IBS, czyli zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome), jest coraz większym problemem zachodniego społeczeństwa. Czynnikiem wyzwalającym objawy są: zmiany w sferze psychicznej oraz stres, zaburzenia czucia trzewnego i funkcji motorycznej jelit, nadmierny rozrost flory bakteryjnej (SIBO), spożywanie pokarmów ubogich w błonnik pokarmowy oraz spożywanie łatwo fermentujących węglowodanów.
Rozwiązaniem problemu pacjentów cierpiących na zespół jelita drażliwego może być prawidłowa dieta FODMAP i dieta bogata w błonnik rozpuszczalny wspierana dodatkowo psychoterapią. Wspomniany sposób odżywiania opiera się zawartości fermentujących polioli i sacharydów. Sposób żywienia dedykowany pacjentom cierpiącym na zespół jelita drażliwego został opracowany przez zespół australijskich naukowców z Monash University.
|
|
|
Węglowodany inicjujące objawy
W nazwie diety są ukryte łatwo fermentujące węglowodany, które są słabo wchłaniane oraz posiadają wysokie ciśnienie osmotyczne. W grupie tych związków organicznych można wymienić fermentujące:
- oligosacharydy
- disacharydy
- monosacharydy
- poliole
Do takich węglowodanów zalicza się fruktozę i fruktany, laktozę oraz alkohole polihydroksylowe, do których zalicza się słodziki naturalnego pochodzenia (ksylitol, sorbitol, mannitol, erytrytol). Wysokie spożycie wymienionych węglowodanów może powodować nasilenie objawów IBS. Z kolei ograniczenie spożycia łatwo fermentujących cukrów przyczynia się do złagodzenia symptomów zespołu jelita drażliwego.
Dwa etapy dietetycznego leczenia
Dieta wskazana dla pacjentów cierpiących na IBS przebiega dwuetapowo. W pierwszym etapie pacjent w ogóle nie może spożywać opisanych wyżej węglowodanów. Po upływie 6-8 tygodni następuje drugi etap polegający na stopniowym rozszerzaniu jadłospisu o produkty zawierające produkty o niskiej lub średniej zawartości łatwo fermentujących węglowodanów.
Zaskakujący jest fakt, że większość osób ma możliwość powrotu do tradycyjnego sposobu odżywiania - pod warunkiem wykluczenia zaledwie kilku produktów o wysokiej zawartości łatwo fermentujących węglowodanów.
Dlaczego produkty o wysokiej zawartości FODMAP inicjują objawy IBS?
Produkty spożywcze zawierające łatwo fermentujące węglowodany wymienione na wstępie, będą nazwane skrótem produkty typu FODMAP. Wywołują one objawy, ponieważ działają osmotycznie. W następstwie spożycia takich produktów dochodzi do przyspieszenia motoryki jelit. Działają one osmotycznie - przechodzą w niezmienionej postaci do jelita powodując nagromadzenie się płynów w jego świetle.
W jelicie grubym ulegają fermentacji bakteryjnej, czemu towarzyszy wzmożona produkcja wodoru i dwutlenku węgla. Kolejne przemiany mogą spowodować produkcję siarkowodoru oraz metanu. Są to związki chemiczne, które wywołują takie objawy, jak:
- ból brzucha
- uczucie przelewania
- biegunki
- zaparcia
- wzdęcia
Osoby cierpiące na IBS powinny unikać wysoko przetworzonych produktów. W przypadku zespołu drażliwego jelita zakupy spożywcze wymagają uważnego czytania etykiet.
Produkty o wysokiej zawartości FODMAP (niewskazane w diecie) i niskiej zawartości FODMAP (wskazane w diecie, jednak wśród nich widnieją produkty niezdrowe - np. cukier, aspartam).
