
- składniki oleju wzmacniają układ immunologiczny, zmniejszają ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych, aktywizują podziały komórkowe.
Skóra, włosy, paznokcie:
- ze względu na swoje dobroczynne właściwości olej lniany bywa używany w leczniczym masażu skóry, odżywiając ją i nadając jej elastyczność,
- niedobór NNKT jest związany z występowanie różnego rodzaju chorób skóry, w tym m.in. egzemy i łuszczycy,
- polecany dla skór suchych z objawami łuszczenia, mało elastycznych, szorstkich,
- kwasy omega-3 aktywizują procesy likwidujące zgubne skutki nadmiernej ekspozycji na promienie UV na komórki naskórka (suchość, akantoza),
- udowodniono też, że bez kwasów omega-3 poddana działaniu czynników agresywnych (WR, mydło, warunki atmosferyczne, itd.) warstwa rogowa skóry nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego stopnia nawilżenia,
- w przypadku skór tłustych odpowiedni procent kwasu alfa linolenowego gwarantuje właściwą płynność łoju skórnego i jego równomierne rozprowadzanie na powierzchni naskórka. Nie dochodzi wówczas do zaczopowania ujść gruczołów łojowych i powstawania zaskórników,
- lignany zawarte w oleju lnianym hamują aktywność 5-alfa-reduktazy, enzymu uczestniczącego w przekształcaniu testosteronu do dihydrotestosteronu, który powoduje łysienie u mężczyzn.
Konkurs. Wygraj zestaw wartościowych olejów!