Substancje i żywność antyrakowa

   Choroby nowotworowe w państwach uprzemysłowionych stanowią jedne z głównych przyczyn zgonów. Rak jest chorobą, którą zgodnie wszyscy obawiamy się najbardziej. Jest tym groźniejszy, że rozwija się podstępnie, często przez długie lata i można jej nie wykryć aż do stadium, w którym jest prawie nieuleczalny. Naukowcy twierdzą, że w organizmie każdego z nas znajdują się komórki potencjalnie rakowe, lecz w większości przypadków organizm nie dopuszcza do ich rozwoju.

   Co zatem doprowadza do sytuacji, w której zaczynają się one mnożyć? Nie wszystkie przyczyny są do końca zbadane. Czy zachorujemy na chorobę nowotworową, w dużym stopniu zależy od nas i od naszego trybu życia. Kluczem do zachowania "przewagi" nad potencjalną chorobą jest zdrowy tryb życia i właściwa dieta antyrakowa. Tym co zjadamy możemy ochronić nasz organizm przed atakiem komórek nowotworowych. Jak wynika z raportu Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem oraz Funduszu Badań nad Rakiem ? wszystkich przypadków raka wywołuje zła dieta, a ponad 40% zachorowań można by uniknąć, zmieniając styl życia oraz wzbogacając codzienne menu w substancje antynowotworowe. Gra jest zatem warta świeczki.

Substancje antyrakowe i ich źródła w żywności

Glutation - związek chemiczny, trójpeptyd zbudowany z reszt aminokwasowych kwasu glutaminowego, cysteiny i glicyny. Przeciwutleniacz działający wewnątrz komórki, chroni DNA i usuwa rakotwórcze toksyny. Żywność bogata w glutation to: awokado, szparagi, brokuły, brukselka, czosnek, cebula, kapusta.

Polifenole - są to związki fenolu, do których zaliczamy flawonoidy i kwasy fenolowe. Substancje te należą do silnego i licznego grona przeciwutleniaczy. Niszcząc wolne rodniki polifenole, obniżają ryzyko zachorowania na nowotwory. Flawonoidy (u ponad 100 wykazano właściwości antymutagenne, przeciwnowotworowe, przeciwutleniające, przeciwzapalne), to m.in. antocyjanina (bakłażany, czerwona kapusta, czerwone winogrona), katechina (herbata, głównie zielona), kurkumina (curry), kwercetyna (cebula), naryngina (grejpfrut), nobiletyna (owoce cytrusowe), tangeretyna (owoce cytrusowe). Do kwasów fenolowych zaliczamy: kwas elagowy (czarne jagody, jeżyny, truskawki, orzechy, czereśnie, wiśnie, winogrona, herbata, kawa) i kwas ferulowy, może wykazywać bezpośrednią aktywność przeciw rakowi piersi i wątroby (pszenica, ryż, kukurydza i żyto).

Siarczki - substancje zawierające siarkę, stąd ich bardzo intensywny zapach i ostry smak. Oddziałują terapeutycznie na organizm, tym efektywniej, gdy produkty w nie bogate są przetwarzane (jednak niepoddane działaniu wysokiej temperatury, bo wówczas wiele z nich ginie) - krojone (np. cebula) bądź miażdżone (czosnek). Dzięki temu zostaje zniszczona większa ilość komórek, z których uwalniane są enzymy (allinazy). Zadaniem ich jest przekształcenie alliny (bezzapachowego związku) w m.in. allicynę, która nadaje charakterystyczny zapach liliowatym (cebula, czosnek, por, szczypiorek). Siarczki unieszkodliwiają wolne rodniki, wspomagając działanie enzymów peroksydazy glutationowej i katalazy, co chroni organizm przed nowotworami. Związki siarki hamują wzrost komórek nowotworowych, gdyż wpływają na wzmożoną aktywność komórek układu odpornościowego, enzymów przekształcających substancje mutagenne, tak by można było skutecznie usunąć je z organizmu oraz przeciwdziałają kumulowaniu się kancerogenów w DNA. Ajoen, produkt kondensacji dwóch molekuł allicyny, niszczy komórki nowotworowe.

