Bez czarny

Nazwa łacińska: Sambucus nigra

Nazwa angielska: Black elder, Elderberry

Nazwa hiszpańska: Saúco, Saúco negro, Saúco común

Nazwa francuska: Sureau noir, Grand sureau

Nazwa niemiecka: Schwarzer holunder, Holler, Holderbusch

Wiadomości ogólne i ciekawostki

Jest to pospolity krzew, spotykany często na skrajach lasów, ogrodów i łąk. Kwiaty bzu czarnego są koloru białego lub kremowego, zebrane w charakterystyczne kwiatostany o wyglądzie parasoli. Owoce bzu czarnego to mięsiste, soczyste czarne pestkowce, dojrzewające w sierpniu i we wrześniu. Najpierw są koloru zielonego, następnie w miarę jak zaczynają dojrzewać czerwienieją, aż do uzyskania apetycznego, czarno-fioletowego koloru. Czarny bez jest jedną z najstarszych roślin leczniczych, która występowała już w epoce kamienia łupanego. Z rośliną tą w przeszłości wiązały się liczne rytuały, wierzenia i praktyki magiczne. Krzew, jeśli nagle, z niejasnej przyczyny zmarniał przepowiadał suszę. Wierzono również, iż miejsce pod koroną bzu miało moc uzdrawiania. Dlatego matki zanosiły tam chore dzieci, by duchy dopomogły w ich wyleczeniu. W średniowieczu natomiast krzak ten sadzono często w okolicach zamków rycerskich, w celu ochrony cennych koni przed chorobami. Dzisiaj ten dekoracyjny krzew jest bardzo lubiany przez ogrodników. Posadzony w pobliżu ekologicznego kompostu, zdecydowanie przyśpiesza procesy glebotwórcze oraz działa oczyszczającą na powietrze. Ewentualny wydobywający się fetor jest tym samym słabiej wyczuwalny. Inne nazwy tej popularnej rośliny to: bez apteczny, bez lekarski, bez pospolity, bzowina, holunder, hycka, hyczka.

Surowce lecznicze

W celach leczniczych używane są kwiaty i owoce bzu czarnego, czasem również kora i korzeń.

Substancje lecznicze

Kwiaty

• Flawonoidy
• Kwasy wielofenolowe
• Kwasy organiczne
• Aminy
• Olejek eteryczny
• Garbniki
• Sole mineralne
• Nie wyodrębniony dotąd związek o działaniu napotnym

Owoce

• Antocyjany
• Garbniki
• Kwasy wielofenolowe
• Kwasy organiczne
• Witamina C i Witaminy z grupy B
• Pektyny
• Ślady olejku eterycznego

Działanie

Kwiaty

• Moczopędne
• Napotne
• Wzmacniające naczynia

Owoce

• Napotne
• Przeciwbólowe
• Rozwalniające

Substancje czynne zawarte w kwiatach czarnego bzu, zwiększają ilość wydalanego moczu, a wraz z nim produktów przemiany materii. Powodują dosyć obfite pocenie się, co jest przydatne w leczeniu przeziębień i chorób z gorączką. Wyciągi z tych parasolowatych kwiatów działają osłaniająco na naczynia włosowate - przydatne podczas pękania naczynek. Mogą być stosowane do przemywania spojówek oraz do kąpieli zdrowotnych i kosmetycznych.

Owoce są uważane za lek odtruwający, powodują łatwiejsze i szybsze usuwanie toksyn z organizmu. Cenne jest również działanie przeciwbólowe owoców,. Z powodzeniem mogą więc być wykorzystane do leczenia takich dolegliwości jak rwa kulszowa, bóle zębów i migreny.

Kora natomiast od wieków stosowana była jako delikatny środek odchudzający i moczopędny.

Zastosowanie

Kwiaty:

• Napar - Pić gorący napar na gorączkę oraz flegmę w płucach lub w górnym układzie oddechowym, lub też na katar sienny. Również dobry do inhalacji podczas uciążliwego kataru. Napar z bzu czarnego może być łączony z takimi ziołami, jak krwawnik, mięta pieprzowa. 1 łyżkę kwiatów zalać szklanką wrzątku, odstawić na 15 minut pod przykryciem. Po przecedzeniu pić w 2-3 porcjach na dzień.
• Płukanka do stosowania na oczy - Używać ochłodzony, przecedzony napar na bolące oczy.
• Płukanka do jamy ustnej i gardła - Stosować napar do płukania owrzodzeń jamy ustnej, bolącego gardła, zapalenia migdałków i gardła.

Jagody:

• Odwar - 1 łyżka suszonych owoców zalać szklanką wody i gotować przez 10-15 minut w naczyniu bez przykrycia. Pić 2-3 razy dziennie w razie bolu lub gdy jest potrzeba odwodnienia.
• Syrop - sporządzić syrop z wywaru i brać zapobiegawczo przed zimowymi przeziębieniami lub łączyć z innymi ziołami takimi jak tymianek na kaszel.
• Służą do wyrobu konfitur i soków.
• Okłady - owoce zalać wrzątkiem na 10 minut, odcedzić. Rozłożyć cienką warstwę na płótno lub gazę, przyłożyć na bolące miejsce. Okryć folią i ręcznikiem dla zachowania ciepła. Okład zdjąć po 30 minutach.
• Nie mogą być wykorzystywane do wyrobu win i wódek, ponieważ w procesach fermentacji powstają toksyczne frakcje alkoholi, które mogą spowodować wymioty
  i omdlenia.

Kora

• Odwar - 2 łyżki suszonej kory zalać 4 szklankami wody i gotować, aż zostanie połowa objętości. W celach odchudzających można pić codziennie wieczorem pół szklanki odwaru

Przeciwwskazania

Brak