Skutki niedoborów witamin z grupy B

   Witaminy z grupy B to rozpuszczalne w wodzie i nierozpuszczalne w tłuszczach substancje chemiczne niezbędne do zachowania prawidłowych procesów metabolicznych w organizmie. Niedobory witamin spowodowane ich niedostateczną podażą wraz z żywnością lub zaburzeniami wchłaniania w mogą prowadzić do wielu zaburzeń czynności organizmu. Skutkują one pojawieniem się wielu charakterystycznych objawów (hipowitaminoz), a w niektórych przypadkach prowadzą do powstania groźnych chorób (awitaminoz).

   Witaminy z grupy B to: witamina B1 (tiamina), witamina B2 (ryboflawina), witamina B3 (niacyna, witamina PP), witamina B5 (mieszanina związków na bazie kwasu pantotenowego), witamina B6 (grupa związków - pochodnych pirydyny), witamina B7 (biotyna), witamina B9 (kwas foliowy), witamina B12 (kobalamina). Witaminy z grupy (zawierają atomy azotu) są koenzymami i uczestniczą w wielu reakcjach biochemicznych przez co regulują metabolizm ustroju. W jakich produktach spożywczych występują oraz jakie mogą być skutki ich niedoborów w organizmie?

Witamina B1 (tiamina)

Źródła witaminy B1 w żywności:

- produkty zbożowe, fasola, groch, wyciąg z drożdży, orzechy.
- mięso wieprzowe, wędliny, wątroba.


Skutki niedoborów witaminy B1 w organizmie:

   Długotrwały niedobór tiaminy prowadzić może do wystąpienia takich schorzeń jak choroba beri-beri, kwasica mleczanowa oraz zespołu Wernickego-Korsakowa (WKS).

   Choroba beri-beri to choroba objawiająca się zmianami w układzie nerwowym i sercowo-naczyniowym. Można wyróżnić jej trzy odmiany:

- suchą - objawia się zanikiem mięśni i obwodową neuropatią
- mokrą - objawia się anoreksją, zaburzeniami mózgowymi i sercowymi, (tachykardią, zaburzeniami psychicznymi), zdolnością do obrzęków
- dziecięcą - objawia się anoreksją i drgawkami.

   Choroba beri-beri była poważnym problemem krajów Azji i wiązała się ze spożywaniem oczyszczonego, niewzbogaconego w tę witaminę ryżu, białej mąki oraz ryb zawierających enzym (tiaminazę) rozkładający witaminę B1. Rozpowszechnienie technologii łuskania i oczyszczania ryżu przyczyniło się do wzrostu przypadków występowania choroby beri-beri w XIX wieku zwłaszcza wśród biednych populacji, marynarzy, więźniów, czy niemowląt i dzieci.

   Do objawów niedoboru tiaminy należą również zaparcia, zmęczenie, zaburzenia koncentracji, pogorszenie nastroju i drażliwość.

   Obecnie niedobory witaminy B1 ze względu na dość duże urozmaicenie diety oraz szeroką obecność tiaminy w suplementach diety są rzadko spotykane. Wystąpić jednak mogą w przypadkach diety niedoborowej lub w stosowaniu niektórych leków i nadużywaniu alkoholu. Alkohol bowiem zaburza wchłanianie tiaminy z układu pokarmowego. U osób nadużywających alkoholu dochodzić może więc do ostrych niedoborów witaminy B1, co prowadzi do wystąpienia zespołu Wernickego-Korsakowa (WKS). Jest to zaburzenie mózgu charakteryzujące się ostrym zaburzeniem ruchów gałek ocznych, ataksją mięśniową i dezorientacją, upośledzeniem pamięci.



Witamina B2 (ryboflawina)

Źródła witaminy B2 w żywności:

- pełnoziarniste produkty zbożowe, wyciąg z drożdży, kiełki zbóż.
- mleko, przetwory mlecze, jaja, mięso.


Skutki niedoborów witaminy B2 w organizmie:

   Niedobory witaminy B2 są najczęściej spotykane w krajach rozwijających się. Do objawów należą łuszczenie się i pękanie warg, ogniska zapalne skóry, łojotokowe zapalenie skóry, zmiany zapalane języka, zmiany w narządach wzroku, zaczerwienienie i suchość spojówek oraz zmiany w układzie nerwowym, a także niedokrwistość normocytarna.



Witamina B3 (PP, niacyna, nikotynamid)

Źródła witaminy B3 w żywności:

- orzechy ziemne, pełnoziarniste produkty zbożowe.
- wątroba, przetwory mięsne, mięso drobiowe, ryby.


Skutki niedoborów witaminy B3 w organizmie:

   Niedobór witaminy B3 wywołuję chorobę pelagrę. Do jej objawów należą zapalenie skóry, biegunki, zmiany zapalne w jamie ustnej, nudności, niedokrwistość, pigmentowa wysypka występująca w miejscach nieosłoniętych przed promieniami słonecznymi, jasnoczerwone zabarwienie języka, depresja, apatia, ból głowy, zmęczenie i zaniki pamięci. Ostre przypadki mogą powodować demencję oraz paraliż kończyn. Obecnie pelagra spotykana jest w krajach rozwijających się (min. Indiach, Chinach i krajach Afryki). W krajach uprzemysłowionych spotyka się jej przypadki wśród osób nadużywających alkoholu.



