Kiedy alkohol przestaje być tylko przyjemnością - pierwsze objawy uzależnienia i przeciwdziałanie nałogowi

   Objawy choroby alkoholowej w pierwszej fazie uzależnienia są trudne do zaobserwowania przez osoby z bliskiego otoczenia. W wielu przypadkach symptomy alkoholizmu są dostrzegane dopiero w zaawansowanej fazie choroby. Tymczasem odpowiednie działania powinno się podejmować już na wczesnym etapie uzależnienia, kiedy objawy mogą być zaobserwowane przez osoby z najbliższego otoczenia.

   Działania przeciwdziałające alkoholizmowi są realizowane przez organy państwowe i samorządowe, jednak na wczesnym etapie uzależnienia ogromną rolę odgrywa interwencja osób z najbliższego otoczenia, które mogą zaobserwować niepokojące symptomy uzależnienia. Objawy alkoholizmu dotyczą zmian w zachowaniu i wyglądzie. Uzależnienie od alkoholu rozwija się długo i nieświadomie. Osoby spożywające alkohol mają trudność z ustaleniem, gdzie leży granica między upodobaniem do spożywania alkoholu a niekontrolowanym przymusem sięgnięcia po trunki. Tymczasem im szybciej zostanie rozpoznany alkoholizm, tym większe są szanse na powrót do normalnego życia.

Ostrzegawcze objawy alkoholizmu

   Zanim u alkoholika rozwinie się zaawansowana choroba i jej powikłania (o czym dalej), można rozpoznać u osoby lubiącej spożywać alkohol pewne ostrzegawcze objawy, które są subtelne i nie rzucają się w oczy. Osoba, u której występują poniższe symptomy, jest zagrożona alkoholizmem lub już rozwija się u niej wczesna faza tej choroby.

   Do wczesnych objawów alkoholizmu należy wypijanie regularne, codzienne co najmniej 2 piw lub 2 lampek wina, albo mniejszych ilości wysokoprocentowego alkoholu. Jednorazowe wypijanie napojów zawierających więcej niż 100 g alkoholu etylowego również powinno wzbudzić czujność - odpowiada to np. 1 l wina, albo ćwierć litra wódki lub 5 dużym piwom.

   Symptomy ostrzegawcze obejmują szukanie okazji do częstszego spożywania alkoholu (np. spożywanie alkoholu do posiłków), spożywanie alkoholu w celu złagodzenia objawów kaca (klinowanie), rozpoczynanie dnia od spożycia alkoholu, problemy z przypomnieniem sobie, co działo się danego dnia po spożyciu alkoholu, a także prowadzenie samochodu po spożyciu alkoholu z promilami.

   Wystąpienie co najmniej dwóch sygnałów ostrzegawczych na przestrzeni 6 miesięcy oznacza zagrożenie alkoholizmem. Wysoka częstotliwość występowania powyższych zachowań sugeruje pojawienie się problemu z uzależnieniem. Szczególnie niepokojącym objawem jest traktowanie alkoholu nie jako trunku, którego okazjonalnie można się napić zgodnie z własnymi upodobaniami, ale jako sposobu na uspokojenie, zapomnienie i odstresowanie.



Wczesne objawy alkoholizmu

   Do wczesnych objawów alkoholizmu należą ponaglanie i zachęcanie do częstszego wypijania tzw. kolejek podczas imprezy, zmiana zachowania po alkoholu, spożywanie alkoholu w sytuacjach stresowych, stopniowe zwiększanie tolerancji organizmu na alkohol, a także spożywanie alkoholu aż do tzw. "urwania filmu". Osoby we wczesnym etapie uzależnienia są rozdrażnione w sytuacjach, gdy mają trudny dostęp do alkoholu, np. ze względów finansowych lub z powodu zachowania osób bliskich dostrzegających problem alkoholizmu. Towarzyszy im poczucie wstydu, dlatego piją w samotności, w ukryciu, aby nikt z bliskiego otoczenia tego nie zauważył.



Grupa ryzyka

   Krąg osób szczególnie zagrożonych chorobą alkoholową należą osoby, w których bliskim otoczeniu spożywano dużo alkoholu, spożywające alkohol od lat młodości (czynnik środowiskowy), łatwo ulegające presji otoczenia, słabe psychicznie i popadające w stany przygnębienia i smutku, dla których spożywanie alkoholu stało się sposobem radzenia sobie z problemami (czynnik psychologiczny).



Rozpoznanie alkoholizmu

   Choroba alkoholowa jest rozpoznawana przez psychiatrę, psychologa oraz specjalistę w zakresie uzależnień. Głównym sprawcą uzależnienia jest tzw. głód alkoholowy, czyli silne pragnienie i przymus picia. Zaprzestanie spożywania alkoholu powoduje u uzależnionego dyskomfort. Po znacznym ograniczeniu spożywania alkoholu lub po gwałtownym zaprzestaniu jego spożywania u osoby uzależnionej występują objawy zespołu abstynencyjnego.

