Wśród szkodników magazynowych wyróżnia się między innymi: insekty, grzyby, gryzonie, ćmy oraz chrząszcze. Wiele z nich powoduje znaczne straty żywności. Walka z nimi jest trudna, ale trzeba ją podjąć, w przeciwnym wypadku straty żywności mogą być ogromne. W Polsce najczęściej mamy do czynienia z motylami (ćmami) i chrząszczami. Jakie oznaki świadczą o występowaniu szkodników w surowcach żywnościowych? Jak je skutecznie zwalczać?
|
|
|
Szkodniki magazynowe
We wszelkich magazynach i innych strefach, w których są składowane surowce i płody rolne, panują zwykle optymalne warunki do rozwoju wielu rodzajów szkodników. Na ich występowanie wpływają różne czynniki, np. wilgotność, brak światła czy temperatura. Szkodniki można więc sklasyfikować na trzy najważniejsze grupy - gryzonie, insekty i grzyby. Ich celem może stać się obszerna grupa przechowywanych artykułów: przyprawy, ryż, makarony, zboża, mąka, suszone owoce i zioła, orzechy, owies, herbatniki, tytoń, karma dla ryb, sucha karma dla psów, a także nasiona dla ptaków. Szkodniki często też wgryzają się w nienaruszone ziarna, pozostawiając specyficzne otwory, w których składają jaja.
Insekty
To dominujący gatunek szkodników bytujących w magazynach oraz silosach. Grupę tę wyróżnia duża żarłoczność, szybki rozwój i ogromna skala zniszczeń żywności. Dlatego też, gdy zostanie wykryta obecność insektów, należy natychmiast podjąć odpowiednie kroki, aby zmniejszyć straty surowców. Pomocne będą liczne preparaty owadobójcze, ale w początkowej fazie walki z insektami warto wykorzystać tzw. pułapki feromonowe, które wydzielają intensywny zapach i tym samym wabią szkodniki. Nie tylko wychwytują stworzenia, ale też informują o ich obecności. W wielu przypadkach nie jest to łatwe zadanie, gdyż larwy wielu insektów żerują w środku ziarna. Najpowszechniejsze gatunki to: mol ziarniak, trojszyk ulec i wołek zbożowy. Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się ich w przechowalni, najlepiej w jeszcze pustym lokalu zastosować insektycydy. Jeżeli w ziarnie zostanie wykryta obecność insektów, pod żadnym pozorem nie należy opryskiwać znajdującego się tam zboża, ponieważ może to skutkować nadmiernym, punktowym skażeniem ziaren. W takim przypadku opryski wykonuje się, gdy ziarna są w ruchu (np. w czasie transportu).
Grzyby
Grzyby są przenoszone wraz z pyłem i kurzem. Rozwijają się szczególnie w miejscach zaciemnionych, o wysokiej wilgotności i sprzyjającej temperaturze. Wybierają najczęściej zboże o podwyższonej wilgotności (minimum 15%). Najbardziej podatne na występowanie zarodników są ziarna uszkodzone mechanicznie. Na obecność szkodników w magazynie należy zwrócić uwagę jeszcze przed położeniem tam płodów rolnych. Grzyby bowiem mogą przetrwać bez pożywienia nawet parę miesięcy, a ponadto same mogą być pożywką dla np. insektów. Aby pozbyć się szkodników, warto zastosować z odpowiednim wyprzedzeniem preparaty chemiczne.
Gryzonie
Myszy i szczury powodują największe straty ilości ziaren. Nie dość, że zadają surowce, to także zanieczyszczają je swoimi odchodami i sierścią. Co więcej, mogą przenosić nawet pasożyty i różne choroby. Ich zwalczanie nie jest łatwe, ponieważ gryzonie są przebiegłe i stronią od ludzi, więc ciężko je złapać "na gorącym uczynku". Na ich obecność wskazują zazwyczaj odchody i zniszczone w znamienny sposób ziarna. Metody walki z tymi szkodnikami są ograniczone. Skuteczne mogą być trutki w formie granulatu, ale nie należy używać ich w pobliżu dużych pryzm ziarna, bo można w ten sposób zanieczyścić je toksynami. Myszy i szczury są bardzo przebiegłe i nie zawsze zdecydują się na zjedzenie trucizny. Alternatywą mogą być pułapki żywołowne, ale nadal nie istnieje gwarancja, że taki wabik skusi szkodniki.
