Suplementy diety - multi czy monosuplementy? Jakie wybrać?

   Suplementy diety są środkami specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Innymi słowy zawierają one związki organiczne zaliczane do odżywczych substancji, których w postaci pokarmu nie dostarcza się organizmowi w dostatecznej ilości.

   Wśród głównych powodów, dla których wymyślono suplementy diety wymienia się chęć zachowania zdrowia przez konsumentów przy jednoczesnym braku zmiany sposobu odżywiania. Łatwiej jest zażywać kompletny zestaw witamin i minerałów niż pięć porcji warzyw i owoców dostarczających wspomnianych związków organicznych w naturalnej postaci. Poza tym, nieprawidłowe odżywianie i wybieranie wysoko przetworzonej żywności mogą wpływać na niedobór pojedynczych minerałów lub witamin, np. żelaza, magnezu czy też witaminy D. W przypadku tej ostatniej można zażywać tran, ale w związku z niezbyt przyjemnym smakiem łatwiej ją suplementować. Z drugiej strony u osób stosujących dietę eliminacyjną (np. w przypadku alergii pokarmowej), albo wykluczających z diety pewne pokarmy ze względu na choroby układu pokarmowego, stosowanie multi- lub monosuplementów jest niekiedy wręcz zalecane przez lekarzy.

Multisuplementy - kompleksowe zestawy witamin i minerałów

   Multisuplementy są preparatami, które zawierają witaminy i minerały potrzebne organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. Skład multisuplementów diety może się różnić w zależności od produktu pod względem składu oraz zawartości poszczególnych składników. Należy podkreślić, że producenci suplementów diety zawierających witaminy i minerały posługują się pojęciem bezpiecznego poziomu spożycia będącym średnią i ogólnie zalecaną dawką. Tymczasem indywidualne zapotrzebowanie organizmu na poszczególne składniki jest indywidualne i zależne od wieku oraz stanu zdrowia.

    Tytułem przykładu można wskazać na osoby, które cierpią na nadczynność tarczycy. Nie mogą one zażywać multisuplementów diety, bo niemal każdy produkt tego typu dostępny na rynku zawiera jod. Zażywanie preparatu mogłoby wpłynąć negatywnie na stan zdrowia danej osoby.

   Nie każdy potrzebuje codziennie dostarczania kompleksowego zestawu witamin, np. w przypadku spożywania dużej ilości warzyw i owoców. Jeżeli występują objawy niedoboru określonego składnika lepiej postawić na monosuplement. Pamiętajmy jednak, że każdy niedobór minerału bądź witaminy powinien być skonsultowany z lekarzem, który zamiast suplementu diety zaleci lek zawierający dany składnik.

   Na rynku są dostępne multisuplementy o uniwersalnym charakterze, czyli dla "każdego". Są także specjalne preparaty wyprodukowane z myślą o seniorach, o dzieciach, o kobietach i mężczyznach. Największą różnorodnością charakteryzują się preparaty dla kobiet. Mogą być dedykowane ogólnie konsumentkom, albo kobietom w ciąży bądź kobietom w okresie menopauzy. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy przyczyną wprowadzenia wymienionych suplementów diety są rzeczywiście zróżnicowane potrzeby kobiet, czy też popyt na tego typu produkty wśród konsumentek.

   Multisuplementy diety można także klasyfikować poprzez wyróżnienie preparatów zawierających syntetyczne minerały i witaminy oraz produktów, których receptura opiera się na naturalnych składnikach pochodzących z warzywnych i owocowych ekstraktów. Drugi rodzaj suplementów diety charakteryzuje się lepszą przyswajalnością.



Monosuplementy - adekwatne do potrzeb

   Monosuplementy są preparatami zawierającymi około 1-3 składników zaliczanych do grona minerałów lub witamin. Ponadto, mogą one zawierać antyoksydanty inne niż witaminy (np. polifenole), kwasy tłuszczowe omega-3 lub błonnik. Stosowanie monosuplementów jest wskazane, gdy problemem dietetycznym pozostaje niedobór określonego minerału (np. żelaza, magnezu) lub ryzyko niedoboru w okresie jesienno-zimowym (np. witamina D). Monosuplement zaspokaja rzeczywiste zapotrzebowanie organizmu na określony składnik.

   Monosuplementy podobnie jak multisuplementy diety różnią się pod względem zawartości poszczególnych składników oraz ich przyswajalności. Klasycznym przykładem może być monosuplement zawierający witaminę B6 i magnez, albo produkt, którego skład obejmuje kwasy omega-3 oraz witaminę A i E.