Kwas kumarowy - związek chemiczny z grupy aromatycznych hydroksykwasów, pochodna kwasu cynamonowego. Obniża zachorowalność na raka żołądka poprzez hamowanie nitrozoamin. Znajduje się w wielu gatunkach roślin, m.in. orzeszkach ziemnych, pomidorach, marchwi i czosnku.

Kwas chlorogenowy - jest estrem kwasu chinowego i kwasu kawowego, naturalny polifenol, antyoksydant i kwas organiczny, znajdujący się głównie w zielonych liściach i owocach kawowca, głogu, karczochach, pokrzywie. Wyjątkowo bogatym źródłem kwasu chlorogenowego są suszone śliwki.

Kwasy tłuszczowe omega-3 - wielonienasycone kwasy tłuszczowe, nazywane też witaminą F, wspomagają walkę z rakiem poprzez wzmocnienie systemu immunologicznego, hamują rozrost komórek rakowych i mogą zmniejszać powstawanie przerzutów. Stwierdzono działanie przeciwnowotworowe kwasów omega-3 zwłaszcza w przypadku raka piersi, okrężnicy i prostaty. Pierwszym w szeregu kwasem tłuszczowym omega-3 jest kwas alfa linolenowy (ALA) - występujący w produktach roślinnych - dobrym źródłem (dobre źródło to takie, w którym zawartość kwasów omega-3 wynosi minimum 0,5 g / 100 g produktu a jednocześnie proporcja pomiędzy prozapalnymi kwasami omega-6 a przeciwzapalnymi omega-3 jest <4:1) ich są: siemię lniane, orzechy włoskie, nasiona chia, oleje - lniany i konopny tłoczone na zimno. Znacznie większe znaczenie biologiczne mają następne w szeregu kwasy omega-3 - kwas EPA (eikozapentaenowy) i DHA (dokozaheksaenowy). Obydwa kwasy są ważne zwłaszcza dla mężczyzn, u których konwersja z kwasu ALA do EPA i DHA jest dużo gorsza niż u kobiet. Produkty bogate w kwasy ALA i DHA to tłuste ryby morskie, tłuste ryby słodkowodne, owoce morza.

Glukozynolany - grupa związków organicznych, należących do glikozydów, złożone między innymi z glukozy i siarki, stąd charakterystyczny zapach i ostrość (chrzan, kapusta, rzodkiewka). Badania naukowe dowodzą, że często spożywane glukozynolany mogą zapobiegać rozwojowi raka piersi, prostaty, płuc i żołądka. Należące do glukozynolanów indole (w brokułach, kalafiorze) oddziałują na gospodarkę estrogenową, dzięki czemu mogą wpływać hamująco na rozwój raka piersi. Inne glukozynolany to: tiocyjaniany, izotiocyjaniany i sulforafan. Produkty bogate w glukozynolany to brokuły, brukselka, chrzan, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, rzodkiew, rzodkiewka.

Karotenoidy - barwniki roślinne o kolorze od żółtego do czerwonego. Chronią organizm przed rozwojem nowotworu dzięki właściwościom przeciwutleniającym, ale też dzięki usprawnianiu połączeń między komórkami (mutageny mają zdolność blokowania tych połączeń). Do najważniejszych związków z tej grupy należą: karoten, luteina, likopen i zeaksantyna. Produkty bogate w karotenoidy: brokuły, brukselka, buraki, dynia, fasola, jarmuż, kapusta, koper, marchew, melony, morele, papryka, pietruszka, pomidory, sałata, szpinak.

