Dieta przy nadczynności tarczycy

   Nadczynność tarczycy jest poważną chorobą, która polega na nadmiernej aktywności tarczycy i produkowaniu przez nią zbyt dużej ilości hormonów tarczycy - tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Czasami zdarza się, że nadczynność tarczycy powstaje na skutek leczenia nadmiernymi dawkami hormonów tarczycy.

   Nadczynność tarczycy należy do najczęściej występujących chorób tego gruczołu, niemniej w porównaniu z niedoczynnością występuje nieco rzadziej. Leczenie obu chorób jest podobne pod względem metod leczenia - w obu przypadkach wykorzystuje się leczenie dietetyczne. Niemniej w przypadku niedoczynności tarczycy czasami trzeba sięgnąć po bardziej inwazyjne sposoby terapii.

Postaci nadczynności tarczycy

   Nadmierna aktywność gruczołu tarczowego może mieć związek z rozwojem choroby Gravesa-Basedowa. Wspomniane schorzenie to choroba autoimmunologiczna, w przebiegu której dochodzi do wytwarzania przeciwciał - immunoglobulin (IgG), naśladują one fizjologiczne działanie hormonu przysadki mózgowej - TSH, który to pobudza tarczycę do produkcji hormonów tarczycy T4 i T3. Cechami charakterystycznymi towarzyszącymi chorobie Gravesa-Basedowa jest obecność wola miąższowego i zmiany oczne (wytrzeszcz).

   U podłoża nadmiernej aktywności tarczycy może być także wole guzkowe. W przebiegu tej choroby dochodzi do stanu zapalnego tarczycy, związanego z powstawaniem guzków w obrębie gruczołu tarczowego. Guzki prawie zawsze są łagodne, jednakże w wyniku długotrwałego przebiegu mogą ulec przemianie złośliwej. W wolu guzkowym nie ma zmian ocznych.

   Inne choć rzadkie postacie nadczynności tarczycy to:

- nadczynność w przebiegu choroby Hashimoto (okres nadczynności tarczycy, nazywany Hashitoxicosis poprzedza główną fazę choroby - niedoczynność tarczycy)
- zażywanie nadmiernych dawek hormonów tarczycy
- tyreotoksykoza ciążowa (stan podwyższenia poziomu hormonów tarczycy T4 i T3 oraz obniżenia poziomu hormonu przysadki TSH, przypominający objawami nadczynność tarczycy, występujący u niektórych kobiet w czasie ciąży)
- guzy przysadki mózgowej z wydzielaniem TSH



Częste symptomy nadmiernej aktywności tarczycy

   Obraz kliniczny nadczynności tarczycy jest stosunkowo charakterystyczny i obejmuje bardzo szeroki zakres objawów. Nadmiar hormonów produkowanych przez gruczoł tarczowy przyczynia się do pojawienia się takich dolegliwości, jak:

- stałe uczucie niepokoju i drażliwość
- duszności
- problemy z zasypianiem i bezsenność
- drżenie rąk
- nadwrażliwy zmysł węchu
- ciepła i wilgotna skóra
- zespół jelita drażliwego
- kołatanie serca, tachykardia nieregularny rytm serca
- nieregularne miesiączkowanie
- wzmożona potliwość
- złe samopoczucie w gorącym środowisku
- uczucie osłabienia
- nadmierne wypadanie włosów
- utrata masy ciała pomimo zwiększonego apetytu
- podwyższony poziom cholesterolu LDL we krwi
- wytrzeszcz oczu (tylko w chorobie Gravesa-Basedowa)



Co nasila problemy z tarczycą?

   Nadmierna aktywność gruczołu tarczowego może być spowodowana lub nasilana przez takie czynniki, jak zanieczyszczenie organizmu toksynami, zaburzenie równowagi hormonalnej czy nawet zespół nieszczelnego jelita. Wśród przyczyn nadczynności tarczycy wymienia się także odwodnienie, alergie pokarmowe oraz negatywny wpływ wirusów, pasożytów i grzybów.



Składniki pożywienia potencjalnie szkodliwe dla tarczycy

   W przypadku nadczynności tarczycy niektóre składniki pokarmowe nieszkodliwe dla organizmu, mogą zaszkodzić gruczołowi tarczowemu. Jako przykład można wskazać na gluten, kazeinę, sztuczne dodatki do żywności oraz cukier rafinowany.



Zioła i suplementy wspierające tarczycę

   Zróżnicowane źródła podają szereg naturalnych środków, które wspomagają pracę tarczycy. Nie są one jednak na tyle skuteczne, żeby osoba borykająca się z nadczynnością mogła ze spokojnym sumieniem zrezygnować z konwencjonalnego leczenia. Jest jednak kilka ziół, którymi warto się wspomóc. Tytułem przykładu można wskazać na dąbrówkę, która "uspokaja" tarczycę i zakłóca syntezę hormonów, uspokajającą melisę hamującą wiązanie się przeciwciał z gruczołem tarczycy oraz sterole roślinne pomagające w zrównoważeniu układu odpornościowego. Suplementy warte uwagi to: l-karnityna, witamina D w protokole z witaminą K2, magnez, koenzym Q10.



Jadłospis w przebiegu nadczynności tarczycy

   Wróćmy jednak do diety i zasad układania jadłospisu. Zalecenia dietetyczne są dostosowane do przyspieszonej przemiany materii spowodowanej przez nadmiar hormonów we krwi. W przebiegu nadczynności tarczycy wzrasta zapotrzebowanie organizmu na tlen, co prowadzi do zwiększenia produkcji ciepła i przyspieszenia procesu spalania białek, tłuszczów i węglowodanów. Co gorsza, w przebiegu nadczynności tarczycy może dojść do insulinooporności - wzrostu zapotrzebowania na insulinę. Ryzyko jest na tyle wysokie, że osobom cierpiącym na nadczynność tarczycy zaleca się ograniczenie spożywania cukrów prostych, żeby nie doszło do rozwoju cukrzycy.



