Cukier - czy jest nam potrzebny?

   Czy cukier jest nam potrzebny? Tak, ale nie ten przemysłowo wytwarzany z cukiernicy i nie ten dodawany powszechnie do produktów spożywczych. Organizmowi wystarczy cukier naturalnie występujący w owocach, warzywach, czy w nisko przetworzonych produktach spożywczych. Cukier przemysłowy, bez żadnej wątpliwości można nazwać "białą śmiercią".

   Do XVIII wieku w całej Europie cukier był artykułem luksusowym, za który płacono krocie. W Polsce dopiero w 1801 roku otwarto na Śląsku pierwszą fabrykę, zajmującą się produkcją cukru na skalę przemysłową. Traktowano go jako lekarstwo, przysmak, przyprawę. Dziś słodkie przekąski na całym świecie są popularnym sposobem rozwiewania smutku, likwidowania zmęczenia, zdenerwowania. A że ich nadmiar idzie w biodra i brzuch... ale to już zupełnie inna bajka. Bez odpowiedniego poziomu glukozy, czyli cukru we krwi organizm nie może prawidłowo funkcjonować, a bez cukru z cukiernicy owszem... Bo cukier w słodyczach zamiast krzepić, psuje wszystko, co może. I jako jedyny pokarm potrafi człowieka od siebie uzależnić.

Cukier cukrowi nierówny

   Białe kryształki albo kostki w cukiernicy to wcale nie to samo, co cukier we krwi czy naturalna słodycz soczystego jabłka. Glukoza, którą organizm czerpie z węglowodanów zawartych w makaronie, ryżu, chlebie, ziemniakach i roślinach strączkowych dostarcza mu potrzebnej do życia energii. Gdy do tego jemy naturalnie słodkie owoce, a w nich węglowodany, które organizm trawi i przyswaja ilość cukru jest zupełnie wystarczająca. Żeby prawidłowo funkcjonować, ruszać się, myśleć, reagować, organizmowi potrzebne są zaledwie dwie łyżeczki glukozy, czyli jakieś 6 do 100 mg i to niezależnie od płci i wieku. Tymczasem jeden niewielki kawałek ciasta zawiera aż siedem łyżeczek glukozy, czyli zdecydowanie za dużo, by krew mogła to przenieść i zużyć. Wątroba i mięśnie, gdzie przechowywane są nadmiary glukozy w postaci glikogenu, mogą pomieścić najwyżej 400 gram. Każdy cukier powyżej tej granicy organizm przekształca i magazynuje w postaci tkanki tłuszczowej. Słodkiego dodatku pełno jest niemal we wszystkich rodzajach żywności. I choć produkuje się go z roślin, trzciny cukrowej albo buraka cukrowego, to po obróbce nie zostaje w nim nic z zawartych w roślinach minerałów, witamin czy błonnika. Zostaje sama bezwartościowa dla organizmu cukrowa słodycz, czyli sacharoza. I choć podobnie jak glukoza i cukier owocowy dostarcza organizmowi energii, to taki zastrzyk "siły" działa krótko i powoduje, że organizm domaga się następnej dawki. Cukier pod tym względem przypomina alkohol i papierosy: im więcej go organizmowi dostarczysz, tym on więcej i częściej go potrzebuje...



Biały szkodnik

   Lekarze ostrzegają przed nadmiernym apetytem na słodkości, bo im więcej tych pyszności zjesz, tym większa szansa, że coś się w organizmie popsuje. Na pierwszy ogień idą zęby: pod wpływem cukru szybko się psują. Dalej cukier przemieszcza się do żołądka i jelit. Tam też potrafi narobić nie lada szkód. Podrażnia błony śluzowe, co powoduje wzrost kwaśności soku żołądkowego i rosnące poczucie głodu. Długotrwałe podrażnienie błon śluzowych i nadmierne zakwaszenie żołądka i jelit może doprowadzić do zapalenia żołądka i jelita grubego. Jak by tego było mało, w procesie trawienia cukier okazuje się być złodziejem witamin i minerałów, a szczególnie witamin z grupy B, bez których rozkład cukrów w ogóle nie jest możliwy. Zasada jest prosta: im więcej jesz słodyczy, tym więcej twój organizm potrzebuje witamin z grupy B, wapnia, fosforu, magnezu i chromu, żeby to wszystko przetrawić. Jeśli objadając się słodyczami nie dostarczysz mu tych składników, licz się z tym, że mogą cię dopaść chroniczne zmęczenie, brak koncentracji, bezsenność, brak odporności na infekcje i kłopoty z cerą. Ale te dolegliwości to zaledwie wstęp do poważnych schorzeń, jakie powoduje nadmiar cukru w organizmie, czyli cukrzycy, otyłości, kamicy żółciowej, chorób trzustki czy zawału serca. Zaczyna się od tego, że cukier z napojów czy batoników bardzo szybko przenika do krwi i dostarcza organizmowi "cukrową bombę". Trzustka pompuje wtedy zwiększoną ilość insuliny (hormonu, który obniża poziom cukru we krwi), insulina odciąga z krwi więcej glukozy niż to konieczne, poziom cukru spada, co oznacza, że wszystkie komórki ciała dostają za mało energii. Pojawia się uczucie głodu i jeśli zaspokoisz go znów "cukrową bombą" to zabawa zacznie się od początku. W efekcie może ona doprowadzić do zaburzeń, np. pojawienia się cukrzycy. Między bajki trzeba tez włożyć historię o sportowcach, którym ten czy ów batonik dodał tyle energii, że wygrali wyścig. Cukier z batonika to zastrzyk na bardzo krótko, zwłaszcza przy dużym wysiłku fizycznym. Gdy zapas "słodkiej energii" się wyczerpie, poziom cukru we krwi spada gwałtownie i sportowiec zaczyna słabnąć z minuty na minutę.