Ryjkowce i chrząszcze
Jest to największa grupa szkodników magazynowych. Larwy i osobniki dorosłe posiadają gryzący aparat gębowy, który pozwala im żerować i rozwijać się wśród licznej grupy suszonych produktów - zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych. Większość chrząszczy przybyła do Polski z obszarów Azjatyckich. Należą do nich: mącznik młynarek, wołek zbożowy, skórnik słoniniec, strąkowiec fasolowy, trojszyk ulec, kapturnik zbożowiec, wołek ryżowy, spichrzel surynamski i żywiak chlebowiec.
Roztocza
Roztocza to pajęczaki, które mają bliski związek z kleszczami i pająkami. Ich nikłe rozmiary (średnica dorosłych osobników nie przekracza 1 mm) pozwalają im żerować na wielu produktach spożywczych, które dodatkowo zanieczyszczają swoimi wydalinami. Odchody te mogą u niektórych ludzi wywoływać alergie. Jedynym reprezentantem tej grupy szkodników jest rozkruszek mączny.
Ćmy
Wśród tej grupy osobników wyróżnia się ponad 180 000 różnych gatunków, z czego tylko około 30 to istotne szkodniki magazynowe. Ponieważ dorosłe ćmy nie mają gryzącego aparatu gębowego, żywią się wyłącznie płynnym pokarmem. Szkody w składowanych produktach czynią głównie larwy - niszczą i zanieczyszczają surowce. Ponadto ich żuwaczki mają zdolność do pustoszenia nawet niektórych rodzajów opakowań. Do tej grupy szkodników należą tzw. mole spożywcze (mól ziarniak, mklik mączny i omacnica spichrzanka).
Jakie oznaki świadczą o występowaniu szkodników w żywności?
Kluczowe jest przeprowadzanie regularnej i kompleksowej kontroli przechowywanych artykułów i miejsc magazynowych, co pozwoli na szybkie wykrycie inwazji. Warto tuż po zakupie przejrzeć żywność i systematycznie zaglądać do produktów, które przez pewien czas składowano.
Dodatkowo osoby prowadzące sklep spożywczy powinny sprawdzić, czy kooperanci i przewoźnicy bądź ekspedytorzy mają także system inspekcji i kontroli.
O obecności szkodników w magazynach świadczą m.in.:
- martwe bądź żywe owady występujące w miejscach przechowywania surowców, w opakowaniach i artykułach spożywczych,
- widoczne oznaki uszkodzenia na produkcie,
- dziury w opakowaniach,
- jedwabne pasy oprzędów, larwy, poczwarki czy żywe owady obecne w produktach.
Jak pozbyć się szkodników magazynowych z kuchni?
- Rozmieszczamy w pomieszczeniu pułapki na mole i chrząszcze spożywcze.
- Jeżeli natrafimy na zainfekowany produkt, natychmiast go wyrzucamy.
- Starannie myjemy wszystkie szafki, w których przechowywana jest żywność.
- Pokarmy narażone na atak szkodników (np. owadów) trzymamy w chłodziarce.
- Podczas zakupów w sklepie, przeglądamy niektóre towary (zwłaszcza sypkie typu kasze, mąki).
- Jeśli zauważymy w opakowaniu pajęczynki oprzędu lub dostrzeżemy, że produkt jest zbity w ziarenka, nie kupujemy go.
- Obszary i przedmioty, które mogły być siedliskiem szkodników, albo mieć z nimi kontakt, precyzyjnie odkurzamy i przemywamy myjką parową.
Konkurs. Wygraj zestaw wartościowych olejów!