Spór o jajka trwa już od dziesięcioleci i prawdopodobnie potrwa jeszcze długo, każda ze stron znajduje bowiem swoich zwolenników. Choć jajka (a właściwie żółtka) faktycznie zawierają cholesterol pokarmowy, to nie można jednoznacznie stwierdzić, że jest on szkodliwy, co udowadnia dokładna analiza składu jajka.
|
|
Prawda o cholesterolu
Nie da się ukryć, że jaja zawierają cholesterol egzogenny (pokarmowy). W dwóch średnich jajkach znajdziemy około 410 miligramów cholesterolu, a dzienna dawka wg wytycznych (nie wszystkich, ale większości) lekarzy i dietetyków nie powinna przekraczać 300 mg cholesterolu. Czy to oznacza, że można spożywać maksymalnie jedno jajko dziennie? Niekoniecznie. Działa tu zasada podobna do tej z fruktozą w owocach. Oczyszczona fruktoza sama w sobie nie wywiera pozytywnego wpływu na nasz organizm, ale w połączeniu ze składnikami zawartymi w owocach (na przykład z pektyną i błonnikiem) nie szkodzi. Błonnik uwalnia cukier stopniowo. Z cholesterolem pokarmowym jest podobnie - w jajku występują cenne składniki odżywcze, które, przy odpowiedniej obróbce termicznej "neutralizuje" jego działanie.
Co to jest cholesterol i jakie ma funkcje?
Cholesterol to związek chemiczny, który jest niezbędny do funkcjonowania organizmu. Czym jest cholesterol i jakie pełni funkcje? Cholesterol jest organicznym związkiem chemicznym - lipidem z grupy steroidów, jest on również zaliczany do alkoholi! Popularnie cholesterolem nazywa się obecne w osoczu krwi pokrewne substancje lipidowe - lipoproteiny (kompleksy białkowo-lipidowe), w skład których między innymi wchodzi też cholesterol. Ilość cholesterolu uzależniona jest od gęstości lipoprotein - stąd też wyróżniamy jego frakcje - VLDL, IDL, LDL i HDL.
Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu i pochodzi zarówno ze źródeł pokarmowych (egzogenny) jak i biosyntezy w organizmie (endogenny). Stanowi on substrat do syntezy wielu ważnych biologicznie i niezbędnych dla zdrowia czynnych cząsteczek jak: hormonów sterydowych (kortyzon, progesteron, estrogeny i testosteron), witaminy D3, kwasów żółciowych. Jest również niezbędny do funkcjonowania mózgu, ponieważ wpływa na pracę synaps. Istnieją też przesłanki, że odgrywa on dużą rolę w działaniu systemu odpornościowego. Niektóre badania wykazały, że cholesterol może działać również jako antyoksydant!
Warto wiedzieć, że niedobory cholesterolu mogą prowadzić do poważnych problemów. Przyczyniają się m.in. do powstawania zaburzeń hormonalnych i częstszego występowania depresji.
Co tak naprawdę znajdziemy w jajku?
Jaja zawierają bardzo istotny składnik, o którym nie zawsze się pamięta: lecytynę. Lecytyna to tłuszcz złożony (fosfolipid) występujący w żółtku. Choć należy do grupy lipidów, nazywa się go "pogromcą tłuszczu". Dlaczego? Przyspiesza przemianę materii, chroni wątrobę przed nadmiernym obciążeniem i? wyrównuje poziom cholesterolu. Nie bez powodu lecytynę nazywa się przeciwnikiem cholesterolu; zmniejsza ona frakcję LDL, czyli tą powszechnie uznawaną za szkodliwą dla naszego organizmu i zwiększa frakcję HDL, która działa pozytywnie. Co więcej, lecytyna ma również wpływ na rozrzedzenie krwi, dzięki czemu chroni nas przed miażdżycą i zakrzepami. Oznacza to, że wcale cholesterol który dostarczamy z jajkiem nie jest "straszny" - lecytyna neutralizuje jego działanie, dzięki czemu jego nadmiar z jajek z pewnością nie będzie nam szkodził. A jednak nadal większość lekarzy, naukowców i specjalistów od żywienia obarcza cholesterol pokarmowy za zaburzenia gospodarki lipidowej, których miarą jest wzrost stężenia cholesterolu w surowicy krwi, który jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu i miażdżyca kończyn dolnych, jednak coraz więcej badaczy i specjalistów od żywienia uważa, że przesłanki do uznania takiego związku przyczynowo-skutkowego nie są dostatecznie silne - my również bierzemy stronę tej drugiej grupy.
Wracając do wartości odżywczych to w jajach znajdziemy również cholinę, nazywaną czasem witaminą B4, która przeciwdziała stłuszczeniu wątroby. Cholina wchodzi w skład fosfolipidów. Cholina działa ochronnie na wątrobę, dzięki czemu wpływa też na regulację wydzielania cholesterolu. Gdy wątroba choruje, poziom cholesterolu może zostać zaburzony.
Białko (związek chemiczny) jaja kurzego zostało też uznane za białko wzorcowe, ponieważ zawiera komplet cennych aminokwasów egzogennych, czyli takich, których organizm nie jest w stanie sam wyprodukować i musimy dostarczyć je z pożywienia. Dzięki temu jaja są doskonałym źródłem białka i warto z nich korzystać jak najczęściej. Dodatkowo przez to mogą przyczyniać się do szybszej utraty wagi - białko zapewnia uczucie sytości, więc nie jesteśmy po nim aż tak szybko głodni, jak po zjedzeniu węglowodanów (szczególnie tych prostych).
Jaja są też źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K1, K2). Spożywając je chronimy wzrok, dbamy o zdrowie włosów, skóry i paznokci, o prawidłową krzepliwość krwi oraz o system autoimmunologiczny. Jajka są źródłem także witamin rozpuszczalnych w wodzie - kompleksu witamin z grupy B (łącznie z witaminą B12), minerałów takich jak: wapń, fosfor, żelazo hemowe, cynk, selen.
Jakie jajka jeść?
Przede wszystkim warto pamiętać o tym, że lecytyna niszczy się wtedy, gdy przegotowujemy jajko. Nie zaleca się więc gotować ich zbyt długo; najlepiej jeść takie na miękko lub w koszulkach. Staraj się kupować jajka z ekologicznych hodowli lub z wolnego wybiegu - kury nie są tam nadmiernie stresowane, dzięki czemu jajka zawierają więcej substancji odżywczych.