Zawartość cukru w cukrze

   Sztucznie wytwarzany cukier niektórzy producenci bardzo sprytnie ukrywają pod innymi nazwami. Warto nauczyć się czytać etykiety i sprawdzać czym i w jakiej ilości słodzony jest produkt "niskosłodzony", " o niskiej zawartości cukru" czy z dodatkiem "zdrowszego" cukru. Jak się okazuje zawartość cukru w cukrze bywa różna. Cukier słodowy, gronowy, mannitol i sorbitol są o połowę mniej słodsze niż białe kryształki, a cukier owocowy - fruktoza jest dużo słodszy. Oto, co masz do wyboru:

- cukier brązowy zupełnie niesłusznie uznawany za "zdrowszy"; tak naprawdę jest on zabarwiony lekko na brązowo resztkami syropu,
- cukier gronowy zwany tak dlatego, że w naturze występuje w niektórych owocach, np. winogronach; ten sprzedawany w sklepach wytwarza się nie z owoców, ale z mączki kukurydzianej lub ziemniaczanej; tak jak glukoza występująca w organizmie od razu wchłania się do krwi i dlatego został uznany przez producentów odżywek dla sportowców jako środek wysokoenergetyczny,
- alkohole cukrowe wytwarzane z cukru substancje, które kryją się pod nazwami sorbitol, mannitol,
- fruktoza zwana cukrem owocowym, obficie występującym w różnych owocach, jak również można go nabyć, jako środek słodzący, w tej formie jest szkodliwy,
- cukier kandyzowany może być biały lub brązowy (do białego dodaje się odrobinę karmelu); smakuje i działa tak samo jak cukier zwykły,
- cukier trzcinowy - za tą nazwa tez nie kryje się, niestety, nic innego, niż biały cukier; wszystko jedno, czy wytwarza się go z trzciny, czy z buraków; nazwa pochodzi z czasów, kiedy technologia pozyskiwania cukru z trzciny nie była najlepsza i był on trochę zanieczyszczony syropem: miał żółtawobrązowy kolor i był odrobinę mniej słodki,
- cukier słodowy - to substancja uzyskiwana ze skrobi; stosuje się ją przede wszystkim do produkcji alkoholi,
- farin bardzo miałka odmiana cukru, lekko brązowa, bo wstrzykuje się do niego odrobinę syropu,
- cukier mleczny (laktoza) występuje w mleku wszystkich ssaków; jego obecność pozwala niemowlakowi wykształcić prawidłową florę bakteryjną (mikrobiotę) w przewodzie pokarmowym; laktozę wytwarza się też sztucznie i używa do wypełniania tabletek.



Czy to prawda, że czasem w organizmie spada cukier i wtedy trzeba zjeść coś słodkiego?

   Odpowiada lekarz Michał Mularczyk specjalizujący się w kardiologii interwencyjnej, autor książki "Dieta bez wyrzeczeń". Taka sytuacja może mieć miejsce tylko w przypadku zagrożonej zasłabnięciem osoby chorej na cukrzycę, która przedawkowała insulinę lub inne leki przeciwcukrzycowe. Doświadczeni diabetycy dobrze znają to uczucie, potrafią przewidzieć rychłą utratę przytomności i uratować się słodką przegryzką. Osoby zdrowe niedobór glukozy (hipoglikemia), objawiający się nadmiernym poceniem, szybkim biciem serca, niepokojem, drżeniem mięśni, a nawet zaburzeniami świadomości, dotyka rzadko. Dlatego w chwilach silnego głodu, zmęczenia, powinny raczej sięgnąć po coś, co zawiera niewielkie ilości szybko przyswajalnych cukrów naturalnych. Może to być na przykład polski sezonowy owoc, pół kromki razowego pieczywa, naturalny nabiał (jogurt, kefir, maślanka) lub świeżo wyciskany sok warzywny.