Dieta w chorobie niedokrwiennej serca

   Choroba niedokrwienna serca zwana też jako choroba wieńcowa to jedno z najczęściej występujących schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Choroba pogarsza jakość życia pacjenta. Oprócz terapii farmakologicznej, chorym zaleca się również leczenie niefarmakologiczne. Obejmuje ono min zdrową dietę, zaprzestanie palenia papierosów, zmianę stylu życia, a w przypadku otyłości - obniżenie masy ciała. Jak powinna wyglądać dieta w chorobie niedokrwiennej serca? Jakie produkty powinny wchodzić w skład dziennej racji pokarmowej?

   Choroba niedokrwienna serca jest następstwem chronicznego niedotlenienia komórek serca i niewystarczającego ich uzupełnienia w potrzebne składniki odżywcze. W rezultacie najczęściej dochodzi do dusznicy bolesnej oraz zawału serca. Choroba ta jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w krajach zachodnich. Główną jej przyczyną jest miażdżyca tętnic, które to ulegają zwężeniu. Dochodzi wówczas do upośledzenia przepływu wieńcowego. Innymi przyczynami schorzenia mogą być: nadczynność tarczycy, anemia, wady serca, niewydolność oddechowa, hipowolemia bądź hipotonia, nadciśnienie tętnicze, a także kardiomiopatie. Choroba może pogorszyć życie pacjenta, dlatego też odpowiednia dieta i zmiana stylu życia (np. zaprzestanie spożywania alkoholu) mogą pomóc w terapii choroby.

Czynniki ryzyka

Czynniki socjalne - wykształcenie, dochody, rodzaj zatrudnienia (forma pracy, stres z nią związany), stan cywilny, relacje społeczne.
Czynniki behawioralne - palenie tytoniu, poziom aktywności fizycznej, spożycie alkoholu, styl życia, dieta, zaburzenia snu, osobowość człowieka.
Czynniki somatyczne - cukrzyca, nadciśnienie tętnicze krwi, otyłość androidalna (brzuszna), hipercholesterolemia (wysoki poziom cholesterolu LDL).
Inne czynniki - przedwczesna menopauza, wiek powyżej 55 lat u kobiet oraz 45 lat u mężczyzn, choroby tętnic (np. mózgowych) wywołanych miażdżycą.

   Aby zapobiec chorobie niedokrwiennej serca należy starać się ograniczyć czynniki ryzyka, zwłaszcza te, na które ma się wpływ.



Leczenie farmakologiczne

   Celem leczenia farmakologicznego jest polepszenie jakości życia pacjenta. Cel ten można osiągnąć poprzez zastosowanie leków przeciwpłytkowych (np. kwasu acetylosalicylowego), leków hipolipemizujących (np. z kontrowersyjnej grupy statyn), leków beta-adrenolitycznych, nitratów oraz innych. Należy pamiętać, że wyłącznie lekarz może zalecić stosowanie odpowiednich medykamentów.



Niewłaściwa dieta jedną z przyczyn choroby

   Za czołową przyczynę choroby niedokrwiennej serca można uznać nieodpowiednie odżywianie. Spożywanie posiłków zawierających dużą ilość węglowodanów prostych, tłuszczów przemysłowych (tłuszczów trans) i cholesterolu pokarmowego mogą powodować choroby układu sercowo-naczyniowego i do tego sprzyjać rozwojowi otyłości. Zmiana zwyczajów żywieniowych może przynieść pozytywne efekty nie tylko u ludzi zdrowych - zmniejszając ryzyko pojawienia się chorób serca w przyszłości, ale również wśród osób z zauważalnymi zmianami miażdżycowymi.



Dieta dla osoby z chorobą niedokrwienną serca

   Rozróżniamy trzy typy blaszki miażdżycowej: lipidową, włóknistą oraz lipidowo-włóknistą. Blaszka lipidowa zbudowana jest z rdzenia umiejscowionego w błonie wewnętrznej tętnicy i pokrytego warstwą włóknistą. Rdzeń tworzą masy martwicze (resztki komórkowe), komórki piankowate (makrofagi z lipidami), kryształki cholesterolu LDL i złogi wapnia. Blaszka włóknista utworzona jest przez uaktywnione komórki mięśni gładkich, makrofagi, limfocyty i warstwę zbudowaną z kolagenu, elastyny i proteoglikanów. Ogromne znaczenie w prewencji miażdżycy ma odżywianie, dzięki temu można powstrzymać progresję choroby. Zaleca się, aby ograniczyć spożycie żywności bogatej w kwasy tłuszczowe trans, cholesterol pokarmowy (poza tłustymi i bogatymi w cholesterol rybami morskimi) i produkty z węglowodanami prostymi. Poniżej przedstawiono produkty, których spożycie należy ograniczyć do minimum.

