Biegunka - przyczyny, rodzaje, profilaktyka, leczenie i powikłania

   Ma różne przyczyny i przebieg, ale zawsze jest niezwykle uciążliwa i popsuć może nawet ważne życiowe wydarzenia - wymarzone wakacje, ślub, egzamin czy rozmowę o pracę. Wszystko na temat biegunki, tej jakże złośliwej dolegliwości, jej przyczyn, rodzaje, profilaktyka, leczenie oraz ewentualne powikłania znajdziecie w niniejszym artykule.

   Choć zdaje się czymś prozaicznym i jedynie wstydliwym, a nie niebezpiecznym, okazuje się, że może jednak stanowić poważne zagrożenie, i to nie tylko dla naszego nastroju, lub owo zagrożenie sygnalizować. Biegunka dotyka zarówno niemowlęta jak i starsze dzieci, nastolatków, dorosłych i starych ludzi. Każdy z nas kiedyś musiał się z nią zmierzyć. Typowa biegunka, z którą mamy do czynienia najczęściej, jest w pewnym sensie podobna do wymiotów - organizm broni się przed działaniem substancji toksycznych. Gdy wymiotujemy, nie pozwalamy na ich dotarcie do jelita cienkiego, gdzie zostałyby wchłonięte do krwiobiegu. Gdy tak się nie stanie, biegunka powoduje, iż zostaną one, nawet jeśli nie wydalone w całości, to chociaż przyswojone w ograniczonej mierze. Niemniej jednak, jest to tylko uogólnienie. Biegunek jak i zaparć, czyli ich przeciwieństwa jest wiele.

Czym jest biegunka?

   Biegunka to oddawanie (przynajmniej trzy razy na dobę) półpłynnego lub płynnego, nieuformowanego stolca lub jednorazowe oddanie luźnego stolca zawierającego: krew, ropę i śluz. Dodatkowymi objawami biegunki mogą być:

- bóle brzucha
- nudności
- wymioty
- ogólne osłabienie
- silne pragnienie, suchość w ustach (na skutek odwodnienia)
- (czasem) gorączka



Rodzaje biegunek

   Biegunki dzieli się na rodzaje ze względu na różnorodność ich form oraz objawów. I tak wyróżniamy:

- biegunkę osmotyczną
- biegunkę toksyczną
- biegunkę wywołaną nieprawidłową motoryką jelit
- biegunkę wysiękową

   Biegunka osmotyczna spowodowana jest zwykle np. zażyciem środków przeczyszczających lub spożyciem pokarmów, na które jesteśmy uczuleni - pojawia się, gdy w jelicie znajdą się pewnego rodzaju substancje. Wykluczenie owych produktów lub zaprzestanie zażywania leków jest najlepszym sposobem na zatrzymanie biegunki.

   Biegunka toksyczna związana jest z zakażeniem bakteriami, wirusami czy pierwotniakami. Jednym z jej często występujących objawów jest gorączka. To właśnie ten rodzaj biegunki jest najbardziej niebezpieczny, gdyż grozi poważnym odwodnieniem - nie leczy się jej bowiem przez proste odstawienie danych produktów.

   Biegunka związana z nieprawidłową motoryką jelit to najczęściej biegunka, z którą mamy do czynienia w sytuacjach stresogennych.

   O biegunce wysiękowej, pojawiającej się np. w przebiegu nowotworów czy czerwonki, mówimy natomiast wtedy, gdy w stolcu znajduje się np. krew lub śluz. Jeśli je zauważymy, musimy natychmiast skontaktować się z lekarzem.


Inny podział biegunek dokonywany jest na podstawie czasu jej trwania. I tak, wyróżnia się:

- biegunki ostre
- biegunki przewlekłe

   Biegunka ostra trwa nie dłużej niż 10 dni. Spowodowana jest zwykle: zatruciem toksynami, zakażeniem bakteriami (np. gronkowca). Tak więc, na ryzyko biegunki ostrej narażamy się, jeśli nie dbamy o higienę, np. nie myjemy rąk czy spożywanych warzyw i owoców itd.

   Biegunka przewlekła trwa dłużej niż 10 dni. Tym samym jest jeszcze bardziej niebezpieczna, gdyż doprowadzić może do skrajnego odwodnienia i osłabienia organizmu. Biegunki przewlekłe spowodowane są najczęściej: zaburzeniami trawiennymi, alergiami i nietolerancjami pokarmowymi, chorobą nowotworową, przyjmowaniem leków przeczyszczających.



