Witamina B3 znana też jako witamina PP i niacyna należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. O witaminie B3 mówi się też jako o kwasie nikotynowym i nikotynamidzie. Ten związek organiczny jest odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie mózgu i obwodowego układu nerwowego. Niacyna jest też niezbędna do produkcji hormonów płciowych i niektórych innych hormonów, m.in. insuliny, tyroksyny i kortyzolu. Niacyna jest dostarczana organizmowi w postaci pokarmu, ale może być też przez niego wytwarzana.
Witamina B3 jako jedna z niewielu witamin może być produkowana w organizmie z tryptofanu jednak tylko w niewielkich ilościach. Witamina PP pełni wiele ról - współdziała w syntezie i rozpadzie węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Niacyna jest potrzebna do produkcji czerwonych krwinek oraz hamowania toksycznego działania niebezpiecznych związków chemicznych i leków. Witamina B3 ma również istotny wpływ na układ nerwowy i stan psychiczny. Niacyna poprawia kondycję włosów i ukrwienie skóry.
|
|
Witamina PP a cholesterol
Niacyna hamuje rozpad tłuszczów w obrębie tkanki tłuszczowej. Są to tłuszcze niezbędne do produkcji lipoproteiny bardzo małej gęstości - nośnika cholesterolu LDL. Witamina PP wpływa jednocześnie na podwyższenie poziomu cholesterolu HDL. Jednym słowem, witamina B3 pomaga utrzymać prawidłowy profil lipidowy krwi. Badania kliniczne dowiodły, że niacyna stosowana jako główny lek lub jeden z leków w leczeniu chorób wieńcowych wpłynęła na obniżenie liczby zawałów i udarów mózgu, a ponadto zahamowała rozwój miażdżycy.
Zapotrzebowanie na witaminę B3
Zapotrzebowanie na niacynę zmienia się wraz z wiekiem. Niedobór niacyny zwykle wiąże się z niedożywieniem, dietą zawierającą niewielką ilość niacyny lub tryptofanu oraz alkoholizmem. Awitaminoza B3 może być skutkiem choroby Hartnupów powodującej zaburzenia wchłaniania tryptofanu, podwyższonym zapotrzebowaniem na tę witaminę, albo upośledzonym przyswajaniem niacyny z jelit. U osób spożywających dużo cukru, żywności wysoko przetworzonej i alkoholu oraz u kobiet zażywających pigułki antykoncepcyjne potrzebują około dwu- lub trzykrotnie więcej witaminy B3 niż wskazuje norma.
Dzienny poziom zalecanego spożycia witaminy B3 (PP) dla różnych grup ludności
Grupy ludności |
Witamina B3 (PP) |
|
---|---|---|
Zalecane dzienne spożycie (RDA)*1 [mg / dzień] |
Poziom maksymalny spożycia (UL)*2 [mg / dzień] |
|
Niemowlęta 0-6 miesięcy | 2*3 | brak danych |
Niemowlęta 6-12 miesięcy |
4*3 | brak danych |
Dzieci 1-3 lata | 6 | 10 |
Dzieci 4-8 lat | 8 | 15 |
Mężczyźni 9-13 lat | 12 | 20 |
Mężczyźni 14-18 lat | 16 | 30 |
Mężczyźni 19-30 lat |
16 | 35 |
Mężczyźni 31-50 lat | 16 | 35 |
Mężczyźni 51-70 lat |
16 | 35 |
Mężczyźni > 70 lat | 16 | 35 |
Kobiety 9-13 lat | 12 | 20 |
Kobiety 14-18 lat | 14 | 30 |
Kobiety 19-30 lat | 14 | 35 |
Kobiety 31-50 lat |
14 | 35 |
Kobiety 51-70 lat | 14 | 35 |
Kobiety > 70 lat | 14 | 35 |
Kobiety w ciąży ? 18 lat |
18 | 30 |
Kobiety w ciąży 19-30 lat |
18 | 35 |
Kobiety w ciąży 31-50 lat | 18 | 35 |
Kobiety karmiące ? 18 lat |
17 | 30 |
Kobiety karmiące 19-30 lat |
17 | 35 |
Kobiety karmiące 31-50 lat |
17 | 35 |
*1
Zalecane dziennie spożycie (RDA) - wartość zaspokajająca potrzeby ponad 97.5% zdrowej populacji w każdej grupie wiekowej, obu płci. Wartość ta jest szacowana metodami statystycznymi.
*2 Poziom maksymalny spożycia (UL) - wartość, która nie powoduje szkodliwych efektów u osób zdrowych, co stwierdzono w badaniach pod kontrolą lekarską.
*3 Rekomendowane dzienne spożycie (AI) - prawdopodobny poziom dziennego spożycia
obliczony na podstawie obserwacji lub doświadczalnie ustalonych przybliżeń
lub szacunków spożycia poszczególnych składników odżywczych. Wartość AI jest
podawana kiedy nie jest możliwe oszacowanie RDA.
Niedobór niacyny i jego konsekwencje
Niedobór witaminy B3 początkowo prowadzi do spowolnienia metabolizmu i zmniejszenia tolerancji na zimno. Znaczny niedobór niacyny prowadzi do rozwoju choroby zwanej pelagrą (stąd też nazwa PP - przeciw pelagrze), objawiającej się zapaleniem skóry, biegunką i otępieniem. Nieleczona pelagra może doprowadzić do śmierci. Awitaminozy B3 nie wolno zatem lekceważyć. Konsekwencją niedoboru niacyny może być też hiperpigmentacja, zapalenie jamy ustnej lub języka, zgrubienie skóry, zespół krowiego języka oraz zaburzenia pracy układu pokarmowego. Zbyt niskie spożycie witaminy B3 prowadzi też do pojawienia się zaburzeń psychiatrycznych, w tym poirytowania, amnezji, osłabionej koncentracji, lęków i majaczenia. Osoby, które cierpią na niedobór witaminy B3 mogą czuć się zmęczone, albo być nadmiernie aktywne. Do konsekwencji awitaminozy B3 ze strony układu nerwowego należą również apatia i depresja.
