Jak zredukować ryzyko zachorowania na cukrzycę typu drugiego?

   Cukrzyca typu drugiego należy do najczęściej występującego typu cukrzycy w skali globalnej. Do głównych przyczyn cukrzycy typu drugiego należą upośledzenie wydzielania insuliny oraz insulinooporność. Do zaburzonego wydzielania hormonu trzustki mogą prowadzić genetyczne czynniki. Mają one wpływ także na rozwój insulinooporności. Istotnym czynnikiem sprzyjającym insulinooporności pozostaje otyłość.

   Czynniki genetyczne powodujące wzrost ryzyka zachorowania na cukrzycę typu drugiego pozostają niezależne od woli człowieka. Otyłość należy natomiast do czynników, na które każdy ma wpływ, czyli modyfikowalnym. Rozwój cukrzycy typu drugiego przebiega stopniowo. Początkowo może występować stan przedcukrzycowy związany z otyłością i genetycznie uwarunkowanym zaburzeniem produkcji bądź wydzielania insuliny. Zaburzenia spowodowane czynnikami genetycznymi mogą mieć postać na przykład wydzielania hormonu trzustkowego z opóźnieniem lub przez nieprawidłowo długi czas. Stan przedcukrzycowy może być trudny do zdiagnozowania, ponieważ w tym okresie poziom glukozy może utrzymywać się w normie.

Od otyłości do cukrzycy typu 2

   Drugim czynnikiem powodującym cukrzycę jest otyłość, która nieleczona, zmusza trzustkę do nadmiernie intensywnej pracy. Trzustka dąży do utrzymania stężenia cukru we krwi w normie, dlatego produkuje duże ilości insuliny. Po upływie około kilku lub kilkunastu lat rozwijającej się otyłości, dochodzi do wyczerpania komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Wówczas dochodzi do gwałtownego rozpoznania stężenia glukozy we krwi, a w konsekwencji rozpoznania cukrzycy typu 2.



Objawy cukrzycy typu 2

   Cukrzyca typu drugiego rozwija się stopniowo - w taki sam sposób ujawniają się jej objawy. Na etapie utrzymania stężenia glukozy we krwi w normie lub nieco powyżej normy, choroba może nie dawać żadnych oznak. Na tym etapie nieprawidłowości może wykazać np. test glukozy na czczo. Osoby, które są obciążone genetycznie ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2 powinny w ramach prewencji regularnie wykonywać tego typu badania, podobnie jak osoby chorujące na otyłość. Niepokojące symptomy choroby pojawiają się w miarę nasilania zjawiska insulinooporności lub zmniejszania produkcji insuliny przez uszkodzone komórki beta trzustki. Należą do nich m.in. nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, osłabienie organizmu, częste infekcje układu moczowo-płciowego, a także zmniejszenie masy ciała. Spadek wagi w przypadku cukrzycy typu 2 jest związany z tym, że brakuje insuliny, która jest niezbędna do transportowania glukozy do komórek. Cukier nie może być wykorzystany jako materiał energetyczny, dlatego zostaje wydalony z organizmu - stąd też wielomocz i ciągłe uczucie pragnienia.



Cukrzyca typu 2 jako choroba dziedziczna

   Zredukowanie ryzyka zachorowania na cukrzycę typu drugiego jest możliwe, mimo że należy ona do chorób dziedzicznych. Cukrzyca typu 2 zazwyczaj rozwija się u seniorów, choć w ostatnich latach zauważalnie wzrosła liczba zachorowań u młodszych osób, cierpiących na otyłość. Obecnie cukrzyca typu 2 zdarza się także u nastolatków. Przeciwdziałanie rozwojowi cukrzycy typu drugiego polega na dbałości o utrzymanie prawidłowej masy ciała, stosowanie właściwej diety i zażywanie ruchu. Aktywność fizyczna i zbilansowana dieta są skuteczne w walce z otyłością, a tym samym i z cukrzycą typu 2, co zostało potwierdzone naukowo.



Terapia podobna do profilaktyki

   Leczenie cukrzycy typu drugiego w pewnym zakresie pokrywa się z metodami profilaktycznymi. Terapia obejmuje farmakoterapię oraz metody niefarmakologiczne, które jednocześnie są stosowane jako sposoby zapobiegania zachorowaniu na cukrzycę, a mianowicie:

- korzystanie z porad dietetyka
- stosowanie zbilansowanej diety
- edukacja
- aktywność fizyczna

   Rozwój cukrzycy typu 2 może dodatkowo wymagać zastosowania leczenia powikłań oraz ograniczenia ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. Początkowo leczenie opiera się na metforminie zmniejszającej insulinooporność. Następnie, w razie braku efektów stosuje się kolejne leki wspomagające redukcję insulinooporności. Brak rezultatów rodzi konieczność zastosowania insuliny.



Lepiej zapobiegać niż leczyć - powikłania

   Cukrzyca typu 2, która nie jest leczona lub jest leczona nieprawidłowo, prowadzi do rozwoju przewlekłych powikłań, w tym ślepotę, amputację kończyn dolnych, niewydolność nerek na tle cukrzycowym. Bardzo ważna jest edukacja osób narażonych na zachorowanie na cukrzycę oraz już cierpiących na tę chorobę.



