Pieprzyca siewna znana pod zwyczajową nazwą jako rzeżucha (taką nazwą będziemy się posługiwać w artykule), pochodzi z północno-wschodniej Afryki i południowo-zachodniej Azji. Do Europy dotarła w starożytności, uprawiano ją w Grecji i w Rzymie. W starożytnym Egipcie była cenioną rośliną przeznaczoną jako prezent dla faraonów spoczywających w piramidach. W starożytnej Europie roślina ta wykorzystywana była do celów leczniczych jako środek pobudzający, poprawiający urodę i regulujący zaburzenia tarczycy.
Do Polski rzeżucha dotarła w XV wieku. Rzeżucha jest jednym z symboli Wielkanocy - kiełki rzeżuchy wzrastają niesamowicie szybko, symbolizując tym samym odradzające się po zimie życie. Tradycyjnie wysiewamy ją na Wielkanoc, ale warto o niej pamiętać przez cały rok, ze względu na jej charakterystyczny ostry - pieprzny smak oraz spore wartości odżywcze - witaminy, składniki mineralne i fitozwiązki.
|
|
Rzeżucha - właściwości odżywcze i lecznicze
Świeża rzeżucha to prawdziwa skarbnica witamin: A, C, K1, a także B2, B6 i B9 (kwasu foliowego) oraz składników mineralnych: wapnia, żelaza, magnezu, potasu, jodu, siarki, miedzi i manganu. Jedzenie rzeżuchy zalecane jest osobom cierpiącym na cukrzycę (obniża poziom cukru we krwi, zaś zawarty w niej chrom wspomaga prawidłową pracę trzustki), osteoporozę (ze względu na wapń i mangan), anemię, dolegliwości tarczycy, chorobę wieńcową, reumatyzm, mających kłopoty z krążeniem, z problemami skórnymi i problemami z paznokciami. Rzeżucha jest niskokaloryczna - 100 gramów rzeżuchy dostarcza 32 kalorii (kcal).
Rzeżucha ma właściwości oczyszczające nasz organizm, poprawia apetyt i wspomaga trawienie. Działa dezynfekująco na jamę ustną i układ pokarmowy. Nie można jednak objadać się nią ponad miarę, gdyż jest silnie moczopędna. Jeśli zjemy jej za dużo, może spowodować stan zapalny pęcherza. Kilka porcji wielkości łyżeczki od herbaty w zupełności wystarczy w ciągu doby. Rzeżucha jest też świetnym kosmetykiem, poprawia wygląd skóry i paznokci, znikają wysypki i egzema. Kto codziennie doda trochę rzeżuchy do sałatek i kanapek ma o wiele więcej sił życiowych i piękne włosy. Poprzez zawartą w niej siarkę, krew nasycona tym pierwiastkiem pobudza skórę i cebulki włosowe do energicznej produkcji. Tak samo działa sok z rzeżuchy wcierany we włosy. Świeżym sokiem można przemywać twarz, by rozjaśnić plamy, piegi i przebarwienia. Rzeżucha zawiera olejki eteryczne w skład których wchodzą związki siarki (np. glikozyd izosiarkocyjanowy) i przez to nadaje tej roślinie specyficzny smak.
Kalorie i wartości odżywcze rzeżuchy
Składnik | Zawartość w 100 [g] |
---|---|
Kalorie (wartość energetyczna) | 32 kcal / 134 kJ |
Białko | 2,60 g |
Tłuszcz ogółem | 0,70 g |
Kwasy tłuszczowe nasycone | 0,023 g |
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 0,239 g |
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 0,228 g |
Kwasy tłuszczowe omega-3 | 76 mg |
Kwasy tłuszczowe omega-6 | 152 mg |
Węglowodany | 5,50 g |
Błonnik pokarmowy | 1,1 g |
Witamina A | 6917 I.U. |
Witamina D | 0 I.U. |
Witamina E | 0,70 mg |
Witamina K1 | 542 µg |
Witamina C | 69 mg |
Witamina B1 | 0,080 mg |
Witamina B2 | 0,260 mg |
Witamina B3 (PP) | 1,00 mg |
Witamina B6 | 0,247 mg |
Witamina B9 (kwas foliowy) | 80,0 µg |
Witamina B12 | 0,0 µg |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) | 0,242 mg |
Wapń | 81 mg |
Żelazo | 1,30 mg |
Magnez | 38 mg |
Fosfor | 76 mg |
Potas | 606 mg |
Sód | 14 mg |
Cynk | 0,23 mg |
Miedź | 0,17 mg |
Mangan | 0,55 mg |
Selen | 0,9 µg |
Fluor | ~ |
Cholesterol | 0 mg |
Fitosterole | ~ |
Rzeżucha - zastosowanie w kuchni
Roślina ta mimo swojego wyrazistego smaku jest doskonałym dodatkiem do różnych potraw. Nadaje się nie tylko do kanapek, ale także do różnego rodzaju sałatek i surówek, zup, sosów czy masła. Dzięki niej potrawy nabierają oryginalnego i wyrazistego smaku.
Jak wyhodować rzeżuchę?
Rzeżuchę bardzo łatwo można hodować. Wysiewamy nasionka na delikatnie mokrą bibułkę, watę lub ligninę. Codziennie od dnia posadzenia należy podlewać nasiona (najlepiej przy pomocy zraszacza). Rzeżuchę powinna stać w jasnym i ciepłym miejscu. Pierwsze kiełki rzeżuchy powinny się pojawić już drugiego lub trzeciego dnia. Niektórzy preferują jedzenie rzeżuchy we wczesnym stadium rozwoju tj. około 3-6 dnia od posadzenia. Po 10 dniach rzeżucha osiąga swoją finalną postać. Należy dbać by nie zakwitła bo wtedy nabiera ostrego i gorzkiego smaku. Miłośnikom kiełków poleca się hodowane kiełków za pomocą kiełkownicy.
Ciekawostki o rzeżusze
→ Rzeżuchą zajadali się starożytni Rzymianie, którzy dostrzegali w niej oznakę witalności i zdrowia
→ Pieprzyca siewna (Lepidium sativum L.) jest rośliną jednoroczną z rodziny kapustowatych (Brassicaceae)
→ Roślina znana jest w Polsce pod zwyczajową nazwą rzeżucha, rzeżucha siewna i rzeżucha ogrodowa, co jest o tyle ciekawe, że nazwa rzeżucha odnosi się tak naprawdę do odrębnego rodzaju roślin (również z rodziny kapustowatych)
→ Kiełki rzeżuchy wyrastają na wysokość do 5-6 cm, posiadają wyraźny, ostry, piekący smak, świeży i aromatyczny zapach oraz w przypadku świeżych kiełków intensywny zielony kolor
→ Z nasion rzeżuchy otrzymuje się bardzo wartościowy olej, zawierający 15% nasyconych kwasów tłuszczowych (11% kwas palmitynowy), 38,5% jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (21% kwas oleinowy) i 46,5% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (aż 32,5% kwasu omega-3 - alfa-linolenowego (ALA)). Ponad dwukrotnie większa (i wysoka) zawartość kwasów omega-3 względem kwasów omega-6, czyni olej z nasion rzeżuchy niezwykle wartościowy i przeciwzapalny produkt. Zimnotłoczony olej z nasion rzeżuchy charakteryzuje się lekko musztardowym zapachem
→ Rzeżucha w języku angielskim to Garden cress, w języku francuskim - Cresson alénois, w języku niemieckim - Gartenkresse, a w języku hiszpańskim - Berro