Żywienie w chorobach nerek

   Nerki to narząd układu moczowo- płciowego, którego główną rolą jest produkcja moczu. Oprócz tego nerki umożliwiają utrzymanie homeostazy organizmu oraz produkują niektóre hormony. Do utrzymania prawidłowego stanu zdrowia konieczne są prawidłowo funkcjonujące nerki. Jednak niekiedy dochodzi do wielu zaburzeń w funkcjonowaniu tego narządu, co prowadzić może do wielu groźnych schorzeń.

   Upośledzenie funkcji nerek prowadzi do zagrożenia życia, a całkowita ich niezdolność może skutkować zgonem. Wśród chorób nerek można wyróżnić min. przewlekłą chorobę nerek, ostrą chorobę nerek, zespół nerczycowy. Każde z tych schorzeń wymaga odpowiedniego leczenia oraz dietoterapii. Jak więc wygląda żywienie w chorobach nerek?

Funkcje nerek

   Do pełnionych funkcji nerek w organizmie należą:

- produkcja moczu i usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii
- regulacja objętości płynów ustrojowych
- resorpcja z moczu pierwotnego składników niezbędnych dla organizmu
- produkcja erytropoetyny, czyli związku niezbędnego w procesach produkcji erytrocytów
- produkcja aktywnej postaci witaminy D



Przewlekła choroba nerek (PChN)

   Przewlekła choroba nerek PChN to zespół chorobowy, który objawia się powolnym pogorszeniem działania tych narządów. Zmiany są nieodwracalne i dotyczą głównie kłębuszków nerkowych, tkanki śródmiąższowej i cewki. Choroba prowadzi do pogorszenia wszystkich funkcji nerek. Przewlekła choroba nerek jest w ostatnich latach coraz częściej diagnozowana. U podstaw tego wzrostu leży w dużej mierze zwiększenie występowania otyłości, nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy, które należą do głównych przyczyn powstawania tej choroby. W PChN często obserwuje się stanu niedożywienia energetyczno-białkowego oraz niedoboru składników witamin i składników mineralnych ze względu na zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego.

   Dlatego też dieta osoby z PChN powinna być odpowiednio zbilansowana pod kątem makroskładników pokarmowych, energii, a także witamin i mikroskładników mineralnych. Dzienna ilość białka powinna być ograniczona do 0,6 g / kg masy ciała. Dostarczane wraz z pożywieniem białko powinno być pełnowartościowe (czyli pochodzenia zwierzęcego) (co najmniej 50% całkowitej podaży białek), tak aby zapobiec niedożywieniu organizmu. Przy konieczności obniżenia podaży białka pon. 0,5 g / 1 kg masy ciała do diety należy wprowadzić preparaty aminokwasowe, które zapewnią dobry stan odżywienia białkowego i zapobiegną niedożywieniu.

   Podaż węglowodanów powinna wynosić 50-60% energii całkowitej. Węglowodany powinny być dostarczane w postaci produktów zbożowych pełnoziarnistych, warzyw, owoców. W diecie niskobiałkowej powinny znaleźć się produkty zbożowe zawierające małą ilość białka roślinnego. Zalecane spożycie błonnika pokarmowego wynosi 20-30 g / dobę.

   Tłuszcze powinny pokrywać 25-35 % zapotrzebowania energetycznego, a wskazane źródła ich podaży to oleje roślinne. Ze względu na wysoką zawartość białka orzechy nie są zalecane jako źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych.

   W PChN zmniejsza się możliwość wydalania sodu z organizmu. Dlatego też zaleca się spożywanie ograniczonej ilości sodu w ilości 1000-3000 mg/dobę. Należy wyeliminować z diety takie produkty jak wędliny, marynaty, słone przekąski, chipsy, sery żółte, konserwy mięsne, kiszonki, kostki rosołowe, gotowe dania, sosy w proszku, dania typu "fast food", vegeta. Nie wskazane jest również dosalanie potraw gotowych.

   Niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach najczęściej dotyczą witaminy D, co jest spowodowane zaburzonym syntetyzowaniem jej aktywnej formy. Nie zaleca się stosowania suplementacji witaminą A. Wśród witamin rozpuszczalnych w wodzie spotykane są niedobory witaminy B6, C oraz B9 (kwasu foliowego).

   Ze względu na zaburzenie działania hormonu erytropoetyny u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek PChN często zauważa się niedokrwistość. Dlatego też należy zwiększyć podaż żelaza.



Ostra niewydolność nerek

   Ostra niewydolność nerek to nagłe zaburzenie działania nerek, objawiające się zwiększeniem stężenia kreatyniny oraz zmniejszeniem objętości wydalanego moczu do 500 ml w ciągu 24 godzin. Wśród przyczyn ostrej niewydolności nerek można wyróżnić zmniejszenie przepływu krwi przez nerki, utrudnienie odpływu moczu oraz uszkodzenie miąższu nerek. W przypadku wystąpienia bezmoczu bądź zmniejszenia ilości oddawanego moczu należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który zastosuje odpowiednie leczenie.

   Zalecenia żywieniowe obejmują natomiast ograniczenie podaży białka w diecie (jeśli poziom mocznika w krwi jest wysoki). Zmniejszenie podaży białka powinno być okresowe, a dieta powinna dostarczać odpowiedniej ilości energii, aby pokrywać zapotrzebowanie energetyczne. W okresie skąpomoczu należy również stosować dietę ubogosodową i ubogopotasową. Podaż potasu należy zwiększyć, gdy wystąpi wielomocz.



Zespół nerczycowy

   Zespół nerczycowy to schorzenie, które objawia się zwiększoną ilością wydalanego białka wraz z moczem (pow. 3,5 g / dobę), obrzękami ciała oraz hiperlipidemią i lipodurią.

   Zaleca się spożywanie białka w ilości 0,8-1,0 g / kg masy ciała/ dobę. Białko dostarczane wraz z dietą powinno być pełnowartościowe, aby zapobiec niedożywieniu. Dieta w zespole nerczycowym powinna być również ubogotłuszczowa. Należy ograniczyć spożywanie nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Podobnie jak w PChN i ostrej niewydolności nerek należy ograniczyć spożycie sodu (2000-5000 mg/ dobę).