| Grupa produktowa | Produkty o wysokiej zawartości FODMAP | Produkty o niskiej zawartości FODMAP |
|---|---|---|
| Zboża i produkty zbożowe | pszenica, jęczmień, żyto i produkty na bazie tych zbóż | owies, kukurydza, komosa ryżowa (quinoa), gryka i kasza gryczana, kasza jaglana, ryż, płatki owsiane, otręby owsiane, tapioka, produkty bezglutenowe |
| Strączkowe | soja, soczewica, groch, fasola, ciecierzyca | fasolka szparagowa |
| Owoce | jabłka, banany, gruszki, nektarynki, figi, śliwki, brzoskwinie, czereśnie, arbuz, melon, wiśnie, mango, papaja, pigwa, awokado,
owoce z puszki, suszone owoce (np. daktyle, figi, rodzynki) |
bardzo dojrzałe banany, kiwi, winogrona, mandarynki, pomarańcze, truskawki, grejpfruty, maliny, cytryny, limonki, ananasy, jagody, borówki |
| Warzywa i grzyby | cebula, czosnek, por, kapusta (również kiszona), brukselka, kalafior, karczochy, cykoria i kawa zbożowa, buraki, brokuły, szparagi, patisony, groszek cukrowy, grzyby | marchew, ziemniaki, papryka, ogórki, bakłażany, cukinie, kabaczki, dynia, rzepa, brukiew, rzodkiewki, pomidory, bataty, kiełki bambusa, kiełki fasoli mung, kiełki lucerny, kapusta pekińska, rabarbar, szpinak, sałaty (rzymska, lodowa, masłowa itd.), szczypiorek |
| Nabiał i jaja | jogurty, twarożki, serki homogenizowane, maślanka, mleko (krowie, kozie, owcze), śmietana, ser ricotta | nabiał z niską zawartością laktozy (sery żółte (parmezan, cheddar), sery miękkie (feta, mozzarella) i pleśniowe, mleko bez laktozy, jaja |
| Napoje i alkohol | słodkie wina, wysokosłodzone napoje | herbata, kawa, soki i napoje zrobione z produktów o niskiej zawartości FODMAP, |
| Mięso i ryby | produkty mięsne i rybne z dodatkiem produktów o wysokiej zawartości FODMAP | mięso drobiowe oraz czerwone, ryby, owoce morza |
| Cukier, słodziki i słodycze | słodziki (ksylitol, maltitol, mannitol, sorbitol, erytrytol), miód i słodkie syropy (syrop klonowy, syrop z agawy), syrop glukozowo-fruktozowy, produkty na bazie tych produktów | stewia, cukier, aspartam |
| Orzechy, pestki, nasiona | orzechy nerkowca, pistacje | migdały, orzechy włoskie, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzechy makadamia, ziarna sezamu, orzeszki piniowe, pestki dyni, nasiona słonecznika (wszystkie powyższe w ilości nie więcej niż 1 mała garść) |
| Inne | większość ketchupów i gotowych sosów | nierafinowane oleje roślinne, oliwki, masło |
Dieta zależna od postaci IBS
Zespół jelita drażliwego może
występować w dwóch postaciach - w postaci zaparciowej (mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu, twardy lub "bobkowaty" stolec, wysiłek podczas wypróżniania) lub biegunkowej (więcej niż 3 wypróżnienia w ciągu dnia, papkowaty lub wodnisty stolec, uczucie parcia).
Jeżeli problemem pacjenta są głównie zaparcia, poleca się stopniowe
zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego. Jego właściwa ilość może
korzystnie wpłynąć na poprawę perystaltyki jelit oraz ułatwić
wypróżnienia. Wprowadzając produkty bogate w błonnik do codziennego
jadłospisu, trzeba uważnie obserwować reakcję organizmu. U niektórych
pacjentów produkty te powodują:
- dyskomfort w jamie brzusznej
- wzdęcia
- biegunki
Pacjenci
chcący rozwiązać problem zaparć powinni zrezygnować ze spożywania
produktów bogatych w cukry proste, w tym z białej mąki i alkoholu.
Kolejnym ważnym elementem diety jest spożywanie co najmniej 2 litrów
wody dziennie. Problem zaparć jest powiązany ze spowolnioną perystaltykę
jelit. Można ją poprawić poprzez codzienną aktywność fizyczną.
Pacjenci
zmagający się z postacią biegunkową IBS powinni wyeliminować z diety
czekoladę, kawę, sorbitol i alkohol. Konieczne jest również unikanie
miodu i owoców, ponieważ są bogate we fruktozę nasilającą objawy.
Tak czy inaczej, w celu pełnego zdiagnozowania IBS należy skontaktować się z lekarzem, aby wykluczyć możliwość innych dających podobne objawy dolegliwości i chorób takich jak np: celiakia, uchyłki okrężnicy, biegunka u osób nadużywających środków przeczyszczających, choroby metaboliczne (nadczynność tarczycy, cukrzyca, niedobór laktazy), mikroskopowe zapalenie jelita grubego, zapalenia jelit, czy również guzy i nowotwory.
Psychoterapia wspierająca dietę
Psychoterapia jest wskazana u pacjentów cierpiących na IBS nieradzących sobie ze stresem. Zespół jelita wrażliwego mogą być wyzwalane przez stres, odczuwanie niepokoju, a nawet przez depresję. Wymienione czynniki nasilają objawy zespołu jelita drażliwego u wielu osób zmagających się z tą dolegliwością.
Pacjentom nieradzącym sobie ze stresem często poleca się psychoterapię behawioralną, albo chociaż konsultację psychologiczną. Pomaga ona rozładować napięcie emocjonalne oraz uczy, jak poradzić sobie w stresującej sytuacji.
Alternatywnymi środkami likwidującymi stres, przynoszącymi efekty podobne do psychoterapii są pilates, joga oraz ćwiczenia relaksacyjne.
Konkurs. Wygraj zestaw wartościowych olejów!