Możesz jeść więcej

   Dieta zalecana w przebiegu nadczynności tarczycy wymaga wyeliminowania wielu składników. Nie wymaga jednak ograniczenia kaloryczności posiłków - wręcz przeciwnie, konieczne jest zwiększenie ilości spożywanych kalorii. Zwiększenie dziennego spożycia kalorii o około 300-500 kcal skutecznie zapobiega utracie masy ciała i osłabieniu organizmu, które może być bardzo silne w przebiegu tej choroby. Spadek wagi nie stanowi problemu do momentu, kiedy BMI znajdzie się na granicy niedowagi i prawidłowej wagi, albo co gorsza poniżej tej granicy.

   Do podstawowych zaleceń dietetycznych jest zwiększenie spożycia białka. Dzienny jadłospis powinien zawierać około 100 g białka zwierzęcego pochodzenia. Pełnowartościowe białko jest potrzebne do budowy różnych tkanek, na przykład mięśni. Pełni ono także inne funkcje w organizmie, m.in. związane z odpornością. Na talerzu powinny pojawić się takie gatunki mięs, jak drób i wołowina. Cennymi źródłami pełnowartościowego białka są także białe sery, jaja i ryby. Jeżeli nie przepadasz za pokarmem zwierzęcego pochodzenia, możesz zastąpić go soją, białą fasolą lub soczewicą.



Witaminy - przeciwutleniacze, wapń i omega-3

   Wspieranie leczenia nadczynności gruczołu tarczowego dietą nie wzięło się znikąd. Po przeanalizowaniu czynników wpływających na rozwój lub zaostrzenie przebiegu choroby można dostrzec, że wiele czynników jest powiązanych z odżywianiem organizmu. Poprawa diety może zatem doprowadzić do poprawy funkcjonowania tarczycy.

   Ważną rolę w diecie stosowanej w przebiegu nadczynności tarczycy odgrywają witaminy o właściwościach przeciwutleniających, a zatem witaminy A, C i E. Poprawiają one ochronę antyoksydacyjną, która polega na likwidowaniu wolnych rodników (oksydantów). Oksydanty powodują uszkodzenia komórek przyspieszając procesy starzenia się skóry oraz zwiększając ryzyko zachorowania na nowotwory. Do cennych źródeł witamin-przeciwutleniaczy należą świeże warzywa i owoce, zimnotłoczone oleje roślinne, migdały i orzechy.

   W przebiegu nadczynności tarczycy dochodzi też do zaburzeń gospodarki wapniowej zwiększających ryzyko zachorowania na osteoporozę. Do bogatych źródeł wapnia należą sery, orzechy, nasiona chia, sezam, warzywa zielonolistne (jarmuż, rukola, botwina, szpinak), amarantus, spirulina, żółtka jaja, suszone owoce (figi, morele). Niemałe znaczenie dla zdrowia tarczycy mają również nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Są to składniki, które korzystnie wpływają na wiele aspektów zdrowia min. na odporność organizmu. Najwięcej kwasów omega-3 znajduje się w tłustych morskich rybach, zimnotłoczonym oleju lnianym i oleju konopnym, nasionach chia, siemieniu lnianym, owocach morza, wodorostach morskich.

   Do diety warto dodać zielone soki z takich warzyw, jak np. szpinak, sałata i jarmuż. Do koktajli warto dodać spirulinę - źródło mikro- i makroelementów i aminokwasów. Zielony shake nie wygląda apetycznie, ani nie ma wyjątkowych walorów smakowych. Niemniej korzyści dla zdrowia będą ogromne.

   Dopełnieniem codziennych posiłków są zioła dodające smaku i aromatu, a jednocześnie działające przeciwzapalnie. Takimi przyprawami są imbir i kurkuma, które skutecznie wzmacniają układ odpornościowy.



Kofeina i inne stymulanty niedopuszczalne

   W przebiegu nadczynności tarczycy nie powinno się spożywać produktów, które zawierają kofeinę oraz substancje o podobnym działaniu - np. teinę zawartą w herbacie i guaraninę pochodzącą z nasion guarany. Z tego samego powodu nie powinno się spożywać napojów energetyzujących i napojów typu cola. Kofeina i podobne do niej substancje mają pobudzający wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Spożywane przez osoby cierpiące na nadczynność tarczycy mogą wywoływać drżenie rąk, bóle głowy, zaburzenia rytmu serca i problemy z zasypianiem.



Nie musisz jadać w "delikatesach"

   Osoby cierpiące na nadczynność tarczycy powinny przestrzegać pewnych zasad i być gotowe na wyrzeczenia. Nie oznacza to jednak, że trzeba wybierać drogie produkty spożywcze dostępne tylko w wybranych sklepach. Na śniadanie można zjeść jajecznicę z 3 jaj smażoną na maśle klarowanym, z duszonymi pomidorami oraz z dwoma kromkami pieczywa graham. Na drugie śniadanie można pozwolić sobie na sok z warzyw, owoce lub jogurt naturalny. Dieta w przebiegu nadczynności tarczycy ma charakter wysokoenergetyczny, więc obiad może składać się z zupy i dania głównego (np. zupy warzywnej i duszonej piersi z kurczaka podanej z surówką i pieczonymi ziemniakami). Warto zjeść podwieczorek, np. sałatkę owocową. Nie wolno omijać kolacji. Proponujemy kanapki z razowego pieczywa z duża ilością warzyw, ziołami i białym serem.