Przyczyny biegunki

   Jak zostało wspomniane, biegunka może mieć wiele przyczyn. Są to, powtórzmy, m.in.:

- stres
- strach
- zakażenie bakteriami i wirusami
- zakażenie pasożytami
- nieprawidłowa higiena
- alergie pokarmowe i nietolerancje pokarmowe
- leki przeczyszczająca (lub stosowanie "domowych" sposobów na przeczyszczenie, jak np. jedzenie suszonych śliwek czy picie, z rana soku z kiszonej kapusty)
- choroby nowotworowe

   Niemniej jednak, biegunka może być wywołana przez jeszcze inne czynniki. I tak np. niektórzy reagują nią na antybiotykoterapię, gdyż ta wyniszcza prawidłową florę bakteryjną jelit. Biegunki, często występujące naprzemiennie z zaparciami, są również jednym z objawów drożdżycy (grzybicy) jelita grubego. Oprócz chorób nowotworowych, biegunki wywoływać mogą również schorzenia układu pokarmowego, jak np.:

- zespól jelita drażliwego
- choroba Leśniowskiego-Crohna
- zapalenie jelita grubego
- polipy (lub inne blokady) w jelitach
- zapalenie trzustki

   Czasem wykonywane na którymś z organów należących do układu pokarmowego operacje chirurgiczne powodują, iż chory ma przejściowe problemy z nadmiernym rozluźnieniem stolca.

   Biegunki pojawiają się również u niektórych pań w czasie miesięcznych krwawień. Ma to związek z hormonalną burza, którą akurat w tym czasie przechodzą, oraz nadmiernymi skurczami mięśni organów wewnętrznych znajdujących się w podbrzuszu. Jednym  z czynników o podłożu hormonalnym powodujących pojawienie się (lub regularne występowanie) biegunki jest również nadczynność tarczycy.

   Osoby o "wrażliwym" żołądku mogą reagować biegunką po zjedzeniu zbyt gorącego lub zbyt zimnego pokarmu, za mało dokładnym przeżuciu jedzenia itd.



Biegunka podróżnych

   Biegunka podróżnych (inaczej biegunka podróżna) to dolegliwość, na którą często cierpią turyści podróżujący do krajów egzotycznych, tj. najczęściej:

- krajów ameryki Południowej
- krajów Afryki
- krajów Azji Średniej

oraz rzadziej:

- Izraela
- Chin
- Nowej Zelandii
- Australii

   Biegunka podróżnych pojawia się na skutek kontaktu z wodą lub pożywieniem z danego obszaru. Odpowiedzialne są za nią charakterystyczne dla regionu bakterie czy wirusy, na działanie których rodowici mieszkańcy są uodpornieni. By uchronić się przed biegunką podróżnych należy pić jedynie butelkowaną wodę mineralną. Należy również wykorzystywać ją do mycia zębów itd.



Biegunka - powikłania

   Nieleczona biegunka może mieć wiele powikłań, często niebezpiecznych dla zdrowia. Są to np.:

- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
- osłabienie
- kwasica metaboliczna
- zapalenie stawów
- zaburzenia pracy nerek
- niedokrwistość
- spadek ciśnienia krwi
- wstrząs

   Dlatego właśnie, jeśli biegunka trwa już ponad dwie doby lub nasz stan, z czasem, się pogarsza (pojawiają się np. wymioty czy gorączka) należy koniecznie udać się do lekarza.



Biegunka - profilaktyka i leczenie

   O ile nie mamy bezpośredniego wpływu na ryzyko pojawienia się biegunki, jeśli ta wywoływana jest przez jednostki chorobowe, to istnieją jednak podstawowe zasady, których należy przestrzegać, by, w życiu codziennym, się prze nią chronić. Pamiętajmy więc, by:

- wielokrotnie w ciągu dnia myć ręce (w szczególności przed każdym posiłkiem)
- dokładnie myć owoce i warzywa, również jajka
- nie jadać w pośpiechu i dokładnie przeżuwać pokarm
- unikać stresogennych sytuacji
- nie jadać produktów niewiadomego pochodzenia (szczególnie mięsa)
- nie jadać grzybów, co do gatunku których nie mamy pewności
- nie jadać produktów po upłynięciu ich terminu przydatności do spożycia
- nie jadać produktów, na które jesteśmy uczuleni lub których nie tolerujemy

   Wykluczenie z diety tych ostatnich jest również podstawą leczenia biegunki, którą wywołały. W przypadku biegunki wywołanej nieprawidłowościami we florze bakteryjnej jelit, np. na skutek przyjmowania antybiotyków, należy przyjmować (zarówno w trakcie terapii, jak i po jej zakończeniu) probiotyki i/lub prebiotyki.

   Biegunka wywołana grzybicą jelita grubego znika wraz z pozbyciem się problemu głównego (to samo dotyczy biegunek powstałych w wyniku zapadnięcia na inne choroby). Jej profilaktyka obejmuje więc zalecenia dotyczące żywienia zapobiegającego rozrostowi grzyba, tj.:

- unikanie produktów zawierających biały cukier
- znaczne ograniczenie udziału produktów węglowodanowych w codziennej diecie
- unikanie glutenu oraz przetworów mlecznych

   W przebiegu biegunki jakiegokolwiek typu bardzo ważne jest przyjmowanie dużych ilości wody., by nie dopuścić do skrajnego odwodnienia organizmu. Jeśli oprócz biegunki występują również wymioty, a więc picie płynów nie może przynieść spodziewanych rezultatów, sytuacja wymaga leczenia szpitalnego, gdzie choremu podłącza się odpowiednie kroplówki. Poza tym biegunka wymaga również przejście na jakiś czas na dietę lekkostrawną.