Dieta w stwardnieniu rozsianym (SM)

   Stwardnienie rozsiane to przewlekła choroba neurologiczna, która cechuje się występowaniem stanów zapalnych oraz zaburzeniem funkcji układu odpornościowego. Schorzenie może pogorszyć codziennie funkcjonowanie chorego. Uważa się, że odpowiednia dieta może pomóc w łagodzeniu objawów i poprawić nastrój pacjenta. Zatem jakie produkty powinny znaleźć się w diecie osoby ze stwardnieniem rozsiany, a których trzeba unikać? Czy właściwa dieta może pomóc w leczeniu choroby?

   Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) to przewlekła choroba zapalna, dotycząca systemu nerwowego. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia oraz rozpadu aksonów w tkance nerwowej. Schorzenie bardzo często przebiega z okresami zaostrzeń oraz remisji. Dotyka przeważnie ludzi młodych (w wieku 20-40 lat) i częściej zapadają na nie kobiety, niż mężczyźni. Ogólnie ujmując stwardnienie dotyczy komórek nerwowych, mikrogleju (komórek odpornościowych), a także oligodendrocytów (komórek glejowych). W wyniku uszkodzenia otoczki mielinowej następuje zaburzenie procesu przekazywania bodźców w pobliżu szlaków nerwowych w rdzeniu oraz mózgowiu.

Objawy

   Najczęściej obejmują one zaburzenia czuciowe i ruchowe, symptomy psychiatryczne (zaburzenia nastroju i zaburzenia poznawcze), zaburzenia widzenia i chroniczne zmęczenie. Chorzy mają trudności w poruszaniu się (z powodu osłabienia mięśni) i utrzymaniu prawidłowej postawy. Mogą mieć też problemy z mową, połykaniem i widzeniem. Często także cierpią na depresję. Objawami ze strony przewodu pokarmowego są zaparcia. Pacjenci mają również częste problemy z układem moczowym (np. nietrzymanie moczu).



Prawidłowa dieta

   W roku 1950 zaobserwowano, że u osób, które stosują dietę bogatotłuszczową, stwardnienie rozsiane stwierdza się dużo częściej. Już wtedy pewien uczony zalecał swoim pacjentom dietę o niskiej zawartości tłuszczów zwierzęcych (np. poprzez eliminację masła i smalcu z diety) oraz zalecał spożywanie tłuszczów roślinnych oraz rybich. W wielu rekomendacjach dietetycznych popiera się stosowanie kwasów omega-3 - alfa-linolenowego - występującego w dużych ilościach w oleju lnianym i siemieniu lnianym, a także kwasów: eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego występujących w rybach morskich i żywności pochodzenia morskiego. Kwasy te mogą wstrzymywać procesy zapalne w organizmie. Coraz częściej spekuluje się też o wpływie przeciwutleniaczy na rozwój SM. Mnóstwo czynników ma wpływ na powstawanie stanów zapalnych w organizmie. Dieta jest jednym z tych czynników, które mogą wspomagać eliminacje niekorzystnych stymulatorów odpowiadających za rozwój zapaleń. Czynniki, które je nasilają to alkohol, cukier i wyroby z cukru (głównie słodycze), przewlekły stres, palenie papierosów, brak ruchu, dieta wysokotłuszczowa (obfitująca w kwasy omega-6). Ponadto zbyt wysoki poziom żelaza może wzmagać procesy zapalne.



Czynniki dietetyczne, które mogą hamować stany zapalne

- dieta śródziemnomorska;
- regularna aktywność fizyczna;
- spożywanie olejów roślinnych (np. oliwy z oliwek, oleju lnianego) i cukrów złożonych (np. chleba pełnoziarnistego, otrębów);
- zaprzestanie palenia tytoniu i picia alkoholu.



Co wchodzi w skład całkowitej racji pokarmowej?

- węglowodany (zapewniają energię);
- białka (niezbędne do budowy i regeneracji tkanek);
- tłuszcze (źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, pomagają we wchłanianiu witamin: D, K, A i E);
- składniki mineralne oraz witaminy (konieczne do odbudowy tkanek)
- błonnik pokarmowy (sprzyja pracy przewodu pokarmowego);
- płyny (odwodnienie może źle wpływać na koncentrację, poziom energii oraz pamięć);
- przeciwutleniacze (zwalczają wolne rodniki, przeciwdziałają stanom zapalnym).