Ostrożnie z suplementami i lekami
Z drugiej strony, zażywanie dużych wysokich dawek niacyny w formie suplementów diety lub leków również nie jest wskazane. Dawka wynosząca w granicach 1,5-6 g dziennie może doprowadzić do zmian skórnych, w tym zaczerwienienia, świądu, suchości skóry i wysypki. Objawami nadmiaru witaminy B3 w organizmie mogą być też mdłości, niestrawność, hiperglikemia, zaburzenia rytmu serca, a nawet ostra niewydolność wątroby.
Synteza niacyny w organizmie
Niacyna może być syntetyzowana z tryptofanu. Proces ten jest uzależniony od enzymów wymagających obecności witaminy B6 i B2 oraz enzymów zawierających żelazo. Drugim sposobem otrzymywana niacyny jest utlenianie chinoliny w obecności nadmanganianu potasu.
Źródła pokarmowe witaminy B3
Niacyna może być dostarczana organizmowi w postaci mięsa, orzechów lub ziaren zbóż. Do najbogatszych źródeł niacyny należą wątróbka, mięso z kurczaka (przede wszystkim filet), tuńczyk, łosoś, halibut oraz inne ryby, wołowina, jagnięcina, indyk, twaróg i jaja. Roślinne źródła pokarmowe niacyny to brokuły, otręby pszenne, drożdże, kasza gryczana, szparagi, pomidory, fasola, groch, kasza bulgur, kasza jaglana, migdały, soczewica, orzeszki ziemne, a także suszone grzyby shiitake i boczniaki. Nasiona słonecznika także zawierają duże ilości witaminy B3. Co ciekawe, niektóre zioła zawierają niewielkie ilości niacyny, między innymi mięta, nasiona kopru, rumianek i pokrzywa, a także kozieradka i lucerna. Przyswajaniu niacyny w organizmie sprzyjają takie składniki, jak witamina C, witaminy z grupy B, fosfor i chrom.
Witamina B3 a leczenie depresji i nerwicy
Kwas nikotynowy ma ogromne znaczenie dla zdrowia układu nerwowego. Niedobory niacyny prowadzą do utraty pamięci, apatii i nerwowości, a także agresywnych zachowań. Obniżony poziom witaminy B3 w organizmie prowadzi także do zaburzeń snu, trudności z kojarzeniem, a także rozwoju chorób psychicznych, w tym depresji i schizofrenii. Witamina B3 jest zbudowana z czternastu atomów, więc jest mniejsza nawet od glukozy. Niemniej bierze ona udział w ponad pięciuset reakcjach w organizmie.
W leczeniu depresji, schizofrenii i innych zaburzeń psychicznych niacyna była stosowana przez dr Hoffera. Skuteczność niacyny w leczeniu chorób psychicznych oceniał on na około 75-80%. Obecnie wielu naukowców potwierdza, że niedobór witaminy B3 może powodować objawy charakterystyczne dla chorób psychicznych, w tym m.in. lęki, amnezję, chroniczne zmęczenie, omamy i bezsenność, zaburzenia koncentracji i strach przed ludźmi. Stosowanie wyższej dawki niacyny w przebiegu zaburzeń depresyjnych działa bardzo skutecznie. Korzystny wpływ stosowania podwyższonych dawek kwasu nikotynowego na leczenie zaburzeń depresyjnych został potwierdzony badaniami, których wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym "Journal of orthomolecular medicine".
Korzystny wpływ witaminy B3 zaobserwowano także w zakresie eliminowania z organizmu metabolitów leków przeciwlękowych i przeciwdepresyjnych, działających toksycznie. Dla osób cierpiących na zaburzenia psychicznie i jednocześnie mających zdiagnozowany niedobór witaminy B3 jest to ważna informacja, ponieważ zastosowanie wyższych dawek niacyny w wielu przypadkach okazuje się wystarczające, a u części chorych powoduje poprawę stanu zdrowia, jako środek farmakologiczny wspomagający konwencjonalną farmakoterapię.
Przeciwwskazania i ograniczenia
Wykorzystując witaminę B3 w leczeniu chorób psychicznych należy pamiętać, że maksymalna dobowa dawka wynosi 5000 mg. W przypadku stosowania tabletek występuje wysokie ryzyko przedawkowania. Niestety nie zawsze zastosowanie terapii polegającej na stosowaniu podwyższonych dawek niacyny jest możliwe. Przeciwwskazaniem do stosowania kwasu nikotynowego są cukrzyca, wrzody, choroby wątroby, a także ciąża i karmienie piersią. Nadto, w czasie stosowania podwyższonych dawek witaminy B3 nie wolno spożywać alkoholu.
Witamina B3 ma ogromne znaczenie dla zachowania dobrej kondycji psychicznej. Nie jest to jedyna funkcja niacyny w organizmie. Konsekwencje niedoboru kwasu nikotynowego mogą być równie poważne, co skutki jej przedawkowania. O nadmiar witaminy PP w organizmie najłatwiej w okresie suplementowania tego składnika. Warto w pierwszej kolejności zadbać o zbilansowane posiłki, które dostarczą odpowiednią dawkę niacyny, a dopiero w razie konieczności rozpocząć suplementowanie witaminy B3.