Kuchnia bałkańska

   Kuchnia bałkańska kształtowała się na przestrzeni wieków. Z tego względu jest bardzo różnorodna. Charakteryzuje się świeżymi, miejscowymi produktami, a mieszkańcy Półwyspu Bałkańskiego przygotowują pyszne tradycyjne potrawy i chętnie dzielą się przepisami. Kuchnia jest rustykalna, smaczna i przyciąga wielu turystów. Dania mogą stanowić ciekawą odmianę, szczególnie dla osób, które wcześniej nie próbowały regionalnych specjałów.

   Półwysep Bałkański lub Bałkany to bardzo duży teren położony w południowo-wschodniej części Europy, który oprócz dawnej Jugosławii obejmuje również Grecję i Bułgarię. Jeśli chodzi o tamtejszą kuchnię, to istnieją liczne podobieństwa w kulinarnej sztuce Serbii i Chorwacji, a także położonej obok nich Bośni i Hercegowiny. Niemal połowę mieszkańców tego kraju stanowią sami Serbowie i Chorwaci. Nieco dalej położona jest Słowenia. Jedzenie z terenu Bałkanów jest tak różnorodne, jak tamtejsze pejzaże, które obejmują okryte śniegiem góry, urokliwe jeziora, okazałe doliny i charyzmatyczne wybrzeże Adriatyku. We wszystkich okolicznych kuchniach Półwyspu Bałkańskiego, a więc w kuchni bułgarskiej, greckiej, kuchni czarnogórskiej, rumuńskiej, macedońskiej występują podobne składniki - mięso, pomidory, biały ser, czerwona papryka, kajmak i cebula. Z drugiej strony kuchnia bałkańska jest tak naprawdę bardzo zróżnicowana, a każda kraina ma swoje miejscowe przysmaki.

Zioła i przyprawy

   W kuchni bałkańskiej królują przyprawy, które nadają daniom charakterystyczny i pikantny smak. Stosuje się tam czosnek, pieprz oraz ostrą paprykę. Na co dzień używa się przypraw o przyjemnym i wyjątkowym smaku, takich jak: czubrica, która usprawnia trawienie i dżodżen (rodzaj mięty), która także poprawia trawienie, a także wytwarzanie żółci. Ponadto rozmaryn dość często pojawia się w kuchni bałkańskiej oraz hiszpańskiej. Zioło pobudza pamięć i działa tonizująco na system nerwowy.



Potrawy z mięsa

   Oryginalne, niepowtarzalne potrawy przygotowywane z mięsa (szczególnie baraniny i wieprzowiny), a także warzyw i przypraw, określa się jako gjuwecz, co oznacza danie przyrządzane w jednym naczyniu (przeważnie w miseczce z gliny), i to w nim potrawa jest potem serwowana. Lubiane przez mieszkańców są grillowane mięsa. Mięso doprawia się solą, piecze w całości na rożnie, a potem kroi na mniejsze porcje. Prawdziwe specjały to: serbskie kebabcze (cevapcici) - pochodna tureckiego kebaba, czyli mielone mięso mające kształt podłużnej kofty - głównym produktem do wykonania tej potrawy jest mięso mielone lub siekane, najlepiej będące mieszanką mięsa z różnych zwierząt. Dodane do niego bywają też niewielka ilość mąki, cebula, czosnek, przyprawy i zioła. Mięso jest grillowane lub smażone. Danie serwuje się z warzywami (również grillowanymi) i z pieczonymi ziemniakami lub pitą, a także sosem tzatziki i ajwarem, Znana też jest kiufte - mięso mielone, jednak uformowane w kuleczki. Kolejny mięsny przysmak to pyrżoła (z mięsa wieprzowego).



Posiłki

   Obiad, najczęściej rozpoczyna się od zjedzenia sporej ilości sałatki (szopskiej, owczarskiej), do której nierzadko dołącza się pieczywo. Następnie, podaje się zupę, a potem drugie danie. Na końcu serwowany jest deser. Powszechnie cenione są rozmaite potrawy warzywne: z dyni, bakłażana, kabaczka i cukinii. W skład diety wchodzi też jogurt bałkański. Dodaje się go głównie do warzyw, ciast, sałatek i zup. W jogurcie obecna jest dobroczynna bakteria Lactobacillus bulgaricus, która polepsza trawienie oraz eliminuje substancje toksyczne z jelita grubego. Regularne picie jogurtu zwiększa spożytkowanie tłuszczów. Ma też korzystny wpływ na stężenie cholesterolu. Istotną rolę w bałkańskim menu pełnią "jadki", czyli mieszanka chrupkich pistacji, pestek dni, orzechów, migdałów, słonecznika. Tradycyjne "kiseło mlako" ma dość gęstą konsystencję, ale po dodaniu wody do paru łyżek jogurtu, powstaje popularny napój ajran. Znane i lubiane desery to tykvenik i baklava, które przyrządza się na bazie ciasta do banicy.