Produkty niewskazane

- Twarde margaryny zawierające izomery trans kwasów tłuszczowych;
- Wysokotłuszczowe produkty mleczne: śmietana, sery żółte, topione i pleśniowe, twaróg tłusty, tłuste mleko;
- Produkty z dużą zawartością tłuszczów zwierzęcych - słonina, masło, smalec, boczek;
- Produkty typu fast food (np. frytki, dania i sosy instant);
- Tłuste rodzaje mięs: baranina, tłuste wędliny i kiełbasy, podroby, konserwy mięsne i pasztety;
- Słodycze wytwarzane metodą przemysłową: kremy, lody, sosy na bazie śmietany, ciasto francuskie, batony, ciastka, cukierki, słodkie napoje



Prawidłowa dieta

   Zaleca się, aby do menu wprowadzić produkty bogate w błonnik pokarmowy oraz fitosterole, ponieważ składniki te obniżają poziom składników wpływających na powstawanie blaszki miażdżycowej. Składniki można znaleźć w żywności: w owocach, roślinach strączkowych, warzywach, płatkach owsianych i pieczywie razowym. Owoce i warzywa zajmują czołowe miejsce w diecie, dlatego, że są źródłem antyoksydantów - witaminy E i C, flawonoidów, karotenoidów, a także związków, które obniżają poziom cholesterolu LDL. W przypadku choroby wieńcowej, dieta śródziemnomorska może odgrywać ważną rolę. Charakteryzuje się ona spożyciem mniejszej ilości produktów przetworzonych, natomiast większym spożyciem żywności świeżej i sezonowej. W diecie zwiększa się spożycie produktów roślinnych: warzyw, orzechów i pestek, przetworów zbożowych z pełnego ziarna, owoców, roślin strączkowych. Stosuje się dużo oliwy z oliwek oraz innych tłoczonych na zimno olejów (np. lniany), natomiast tłuszcze zwierzęce ogranicza się do minimum. Niezbyt często jada się produkty mleczne oraz jajka (maksymalnie 3 sztuki na tydzień, jajka powinny być gotowane na miękko, a jeszcze lepiej na bardzo miękkie, aby nie "ściąć" fosfolipidów). Czasami do posiłków pije się wino czerwone, zawierające przeciwutleniacze. Tłuste ryby morskie zawierające duże ilości dobroczynnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 są polecane (z tym, że absolutnie nie powinno się ich smażyć, a korzystać z mniej inwazyjnych i mniej niszczących kwasów omega-3 technik kulinarnych). Drób spożywa się niezbyt często, a mięso i przetwory mięsne są goszczą w diecie śródziemnomorskiej bardzo rzadko. Desery przygotowuje się na bazie świeżych owoców z dodatkiem nieprzetworzonego miodu, orzechów i nasion.

Produkty zalecane

- Margaryny z dodatkiem stanoli albo steroli roślinnych;
- Chude mleko i produkty mleczne: jogurt naturalny, kefir, twaróg półtłusty lub chudy, mozzarella;
- Chude mięsa: indyk bez skóry, dziczyzna, kurczak, królik, cielęcina, niektóre wędliny (np. polędwica);
- Desery: galaretki, orzechy włoskie, musy i sorbety owocowe, migdały;
- Ryby morskie i owoce morza (np. małże, homary);
- Tłuszcze roślinne tłoczone na zimno: olej lniany, olej rydzowy, oliwa z oliwek, olej konopny.



Podsumowanie

   Choroba niedokrwienna serca jest wynikiem postępującej miażdżycy tętnic, a jej konsekwencją może być obkurczenie naczyń wieńcowych. To natomiast prowadzi do niedokrwienia serca. Wśród najważniejszych zaleceń dietetycznych można wymienić: ograniczenie spożycia cholesterolu do 300 mg dziennie, zmniejszenie ilości cukrów prostych, soli (do 5 g dziennie) i tłustego i obfitujące w cholesterol mięsa (np. wieprzowiny) w diecie. Jednocześnie należy zwiększyć spożycie błonnika, który znajduje się np. w produktach pełnoziarnistych, warzywach i owocach. Ważne jest, aby unikać spożycia tłuszczów trans i ograniczyć ogólne spożycie tłuszczów (do 35% całodziennej puli energetycznej, w tym tłuszczów nasyconych poniżej 10%). Należy w diecie zwiększyć udział produktów białkowych, szczególnie ryb morskich. Również warzywa i owoce powinny być często spożywane, ponieważ bogate są w antyoksydanty i mają cenne minerały. Co ważne, nie należy palić tytoniu i pić alkoholu. Bardzo ważna jest także regularna aktywność fizyczna, kontrola poziomu cukru i ciśnienia tętniczego krwi, a w przypadku występowania nadwagi lub otyłości należy dążyć do uzyskania należnej masy ciała (wskaźnik BMI do wartości 25).