Inhibitory proteazy - enzymy, które hamują wzrost protein roślinnych w nasionach i przyczyniają się do regulacji przemiany materii i ochrony roślin przed szkodnikami. Zawarte są one we wszystkich roślinach, w dużej ilości znajdują się one w roślinach strączkowych, przede wszystkim w soi, zbożu i ziemniakach. Powodują one nieprawidłowe wykorzystywanie białka, co wywołuje działanie przeciwnowotworowe. Komórki rakowe do swojego wzrostu potrzebują dużej ilości aminokwasów powstających z rozkładu białka; jeśli ich nie ma, powoduje to hamowanie wzrostu komórek nowotworowych, a w szczególności w układzie trawienia. Stwierdzono to w doświadczeniach przeprowadzonych na zwierzętach jako działanie przeciwnowotworowe na jamę ustną, przewód pokarmowy, żołądek i jelito grube. Inne inhibitory proteazy zapobiegają uszkodzeniom komórek wywołanych przez agresywne związki tlenu. Produkty bogate w inhibitory: fasola, groch, soczewica, soja, zboża (pszenica, owies, kukurydza, ryż), ziemniaki.

Terpeny - substancje roślinne będące podstawowym składnikiem olejków eterycznych. Niestety substancje te są łatwo lotne i zanikają przy ogrzewaniu. Badania prowadzone nad terpenami - karwonem (obecny w olejku kminku, kopru) i limonenem (obecny w olejku kardamonu, kminku, kolendry, cytryny, pomarańczy) wskazują na ich możliwe działanie hamujące rozwój nowotworu.

Saponiny - grupa związków chemicznych należących do glikozydów. Zmniejszają one szybkość podziału komórek błony śluzowej i zapobiegają w ten sposób nowotworom jelita grubego. Bogate w saponiny rośliny strączkowe charakteryzują się dużą gazotwórczością. By zminimalizować gazy i wzdęcia należy moczyć w zimnej wodzie kilkakrotnie suche nasiona roślin strączkowych przed obróbką cieplną, aby wypłukać substancje gazotwórcze. Produkty bogate w saponiny: buraki, cieciorka, fasola, groch, marchew, soja, szparagi, szpinak.

Fitoestrogeny - substancje roślinne, do których zaliczamy izoflawonoidy i lignany. Na skutek trawienia powstają z nich związki lecznicze. Ich istotna rola w organizmie człowieka sprowadza się do blokowania żeńskich hormonów płciowych - estrogenów. Jest to możliwe dzięki budowie cząsteczek fitoestrogenów, które pasują do receptorów estrogenów. Umożliwia to zajęcie miejsca żeńskich hormonów, a że działanie izoflawonoidów i lignanów jest wielokrotnie słabsze od estrogenów, to w efekcie ograniczają one funkcjonowanie tychże hormonów. Ma to zasadnicze znaczenie w zapobieganiu nowotworów hormonozależnych (macicy, szyjki macicy, piersi). Oprócz blokowania receptorów, powstająca z izoflawonoidów genisteina (duże ilości w fermentowanej soi) posiada zdolność przeciwdziałania tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych, które zasilałyby w składniki odżywcze komórki nowotworowe. Lignany dodatkowo wykazują właściwości inaktywujące kancerogeny oraz oddziałują toksycznie na komórki nowotworowe. Produkty bogate w fitoestrogeny: pełne ziarna zbóż, siemię lniane, sezam, soczewica, fasola, cieciorka, słonecznik, czosnek, marchew, brokuły, por, groszek, dynia, szparagi, brzoskwinia.

Błonnik - niestrawne substancje roślinne, dzięki włóknistej strukturze i wiązaniu wody unieszkodliwiają szkodliwe substancje (wiążą je) i usuwają je z organizmu, chronią tym samym przed rakiem jelita. Błonnik zawierają wszystkie produkty roślinne.

Witaminy - należące do przeciwutleniaczy, a więc witaminy A (także roślinny beta karoten), E, C oraz D hamują proces utleniania, przyczyniając się tym samym do walki z nowotworami.

Składniki mineralne - będące przeciwutleniaczami: mangan, miedź, cynk, magnez, selen.