Popularne potrawy kuchni bałkańskiej

Pljeskavica

   To potrawa lubiana przez mięsożerców: owalny mielony kotlet, który przypomina burgera, Zazwyczaj jest przygotowany z kompozycji różnych mięs (wieprzowiny, jagnięciny, wołowiny). Bywa też nadziewany serem. Doskonale smakuje z dodatkiem ajwaru.


Ajwar

   To aromatyczna pasta ze zmielonej słodkiej papryki, często z dodatkiem warzyw: czosnku, pomidorów, bakłażanów. W niektórych krajach bałkańskich jest to obowiązkowy dodatek do potraw.


Žlikrofi

   Są to słoweńskie pierogi z ziemniakami. Mają specyficzny kształt łódeczek (trochę podobny do włoskich Scarpinocc). Najbardziej lubiane są pierożki z nadzieniem ziemniaczanym.


Budla

   To inaczej pasztet lub też kiełbasa jajeczna. Budla dawniej nazywała się Želodac, od wyrazu "želucu", co oznacza "żołądek". Esencja farszu to jajka.


Prebranac

   Jest to serbski przepis na zapiekaną fasolę. Potrawa była tradycyjnie przyrządzana bez dodatku mięsa, ale aktualnie do smaku najczęściej dodaje się boczek.


Owoce morza

   Mule, ośmiornice, homary, kalmary, krewetki i wiele innych. Owoce morza rządzą na wybrzeżu Chorwacji i Czarnogóry.


Popara (chleb na mleku)

   Popularnym daniem serwowanym na śniadanie (przeważnie dzieciom) jest Popara, czyli chleb na mleku. Potrawę spożywa się w całej byłej Jugosławii. Aby przygotować Poparę, wystarczy pokroić chleb w kostkę, a potem krótko gotować go w mleku lub wodzie, następnie skropić odrobiną oleju lub stopionym smalcem. Finalnie dodaje się parę łyżek kajmaku bądź miejscowego sera Sirene. Kajmak to coś w rodzaju zwartej śmietany i jest odrobinę sfermentowany, dzięki czemu ma nieco ostry posmak. Nie jest jednak słodką masą ze skondensowanego mleka, jaką znamy m.in. w Polsce.


Faszerowane warzywa

   Nadziewane warzywa bardzo często goszczą w kuchni krajów bałkańskich. Faszeruje się cukinię, paprykę, a także bakłażany. Farsz zwykle składa się z mięsa, ryżu i innych warzyw. Nieraz dodaje się tylko ser lub warzywa. Obsmażane, duszone lub pieczone w delikatnej panierce papryki, smakują wybornie z puszystym białym serem.



Tradycyjne wypieki

   Kuchnia bałkańska słynie z różnych niepowtarzalnych wypieków, które są wykonywane z bardzo cienkiego ciasta. Warstwy ciasta przekłada się różnymi nadzieniami, np. serem lub mięsem mielonym, a potem zapieka. Ciasta (zwane burek) jada się z jogurtem albo zsiadłym mlekiem, często na śniadanie. Inne popularne rodzaje nadzienia to: kapusta, ziemniaki, dynia, szpinak i grzyby. W niektórych miejscach można znaleźć też wersje na słodko, z farszem ze śliwek, wiśni, jabłek, orzechów, rodzynek i maku. Burek jest tani i można go kupić przeważnie w okolicznych piekarniach. W Bośni kosztuje około 7-8 marek zamiennych (około 15 zł za kilogram).



Napoje alkoholowe

Rakija

   Rakija co cały asortyment wódki, którą wytwarza się na bazie owoców. Powszechnie znana jest Šljivovica, którą wyrabia się z moszczu śliwkowego. Cenione są także wódki produkowane z winogron, czyli miejscowe brandy Lozovača i znana w Serbii wysokoprocentowa Komovica, która powstaje z wytłoków winogronowych.