Aktywność fizyczna zapobiega cukrzycy

   W świetle aktualnej wiedzy medycznej aktywność fizyczna pozwala zapobiegać cukrzycy typu 2. Niemniej wysiłek fizyczny nie powinien nadmiernie obciążać organizmu. Forsowanie układu ruchu może przyczynić się do poważnych problemów, np. ze stawami. Dlatego też aktywność fizyczna powinna zostać dobrana odpowiednio do możliwości danej osoby. Bardziej istotne od intensywności ćwiczeń, jest ich regularne wykonywanie. Regularny wysiłek fizyczny efektywnie redukuje insulinooporność i ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. Lekarze zalecają codzienny marsz szybkim tempem, najlepiej przez ok. 30 minut dziennie, albo co najmniej 3 razy w tygodniu.



Dieta redukująca ryzyko cukrzycy (i masę ciała)

   Z uwagi na okoliczność, że do głównych czynników powodujących cukrzycę należy otyłość, dieta stosowana w celu przeciwdziałania rozwojowi omawianej choroby jest ukierunkowana na przywrócenie prawidłowej masy ciała. Nie ulega wątpliwościom, że odchudzanie w przypadku osób z dużą nadwagą lub otyłością wymaga czasu i nie powinno odbywać się "na skróty". Wskazane jest konsultowanie się z dietetykiem, łączenie zbilansowanej diety z regularną, umiarkowaną aktywnością fizyczną dostosowaną do indywidualnych możliwości danej osoby.

   Dieta wykorzystywana podczas terapii cukrzycy typu 2 również jest ukierunkowana na zmniejszenie masy ciała. Sposób zapobiegania i leczenia są zatem podobne. Osoby, u których występuje podwyższone ryzyko zachorowania na cukrzycę oraz osoby cierpiące na tę chorobę, zazwyczaj spożywają nawet ok. 3500 kcal dziennie. Przed rozpoczęciem stosowania diety warto dokładnie obliczyć dzienne spożycie kalorii, a następnie stopniowo redukować ich ilość w konsultacji z dietetykiem bądź samodzielnie, używając w tym celu tabeli kalorycznych.

   Co ciekawe, osoby cierpiące na nadwagę lub otyłość uważają, że "nie jedzą dużo", albo "jedzą mało i rzadko". To błąd. Dwa zbyt obfite posiłki oraz podjadanie między posiłkami bardzo często powoduje dodatni bilans energetyczny. Standardowo, dieta redukcyjna zakłada spożywanie około 1000-1200 kcal dziennie, co prowadzi do zmniejszania masy ciała o ok. 2,5 kg miesięcznie.

   Jadłospis w diecie osoby cierpiącej na cukrzycę typu 2, stosującej leczenie lekami doustnymi, powinna zawierać pięć posiłków, w tym dwie przekąski i trzy główne posiłki. Nie jest to wcale za dużo, przy założeniu, że drugie śniadanie i podwieczorek dostarczą po ok. 200 kcal, a pozostałe 800 kcal zostanie rozdysponowane na trzy posiłki główne. Podobnie wygląda dieta u osoby, która znajduje się w grupie ryzyka i jest bardzo narażona na insulinooporność.

   W diecie przeciw cukrzycy typu II bardzo ważne jest unikanie słodzonych napojów, cukru, a także soków słodzonych cukrem. Z diety powinny być wyeliminowane wszystkie produkty, które dostarczają tak zwanych pustych kalorii. Posiłek w diecie przeciwcukrzycowej ma formę jabłka, albo jogurtu - to niskoprzetworzona żywność może uratować przed insulinoopornością. Produkty tego typu nie zawierają pustych kalorii w postaci rafinowanego cukru, ani utwardzonych tłuszczów.

   Posiłki są niskotłuszczowe i zawierają niewiele białka (ok. 10% białek, ok. 10% tłuszczów). Prymat wiodą surowe warzywa i owoce oraz produkty bogate w błonnik. Pamiętajmy o tym, że błonnik również należy do węglowodanów, tyle że złożonych. Złożone węglowodany stanowią zdecydowanie największy udział w diecie przeciw cukrzycy typu 2. Proste cukry powinny być ograniczone do minimum. Proste węglowodany są łatwo przyswajalne i powodują gwałtowne podniesienie poziomu glukozy w organizmie. Zupełnie inaczej działają węglowodany złożone. Niskie spożycie tłuszczu i białka oznacza, że produkty zwierzęcego pochodzenia stanowią niewielki ułamek jadłospisu.



Podsumowanie

   Do głównych sposobów redukcji ryzyka zachorowania na cukrzycę typu drugiego należą zatem poszerzanie wiedzy na temat tej choroby i czynników prowadzących do jej rozwoju, regularna i umiarkowana aktywność fizyczna oraz zbilansowana dieta oparta na węglowodanach złożonych, nieprzetworzonych produktach pochodzenia roślinnego, zakładająca niskie spożycie kalorii i spożywanie pięciu małych posiłków w ciągu dnia. Co ciekawe, metody profilaktyki cukrzycy typu drugiego wymienione wyżej znajdują zastosowanie także w leczeniu tej choroby, przy czym na etapie terapii konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego.