wysłany: 05.01.2015 11:11Spożywanie tranu
Tran in. olej wątłuszowy (niem. tran, ang. cod-liver oil, farm. Oleum Jecoris Aselli, Oleum Morrhuae,Oleum Gadi) to ciekły tłuszcz otrzymywany ze świeżej wątroby dorsza atlantyckiego ? Gadus morrhualub innych ryb z rodziny dorszowatych ? Gadidae. Często ?tranem? określa się ciekłe tłuszcze z innych gatunków ryb. Najpopularniejsze są trany z wieloryba, z chrząstki rekina i ze wspomnianej świeżej wątroby dorsza. Jednak w ścisłym znaczeniu określenie tran zastrzeżone jest tylko dla oleju pozyskanego z wątroby gatunku ryb dorszowatych. Tran posiada charakterystyczną woń i smak. W tranie zawarte są duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, a szczególnie wyjątkowo wartościowych kwasów omega-3, omega-6 i witamin (głównie A i D). W mniejszych ilościach występuje witamina E. W literaturze najstarsza wzmianka o tranie pochodzi z 1323 roku. Jednakże pierwsze testy kliniczne odnośnie przyjmowania tranu przeprowadził lekarz z jednego ze szpitali w Manchesterze ? dr Samuel Key. W 1773 roku w londyńskim dzienniku medycznym zostały opublikowane materiały o pozytywnym wpływie przyjmowania tranu z wątroby dorsza na osoby cierpiące na chorobę reumatyczną. Niestety wyniki wyżej wymienionych badań me zostały szarzej opublikowane. Dopiero na początku XX wieku lekarze stwierdzili, że tran z wątroby dorsza posiada właściwości lecznicze w przypadku krzywicy. W 1920 roku poznano istotne składniki tranu tj. witaminy A i D oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Szczególnie wysokie zapotrzebowanie na tran z wątroby dorsza ze wzg1ędu na źródło witamin A i D ujawniło się po drugiej wojnie światowej, z uwagi na powszechny niedobór wyżej wymienionych witamin w tamtym czasie. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku, w ramach profilaktyki zdrowotnej tran był podawany dzieciom w przedszkolach w formie nieprzetworzonej (płynnej). Ówcześnie nie znano wszystkich zalet tranu, a jego pro-zdrowotne właściwości przypisywano głównie obfitej zawartości witamin A i D. Niestety w późniejszym okresie tran przestał być popularny, ponieważ jego płynna niesmaczna i nieprzyjaźnie pachnąca forma nie wytrzymała konkurencji wprowadzonych na rynek syntetycznych witamin A i D. Dopiero wyniki badań duńskich naukowców Banga i Dyeberga w latach 70-tych poprzedniego wieku, wskazywały na istotną rolę kwasów tłuszczowych typu omega-3 w prewencji wielu chorób. Dzisiaj stosuje się tran jako suplement diety bądź środek leczniczy również w postaci żelatynowych kapsułek, co niektórym ułatwia jego spożycie.
Skład chemiczny tranu Oleum Morrhuae seu Oleum Jecoris Aselli: estry glicerolowe nienasycownych kwasów tłuszczowych, np. kwasu eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego, ponadto kwasy tłuszczowe nasycone i ich estry (mirystycynowy, palmitynowy), witamina A ? akseroftol (minimum 800 jednostek międzynarodowych w 1 g), witamine E ? tokoferol, witamina D ? kalcyferol (min. 80 jednostek w 1 g), jod, selen, brom, estry i ketony o właściwościach antybiotycznych. Wartość energetyczna 15 ml tranu ? 130 cal. Tran pozbawiany składników aromatycznych nie posiada tych samych właściwości leczniczych co tran naturalny, a jego rola ogranicza się wówczas do dostarczania witaminy A oraz D