Suplementy diety w profilaktyce

   Oprócz mono- i multisuplementów diety można wyróżnić zróżnicowaną grupę suplementów o bogatym składzie, jednak nie służących uzupełnianiu dziennego zapotrzebowania na witaminy i minerały. Ich funkcja jest skoncentrowana na zapobieganiu określonym chorobom lub poprawie kondycji. Można wśród nich wymienić w szczególności suplementy diety:

- wspomagające odchudzanie (np. chrom z fasolaminą i ekstraktem z zielonej kawy)
- poprawiające kondycję stawów
- przeciwdziałające osteoporozie
- wzmacniające odporność
- regenerujące włosy, paznokcie i skórę
- przeciwdziałające starzeniu się
- poprawiające trawienie
- wspierające układ krążenia
- dbające o kondycję oczu

   Wymienione wyżej przykłady wskazują na wysoką różnorodność suplementów diety. Niektóre z produktów zawierają substancje, które trudno dostarczyć w postaci pokarmu (np. glukozamina i chondroityna w suplementach poprawiających kondycję stawów).



Konsultacja z lekarzem

   Wybór suplementu diety powinien być uzasadniony, a najlepiej także skonsultowany z lekarzem. Porada lekarska jest niezbędna w przypadku, gdy konsument zmaga się z pewną chorobą, albo niezdiagnozowanymi dolegliwościami, a także u dzieci, u kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Przy wyborze suplementu diety należy kierować się rzeczywistymi potrzebami organizmu, nie zaś potrzebami sztucznie generowanymi przez reklamę i media. Należy pamiętać, iż suplementy można przedawkować, tyczy się to głównie suplementów zawierających witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

   Konsultacja lekarska jest bardzo istotna, choć rzadko który konsument zdaje sobie z tego sprawę. Na opakowaniu suplementu diety nie znajdziemy informacji o działaniach niepożądanych, a także o przeciwwskazaniach i interakcjach wspomnianych produktów z lekami. Opakowanie zawiera jedynie informację o przeciętnym, zalecanym spożyciu oraz na temat składu preparatu.

   Suplementy diety mogą powodować zmianę działania stosowanych leków. Tytułem przykładu można wskazać na zmniejszanie wchłaniania niektórych preparatów leczniczych bądź też zwiększenie ich wydalania. Poza tym, stosowane suplementy diety mogą prowadzić do zaburzenia metabolizmu leku. Są to jedynie przykłady działań niepożądanych.

   Najbardziej niebezpieczne pod tym względem są suplementy diety zawierające roślinne ekstrakty bogate we flawonoidy, furanokumaryny, antocyjany, katechiny, saponiny i szereg innych związków organicznych. Mogą one skutecznie konkurować z leczniczymi substancjami o miejsce wiązania z receptorem. Ponadto, związki roślinne mogą spowodować obniżenie lub zwiększenie poziomu leku we krwi wpływając tym samym na efekty leczenia farmakologicznego.

   Niebezpieczne jest też stosowanie preparatów odchudzających, które mogą zwiększyć perystaltykę jelit, a tym samym obniżyć wchłanianie wielu preparatów. Niektóre suplementy zawierają śluzy roślinne, które ograniczając dostęp leku do błony śluzowej jelita powodują osłabienie wchłaniania preparatu. Wśród składników suplementów o udowodnionym wpływie na farmakoterapię można wymienić:

- żelazo - leki przeciwbakteryjne, leki stosowane w chorobie Parkinsona, leki przeciw nadciśnieniu, leki stosowane w leczeniu chorób kości,
- wapń - leki blokujące kanały wapniowe, antybiotyki, glikozydy nasercowe
- magnez - leki przeciw nadciśnieniu, leki przeciwbakteryjne, leki przeciwzakrzepowe, przeciwgrzybicze, przeciwlękowe, glikozydy nasercowe i przeciwpsychotyczne, leki rozszerzające oskrzela, leki stosowane w chorobie Parkinsona
- miłorząb chiński (ginkgo biloba) - leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwdepresyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki stosowane w chorobie wrzodowej
- dziurawiec zwyczajny - inhibitory SSRI, leki przeciwwirusowe, leki rozszerzające oskrzela, niesteroidowe leki przeciwzapalne, barbiturany, leki przeciwzakrzepowe
- kava kava - leki uspokajające, leki przeciwdepresyjne, leki stosowane w chorobie Parkinsona
- czosnek - leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwwirusowe, leki przeciwgorączkowe
- żeń-szeń - leki przeciwdepresyjne, stymulatory centralnego systemu nerwowego, leki przeciwzakrzepowe, leki przeciwcukrzycowe
- błonnik - zmniejszenie wchłaniania leków poprzez przyspieszenie perystaltyki jelit

   Poza tym, witaminy B3, B6, B9, C oraz witamina E mogą wpływać niekorzystnie na efekty farmakoterapii w niektórych przypadkach.

   Niepożądane interakcje występują wtedy, gdy suplementy diety są zażywane jednocześnie z lekami. Dlatego też, w razie stosowania innych leków (np. ibuprofenu, antybiotyków) zaleca się przyjmowanie ich w odpowiednich odstępach czasu (np. 6-8 godzin).