Boli trzustka? Zmień dietę!

   Trzustka - to narząd gruczołowy położony w górnej części jamy brzusznej, który bierze udział w procesie trawienia poprzez wydzielanie enzymów, które w jelicie cienkim trawią białka, węglowodany i tłuszcze oraz wytwarza hormony regulujące poziom glukozy we krwi. Jeżeli u pacjenta stwierdzono chorobę trzustki dieta wymaga radykalnej zmiany.

   Trzustka spełnia dwie zasadnicze funkcje - wewnątrzwydzielniczą i zewnątrzwydzielniczą. Pierwsza funkcja (sprawowana przez wyspy Langerhansa) jest odpowiedzialna za produkcję hormonów (insuliny, proinsuliny, peptydu C, amyliny, glukagonu, somatostatyny, polipeptydu trzustkowego) i enzymów (amylazy trzustkowej, trypsynogenu, chymotrypsynogenu, elastazy, lipazy trzustkowej, rybonukleazy, deoksyrybonukleazy, hydrolazy estrów cholesterolowych, fosfolipazy A2, karboksypeptydazy). Druga funkcja jest odpowiedzialna za produkcję soku trzustkowego zawierającego enzymy trawienne. Leczeniem chorób trzustki zajmuje się specjalista - gastroenterolog. Oprócz farmakoterapii dużą rolę odgrywa leczenie dietetyczne.

Specjalna dieta w przebiegu chorób trzustki

   Zaburzenia produkcji soku trzustkowego prowadzą do pogorszenia się trawienia pokarmów, w tym zwłaszcza tłuszczów. W efekcie pojawiają się biegunki tłuszczowe, a przy długotrwałym zaburzeniu może wystąpić niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Zaburzenia wydzielania insuliny prowadzą z kolei do rozwoju cukrzycy. Chorobom trzustki towarzyszą także bóle brzucha spowodowane spożywaniem tłustych posiłków. Osoba może niekiedy świadomie unikać pokarmu. Choroby trzustki prowadzą do obniżenia masy ciała i postępującego niedożywienia, które utrudnia leczenie.



Dieta trzustkowa zmienia się w miarę zdrowienia

   Dieta trzustkowa składa się z czterech etapów. W pierwszej dobie diety stosuje się głodówkę. Po upływie 24 godzin niejedzenia można spożywać ryż, sucharki, owsiane płatki, płatki orkiszowe, a także gorzką, słabą herbatę. W drugiej fazie diety trzustkowej osoba powinna spożywać produkty zawierające niewielkie ilości tłuszczu, ale duże ilości białka. W kolejnym etapie diety trzustkowej do jadłospisu włącza się pieczywo, gotowane ziemniaki, masło i warzywa, a także mięso, sery i chude wędliny. Na każdym etapie posiłki muszą być dodatkowo lekkostrawne. Na czwartym etapie diety trzustkowej można jeść już wszystkie lekkostrawne i niskotłuszczowe produkty. Dietę trzustkową warto stosować przez cały miesiąc. Każdy z etapów powinien trwać tydzień. Szczegółowe zasady stosowania diety po chorobie dotyczą już poszczególnych jednostek chorobowych i zostały opisane niżej. Spożywanie alkoholu jest bezwzględnie zakazane - niezależnie od tego, jaka choroba trzustki została stwierdzona.

   Osoba, która przebyła ostre zapalenie trzustki powinna stopniowo rozszerzać swoją dietę. Jadłospis powinien być lekkostrawny i niskotłuszczowy oraz ubogi w błonnik. Źródłem energii są węglowodany. Tłuszcz w diecie trzustkowej powinien być ograniczony do masła, tłuszczów roślinnych, oliwy extra vergine, śmietanki i oleju lnianego. Powinny być dodawane już do gotowych potraw i w niewielkich ilościach. Jeśli chodzi o jajka, nie wolno ich spożywać za często - jeśli już spożywamy to należy dodawać je do gotowych potraw, czyli na surowo, żółtko jaj spożywać w postaci ugotowanej lub delikatnie ścięte na parze.

   Wśród zalecanych metod przygotowywania posiłków można wymienić:

- gotowanie na parze
- gotowanie w wodzie
- pieczenie w folii (ewentualnie w pergaminie, rękawie)
- duszenie bez uprzedniego obsmażania na tłuszczu

   Ostatnie dwie metody przyrządzania posiłków powinny być wprowadzane stopniowo. Po przebyciu ostrego zapalenia trzustki nie powinno się stosować takich metod przygotowania potraw, jak grillowanie i smażenie oraz pieczenie na rożnie. Do zagęszczania zup oraz sosów stosuje się zawiesinę z mąki i wody. Nie wolno stosować typowych zasmażek. W jadłospisie nie mogą znaleźć się także potrawy wędzone.



Produkty wskazane na diecie trzustkowej

- pieczywo jasne orkiszowe, graham, chrupkie pieczywo, płatki (orkiszowe, owsiane, żytnie), czerstwe
- drobne kasze (jaglana, manna, jęczmienna, kuskus)
- ryż, makarony z niską zawartością jaj
- warzywa i owoce bogate w witaminę C oraz beta-karoten: ziemniaki gotowane, w mundurkach i puree, marchew, pietruszka, bakłażan, kalafior, brokuły, seler, szparagi, dynia, szpinak, buraki, pomidory bez skórki, jabłka, brzoskwinie, morele, winogrona bez pestek, truskawki, maliny
- mleko 1,5%, chudy twaróg
- gotowane lub pieczone chude ryby
- chude wędliny, cielęcina, wołowina, gotowany indyk lub pierś z kurczaka, królik, cielęcina,
- masło, śmietanka, żółtko jaj
- oliwa extra vergine, olej lniany



Produkty nie zalecane w diecie trzustkowej

- pieczywo razowe, grube kasze
- tłuste mleko, śmietana, mleko skondensowane, majonez, sery twarogowe tłuste, sery żółte, pleśniowe, topione
- tłuste mięsa i ryby, ryby wędzone i mięsne produkty wędzone, konserwy rybne w oleju, mięso peklowane,
- smalec, łój, słonina, margaryna, boczek, majonez
- warzywa i owoce: kapusta, papryka, szczypiorek, cebula, rzodkiewka, awokado, agrest, porzeczki, gruszki, czereśnie, śliwki,
- pestki dyni, słonecznika, sezamu, wszelkie orzechy, siemię lniane nierozdrobnione, rośliny strączkowe
- jajka na twardo i sadzone, jajecznica na maśle, smalcu, boczku
- czekolada oraz słodycze zawierające tłuszcz i kakao
- pieprz, ostra papryka, papryczka chilli, przyprawa curry, ocet