Arcydzięgiel litwor

Nazwa łacińska: Archangelica officinalis

Nazwa angielska: Garden angelica, Holy ghost, Angelica archangelica

Nazwa hiszpańska: Angélica

Nazwa francuska: L'Angélique vraie, Angélique officinale, Archangélique

Nazwa niemiecka: Arznei - engelwurz, Echte engelwurz

Wiadomości ogólne i ciekawostki

Jest to roślina dwuletnia. Ojczyzną jej jest Europa Północna i Syberia. W Polsce jest uprawiana oraz rośnie dziko w Tatrach i Sudetach. Ciekawostką jest fakt, iż dla ludów zamieszkujących daleką północ - Lapończyków, Grenlandczyków i mieszkańców Islandii przez wieki arcydzięgiel w tym ciężkim klimacie był jedyną dająca plony rośliną. Gotowano tam świeże, rozłożyste baldachy arcydzięgla w mleku reniferów, aż uzyskały gęstą konsystencje sera i w takiej papkowatej postaci spożywano. Od wieków ta lecznicza roślina stosowana była jako dodatek do wódek i likierów. Trunkom dodawała orzeźwiającego, lekko pikantnego smaku. Nazwa tej interesującej rośliny wywodzi się według legend od archanioła Gabriela. Inna nazwa tej pożytecznej rośliny to Ziele Ducha Świętego, arcydzięgiel lekarski, dzięgiel lekarski, litwor, dzięgiel wielki, archangelika, angelika, dzięgiel szerokoliściowy arcydzięgiel kartuzów, dzięgielnica, lubszcza, gołębie pokrzywy, anielskie ziele, anielski korzeń. Surowce lecznicze W leczeniu wykorzystuje się korzenie, liście, łodygi, a czasem także i nasiona tej rośliny. Substancje lecznicze Arcydzięgiel zawiera ponad 100 związków chemicznych, wykorzystywanych w medycynie.

Substancje lecznicze

• Olejek eteryczny
• Związki kumarynowe, furanokumarynowe
• Kwasy organiczne - kwas walerianowy, kwas metyloetylooctowy,
• Garbniki
• Flawonoidy
• Sole mineralne
• Przypuszczalnie zawiera czynnik pobudzający wytwarzanie interferonu przez organizm. Interferon - kluczowa rola w odporności organizmu przeciw nowotworom i wirusom.

Działanie

• Żołądkowe
• Rozkurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych
• Uspokajające
• Regulujące pracę przewodu pokarmowego
• Pobudzające wytwarzanie soku żołądkowego, pepsyny, pentagastryny
• Moczopędne
• Bakteriobójcze i grzybobójcze
• Uczulające na promieniowanie nadfioletowe

Arcydzięgiel niweluje bóle i wzdęcia brzucha. Jest lekiem na pobudzenie łaknienia. Właściwości fotouczulające mogą być wykorzystywane w leczeniu łuszczycy i bielactwa. Jednocześnie trzeba pamiętać, iż stosując przetwory z arcydzięgla podczas kąpieli słonecznych można bardzo łatwo ulec poparzeniu. Olejek arcydzięglowy doskonale sprawdza się także jako środek na bóle korzonkowe, stawowe, mięśniowe i nerwobóle.

Zastosowanie

• Napar - 1 łyżeczka rozdrobnionych, suszonych korzeni na 1 szklankę wrzątku lub 1 łyżeczka owoców (nasion) na 1 szklankę wody, podgrzewać, nie gotować przez kilkanaście minut. Po przecedzeniu i ostygnięciu pić w 2-3 porcjach w ciągu dnia przed jedzeniem. Napary również w formie płukanek do ust i gardła oraz do kąpieli.
• Nalewka - 50g suchych lub 100g świeżych korzeni, liści lub łodyg zalać 0,5 litra 70 procentowego spirytusu. Odstawić w szczelnie zamkniętym naczyniu na 14 dni, często wstrząsać. Po przecedzeniu pić po 10-20 kropli pół godziny przed jedzeniem w celu poprawy łaknienia lub po posiłku by przywrócić dobre trawienie.
• Ogonki i łodygi arcydzięgla gotowane w syropie cukrowym od wieków używane były jako efektowna dekoracja ciast, a także do żucia w przypadku zapaleń jamy ustnej i dziąseł.
• Łodygi tej rośliny można gotować na parze i podawać w podobny sposób jak szparagi - z masłem. Pokrojone łodygi zioła podkreślają również smak pieczonej wieprzowiny i gotowanego rabarbaru. Liście arcydzięgla uszlachetniają również zupy, sałatki oraz idealnie komponują się z rybami i owocami morza.
• Bardzo dekoracyjne baldachy tej rośliny, pięknie wyglądają jako element kompozycji kwiatowych.

Przeciwwskazania

• Właściwości fotouczulające mogą wywołać podrażnienia skóry.
• Arcydzięgiel zawiera potencjalnie szkodliwe związki chemiczne, kumaryny. Zioło należy stosować w umiarze. Kumaryny zawarte w tym anielskim zielu mają właściwości rozrzedzające krew, dlatego też osoby stosujące terapię przeciwkrzepliwą powinny go unikać.
• W medycynie ludowej arcydzięgiel był używany w dużych ilościach jako środek wczesnoporonny, dlatego też kobiety ciężarne lub karmiące piersią nie powinny go stosować.