Witamina B5

   Witamina B5 to mieszanina kilku związków chemicznych: kwasu pantotenowego, panteiny (pochodnej kwasu pantotenowego), pantenolu oraz koenzymu A.

Źródła witaminy B5 w żywności:

- wyciąg z drożdży, zielone liściaste warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe.
- mięso.


Skutki niedoborów witaminy B5 w organizmie:

   Niedobory kwasu pantotenowego zazwyczaj nie występują, jednak w czasie II wojny światowej zauważono przypadki objawów niedoboru tej witaminy wśród więźniów w Japonii i na Filipinach. Skarżyli się oni na pieczenie i palenie stóp. W eksperymentalnie otrzymanych stanach niedoboru witaminy B5 zauważono zespół palących stóp, zmęczenie, zaburzenia snu i dolegliwości ze strony układu pokarmowego.



Witamina B6

   Witamina B6 jest grupą sześciu organicznych związków chemicznych, pochodnych pirydyny - pirydoksyny, pirydoksalu i pirydoksaminy oraz ich fosforanów. Natomiast formą biologicznie aktywną jest fosforan pirydoksalu.

Źródła witaminy B6 w żywności:

- rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, czosnek, curry, imbir, pełnoziarniste produkty zbożowe.
- ryby (łosoś, pstrąg, makrela), mięso drobiowe, wieprzowe, podroby, przetwory mięsne.


Skutki niedoborów witaminy B6 w organizmie:

Niedobory witaminy B6 prowadzą do zmian neurologicznych oraz przedwczesnego starzenia neuronów. Do objawów hipowitaminozy należą neuropatia, drgawki, depresja psychiczna, egzema, łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie języka oraz niedokrwistość mikrocytarna.



Witamina B7 (H, biotyna)

Źródła witaminy B7 w żywności:

- niektóre warzywa (marchew, szpinak, pomidory), orzechy ziemne, włoskie, migdały, drożdże.
- mięso, żółtka jaj, sery podpuszczkowe.


Skutki niedoborów witaminy B7 w organizmie:

   Do objawów niedobory biotyny należą znużenie, spadek apetytu, rumień, niedokrwistość, podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi, wypadanie włosów i łuszczenie się skóry.



Witamina B9 (kwas foliowy)

   Witamina B9 występuje w żywności w postaci folianów (soli kwasu foliowego), natomiast powszechna nazwa tej witaminy - kwas foliowy jest formą syntetyczną.

Źródła witaminy B9 w żywności:

- zielone warzywa liściowe  (sałata, brokuły, szpinak, kapusta włoska, jarmuż), kiełki pszenicy, otręby, szparagi, drożdże, nasiona roślin strączkowych.
- wątroba, żółtka jaja.


Skutki niedoborów witaminy B9 w organizmie:

   Niedobór witaminy B9 jest bardzo często spotykaną hipowitaminozą.  Spowodowane jest to stosunkowo niskim spożyciem wraz z żywnością, zaburzeniami wchłaniania oraz jej niską stabilnością i odpornością na wysoką temperaturę, promienie słoneczne oraz kwasowość.

   Niedobór kwasu foliowego przyczynia się do nieprawidłowego rozwoju płodu, zwłaszcza do powstawania wad cewy nerwowej i zaburzeń prawidłowego działania układu nerwowego. Wady ośrodkowego układu nerwowego to między innymi przepuklina mózgu i rdzenia kręgowego, bezmózgowie czy rozszczep kręgosłupa i jamistość rdzenia.

   Zbyt niska podaż tej witaminy wraz z dietą może skutkować również niedokrwistością (anemią) megaloblastyczną, niską masą urodzeniową noworodków, poronieniami i przedwczesnymi porodami.

   Badania wykazały także wpływ niedostatecznego spożycia kwasu foliowego na zwiększone ryzyko zmian miażdżycowych i nowotworowych.

   Na niedobór kwasu foliowego szczególnie narażone są dziewczęta w okresie dojrzewania, kobiety w wieku rozrodczym oraz kobiety w ciąży.



Witamina B12 (kobalamina)

Źródła witaminy B12 w żywności:

- wątroba i podroby, ryby, jaja, nabiał, mięso.


Skutki niedoborów witaminy B12 w organizmie:

   Konsekwencją niedoboru witaminy B12 w organizmie jest wystąpienie anemii megaloblastycznej oraz nieodwracalne uszkodzenia układu nerwowego. Niedobory kobalaminy często występują wśród osób na diecie wegańskiej, ze względu na występowanie witaminy B12 wyłącznie w produktach zwierzęcych. Dlatego też w diecie wegańskiej konieczne jest suplementowanie diety witaminą B12.