Jedzenioholizm - przyczyny, objawy i skutki

   Jedzenioholizm, zwany w terminologii naukowej kompulsywnym objadaniem, należy do najbardziej znanych zaburzeń odżywiania. Przejawia się nadmiernym spożywaniem pokarmu przy braku odczuwania fizycznego głodu. Podłożem okresowych napadów niekontrolowanego objadania się są przyczyny emocjonalne. Zaburzenie przejawia się brakiem kontroli nad ilością spożywanego jedzenia występującym w pewnych odstępach czasu. Osoba cierpiąca na jedzenioholizm spożywa jednorazowo zbyt duże ilości pożywienia oraz w szybszym tempie, do momentu pojawienia się objawów przejedzenia.



Osobowość i nawyki

   Pewien wpływ na rozwój zaburzeń odżywiania mają cechy osobowości, w tym głównie niskie poczucie własnej wartości oraz bardzo słaby kontakt z ciałem. Poza tym, środowisko może oddziaływać na rozwijanie tego typu zaburzeń. Relacje, które panują w rodzinie, a także znaczenie jedzenia, bardzo często pełni formę symbolicznej komunikacji. Dodatkowo osoby dorastające są poddane pewnemu wpływowi kultury w zakresie rozumienia kobiecości, idealnej figury i atrakcyjności fizycznej. Są to czynniki predysponujące do rozwoju zaburzeń odżywiania, w tym również jedzenioholizmu.

   Sytuacje, które sprzyjają objadaniu się to posiadanie zapasów jedzenia i słodyczy w domu oraz spożywanie pokarmu w czasie oglądania telewizji, przeglądania internetu, czytania i innych czynności angażujących uwagę. Popadanie w tak zwany trans jedzeniowy nie poprawia kontroli nad własnym zachowaniem. Równie negatywny wpływ mają pewne przekonania dotyczące siebie i relacji ze światem, między innymi przekonanie o braku możliwości osiągnięcia sukcesu, nadmierna potrzeba osiągnięć, uczucie bezradności i dążenie do ideału. Są to przekonania wywołujące nieprzyjemne emocje i pragnienie pocieszenia się jedzeniem. Jeśli człowiek izoluje się i nie potrafi rozmawiać o swoich problemach z innymi, wybiera przysmaki, aby łagodzić przykre uczucia i samotność.



Główne źródła problemu

   Brak umiejętności wyrażania złości i zatrzymywanie jej w sobie powoduje wzrost napięcia. Jedzenie jest środkiem łagodzącym wewnętrzny niepokój. Trudności z przeżywaniem i wyrażaniem złości należą do głównych przyczyn kompulsywnego objadania się. Nieumiejętność ekspresji emocji, o której mowa jest  zwykle spowodowane nieświadomością ich odczuwania lub przekonaniami, że nie powinno się ich wyrażać, aby nie zranić drugiej osoby. Drugą ważną przyczyną jedzenioholizmu są trudności w radzeniu sobie ze stresem i problemami. Jedzenie pełni wówczas rolę środka odwracającego uwagę od przykrych spraw. Trzecim źródłem zaburzeń, o których mowa, jest niewłaściwa samokontrola, polegająca na koncentrowaniu się na kontrolowaniu emocji, a nie sytuacji, które je wywołują. Bardzo negatywny wpływ mają również próby powstrzymania się od myślenia o jedzeniu, co prowadzi do odwrotnego efektu.



Zajadanie stresu

   Bardzo niebezpiecznym nawykiem prowadzącym do kompulsywnego objadania jest wynagradzanie sobie stresujących sytuacji jedzeniem ulubionych przysmaków. Stres stale towarzyszy życiu człowieka. Niektóre osoby odczuwając bezradność i negatywne emocje sięgają po jedzenie. Dzieje się tak w sytuacji, gdy nie zostały wykształcone dobre mechanizmy radzenia sobie ze stresem. Należą do nich przede wszystkim skupienie się na swoich mocnych stronach i szukaniu optymalnego rozwiązania problemu, po czym poświęcają pewien czas na efektywny wypoczynek. W ten sposób odzyskują po poczucie kontroli. Zajadanie stresu jest metodą zastępczą względem opracowania planu działania pozwalającego na wyjście z trudnej sytuacji.

   Wysoki poziom stresu skłania do przeciwdziałania, ale osoba zestresowana nie szuka rozwiązania, ale dąży do poprawy nastroju. Z reguły sięga po czekoladę i inne słodycze, rzadziej po słone przekąski i tuczące przysmaki. Czekolada podnosi poziom serotoniny, która powoduje poprawę nastroju. Przeżywanie negatywnych emocji jest naturalne, ale niektóre osoby nie są w stanie sobie z nimi poradzić. W konsekwencji rodzi się nawyk, który prowadzi do otyłości i może skutkować kompulsywnym objadaniem się. Początkowo jedzenie jest sposobem na zwalczanie stresu, a jego ilości nie są duże. Niemniej stopniowo porcje ulegają zwiększeniu. Prowadzi to do nieprzyjemnych objawów przejedzenia oraz poczucie winy, co skutkuje ponownym pogorszeniem nastroju.



Jak zapobiegać ?

   Kluczem do skutecznej profilaktyki w zakresie zaburzeń odżywiania, w tym kompulsywnego objadania się, jest umiejętność radzenia sobie ze stresem. Mobilizuje organizm do walki powodując, że człowiek jest gotowy podjąć wyzwanie i odnieść sukces. Stres jest czynnikiem warunkującym rozwój. Obok pozytywnego eustresu może pojawić się także dystres, który dezorganizuje aktywność. Alternatywnym sposobem na radzenie sobie z nim są ćwiczenia fizyczne, spacer lub techniki relaksacyjne.



12 kroków do zdrowia

   Program 12 kroków jest skutecznym sposobem wyleczenia się z nałogu, w tym również z jedzenioholizmu. Powstał z myślą o terapii alkoholików, a w kolejnych latach został stopniowo przystosowany do potrzeb innych osób mających problemy o charakterze nałogu. Podstawowym założeniem leczenia jest poznanie przyczyny nałogowego obżarstwa. Najczęściej jest to spowodowane zmianą miejsca zamieszkania lub brakiem bliskiej osoby, strachem i brakiem akceptacji siebie. Kompulsywne objadanie się może być manifestacją wewnętrznego bólu.

   Celem terapii jest ukształtowanie prawidłowego stosunku do jedzenia. Może mieć formę indywidualnej psychoterapii, albo terapii grupowej w formie spotkań. Grupy wsparcia określany mianem Anonimowych Żarłoków przejęły wiele elementów właściwych wspólnotom AA i korzystają z ich doświadczeń, w tym między innymi z metody 12 kroków. Pierwszym krokiem jest przyznanie się do braku kontroli nad życiem i do porażki w walce z nałogiem. Program charakteryzuje się nacechowaniem religijnym. Osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania czerpie siłę do walki z nałogiem z głębokiej wiary. Metoda 12 kroków prowadzi do akceptacji problemów będących częścią życia oraz uczy, jak czerpać z niego radość.