   Zespół abstynencyjny objawia się skokami ciśnienia tętniczego, drżeniem rąk i ciała, wymiotami i nudnościami, zaburzeniami rytmu serca, uczuciem napięcia, nadmierną potliwością, lękami i nadwrażliwością na dźwięki. W niektórych przypadkach mogą wystąpić majaczenia, halucynacje, odwodnienie i napady drgawkowe. W zaawansowanej chorobie alkoholowej mogą wystąpić także problemy w unikaniu rozpoczęcia i zakończenia spożywania alkoholu i ograniczenia jego ilości. Poza tym, osoby cierpiące na chorobę alkoholową posiadają zwiększoną tolerancję na alkohol. Osoba uzależniona koncentruje się na spożywaniu alkoholu i jego zdobywaniu, co powoduje, że pozostałe sfery życia (zawodowa, rodzinna) oraz zainteresowania zostają zaniedbane. Charakterystycznym objawem choroby alkoholowej jest również uporczywe spożywanie alkoholu pomimo świadomości jego skutków. Osoba uzależniona zdaje sobie sprawę ze skutków społecznych i zdrowotnych nałogu, ale nie wpływa to na zmianę zachowania.



Objawy psychiczne

   Do objawów uzależnienia od alkoholu należą stany depresyjne. Depresja może pojawić się w następstwie uzależnienia, albo być jego przyczyną. Regularne spożywanie alkoholu może spowodować obniżenie nastroju, prowadząc do prób samobójczych. Alkoholicy mogą cierpieć na zespół Otella, czyli paranoję alkoholową objawiającą się chorobliwą zazdrością, wahaniami nastroju, chęcią kontrolowania partnera i bezpodstawnym oskarżaniem o zdradę.

   W zaawansowanej fazie alkoholizmu może pojawić się otępienie alkoholowe spowodowane alkoholowym zanikiem mózgu, polegające na silnym upośledzeniem zdolności intelektualnych. Osoby uzależnione od alkoholu mają gorszą sprawność fizyczną i umysłową, zaburzenia koncentracji i pamięci oraz obniżony krytycyzm wobec swoich zachowań.



Zespół Korsakowa

   Powikłaniem alkoholizmu jest przewlekła choroba zwana zespołem Korsakowa. Osoba cierpiąca na zespół Korsakowa traci poczucie czasu i miejsca, ma zaburzenia pamięci objawiające się lukami w pamięci. Zespołowi Korsakowa towarzyszą niedożywienie jakościowe i ilościowe (zbyt mało kalorii), osłabienie i wyniszczenie organizmu, prowadzące do śmierci.



Objawy choroby alkoholowej związane z wyglądem

   Napoje alkoholowe prowadzą do odwodnienia organizmu, co jest widoczne w postaci zmarszczek i bruzd na skórze, szarości cery, rozszerzonych naczynek i opuchnięcia twarzy. Na skórze pojawiają się zaczerwienienia oraz sińce pod oczami. U osób uzależnionych alkoholu dochodzi do spadku masy ciała, ponieważ alkohol spowalnia możliwości organizmu do syntezy białka.



Jak przeciwdziałać alkoholizmowi?

   Działania ogólnopolskie i lokalne są realizowane odpowiednio przez rząd oraz jednostki samorządu terytorialnego. Jak jednak zachować się, kiedy osoba bliska ma problem i nie chce skorzystać z pomocy państwa? Przede wszystkim nie można doprowadzić do współuzależnienia się. Nie powinno się chować alkoholu, ani wylewać go na oczach osoby uzależnionej (to jeden z symptomów współuzależnienia). Takie zachowanie prowadzi do kłótni oraz chowania butelek z alkoholem, więc problem się nasila. Nie należy wdawać się w dyskusję z osobą pod wpływem alkoholu, dopóki nie wytrzeźwieje. Osoby w stanie odurzenia mogą użyć przemocy i nie są w stanie jasno ocenić sytuacji. Nie powinno się również kierować w stronę osoby uzależnionej gróźb, które nie są możliwe do wykonania, ani przejmować odpowiedzialności za tę osobę, usprawiedliwiać jej, pomagać w czasie objawów kaca itd. Nie wolno też zacierać śladów po piciu alkoholu i konsekwencji zachowań.

   Prawidłowym zachowaniem jest natomiast poważna rozmowa z osoba bliską o problemie, ale w atmosferze spokoju. Groźby, krzyk i płacz nic nie pomogą. Warto przytoczyć konkretne sytuacje wykazujące, że dana osoba ma problem z alkoholem. Należy wprost podkreślać, że spożywanie alkoholu przez tę osobę rani jej bliskich. Należy też zapewniać osobę uzależnioną o swoich uczuciach i trosce, co zapobiegnie przyjęciu przez partnera postawy nadmiernie obronnej. Warto zachęcić tę osobą do konsultacji ze specjalistą od uzależnień.