Rola tłuszczów

   Duże znaczenie w chorobie mają wspomniane już tłuszcze wielonienasycone omega-3: alfa-linolenowy, eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy. Kwasy te są bardzo korzystne, ponieważ wstrzymują tworzenie się stanów zapalnych w organizmie. Warto jeść przynajmniej dwa dania rybne w tygodniu, np. marynowanego śledzia z cebulą oraz pieczonego łososia z koperkiem. Tym sposobem można dostarczyć sobie sporą dawkę cennych kwasów.



Białko

   Białka pełnią w organizmie funkcję budulcową, natomiast w diecie u osób z SM niezwykle ważne jest, aby białko miało wysoką wartość biologiczną. W przeciwnym razie może to nie wpłynąć dobrze na rekonwalescencję pacjenta. Pełnowartościowe białko występuje min. w mleku, białku jajka, jogurcie lub mięsie.



Rola witamin i minerałów w leczeniu stwardnienia rozsianego

   Ich źródłem są przede wszystkim warzywa i owoce, które trzeba jeść codziennie przynajmniej w 5 porcjach. Zawierają fitozwiązki, cenne mikro i makroskładniki. Witaminy z grupy B sprzyjają prawidłowej pracy układu nerwowego. Z kolei witamina D jest potrzebna osobom mającym problem z poruszaniem się albo tym, którzy prowadzą bierny tryb życia. Minerał wspomaga układ kostny i jest potrzebny do zachowania odporności i właściwej pracy układu nerwowego. Przeciwutleniacze - cynk, selen, miedź, witamina C i E eliminują wolne rodniki i pomagają w zwalczaniu stresu.

Witamina A - można znaleźć ją przeważnie w produktach zwierzęcych, aczkolwiek w SM, żywność pochodzenia zwierzęcego należy ograniczyć. Lepiej jest czerpać ją z innych źródeł, np. roślinnych (w nich występuje beta-karoten, który przekształca się w witaminę A w organizmie).

Witamina C - osoby chore na stwardnienie rozsiane powinny dostarczać organizmowi sporej dawki tej witaminy (około 200 mg dziennie). Znajduje się ona w dużych ilościach w skórkach owoców (np. w czarnej porzeczce) oraz w warzywach.

Witamina E - w chorobie występuje dużo większe zapotrzebowanie na ten składnik. Bogate w tę witaminę są oleje roślinne i orzechy.

Magnez - to neuroprzekaźnik, który jednocześnie z żelazem monitoruje ukrwienie tkanek organizmu.

Jod - jest komponentem hormonów tarczycy, które odpowiadają za podział komórek i kontrolę temperatury.

Potas - wpływa na napięcie komórek nerwowych oraz długość ich życia.

Wapń - jest budulcem DNA oraz kości.

Cynk - uczestniczy w syntezie RNA i DNA.

Chlor i sód - są składnikami płynu zewnątrzkomórkowego. Wpływają na funkcjonowanie mózgu oraz odpowiadają za gospodarkę wodną organizmu.

Mangan - uczestniczy w tworzeniu erytrocytów, które metabolizują kwasy tłuszczowe i glukozę. Jest konieczny do należytego funkcjonowania układu nerwowego.

Selen, chrom i jod - utrzymują gospodarkę hormonalną na prawidłowym poziomie. Selen bierze udział w przemianie witaminy E. Występuje w makreli, otrębach pszennych, śledziach i chlebie razowym.



Produkty niepolecane przy SM

   Przebieg SM mogą nasilać m.in. produkty zwierzęce, dania typu fast-food i instant. Niewskazane jest też spożywanie dużych ilości cukrów prostych - np. białej mąki, słodyczy, napojów gazowanych, ponieważ mogą nasilać stany zapalne. Tak samo jest w przypadku kwasu arachidonowego - należącego do kwasów omega-6, którego osoby z SM powinny w diecie unikać. Kwas ten zawarty jest w produktach zwierzęcych, takich jak: żółtko, wątroba, nabiał, masło). Udowodniono, że dieta wegetariańska pomaga utrzymać jego niski poziom w organizmie.