Pomarańcze (pomarańcza) należą do owoców z rodziny cytrusowych. Owoce są cenione nie tylko za wspaniały smak i charakterystyczny aromat ale też za wartości odżywcze, zwłaszcza zawarte w niej witaminy, w tym bardzo cenną witaminę C.
Najbardziej popularne odmiany pomarańczy mają słodko - kwaśny orzeźwiający smak, wypełnione są włóknistym miąższem, a wnętrze pokryte jest pomarańczową skórką. Drzewka pomarańczowe rosną w lasach tropikalnych i osiągają około 9 metrów wysokości. Pomarańcze pochodzą z południowych Chin i południowej Azji. Do Europy dotarły w drugiej połowie XV wieku z Indii do Hiszpanii i Włoch. Pod koniec XVIII wieku pierwsze pomarańczowe plantacje powstały w Hiszpanii, a pod koniec XIX wieku we Włoszech. Obecnie największym producentem pomarańczy jest Brazylia, a następnie Stany Zjednoczone, Chiny, Indie, Meksyk i Hiszpania.
|
|
Pomarańcze - właściwości odżywcze i lecznicze
Pomarańcze są świetnym źródłem przede wszystkim witaminy C, ale również dobrym źródłem beta karotenu, witamin: B1, B6, kwasu foliowego -> B9, kwasu pantotenowego -> B5 i minerałów takich jak: wapń, magnez, potas, miedź. Pomarańcze to również źródło fitozwiązków, bioflawonoidów, błonnika pokarmowego, kwasów organicznych, olejków eterycznych, terpenów.
Pomarańcze mają zastosowanie nie tylko jako produkt spożywczy, ale również w lecznictwie i przemyśle perfumeryjnym. Chińscy znachorzy suszoną skórkę pomarańczową leczyli anoreksję i inne choroby o podłożu psychicznym, przeziębienia, kaszel i opuchliznę piersi. Z kwiatu pomarańczy sporządzano wodę i zalecano jako środek przeciwpotowy, a także przeciwkrwotoczny. Rzymianie używali wody pomarańczowej w przypadku kaca i niestrawności żołądkowej. Regularne spożywanie soku pomarańczowego zmniejsza krystalizację szczawianów wapnia i kwasu moczowego, czyli dwóch głównych związków, które powodują powstawanie kamieni w nerkach. Pozyskiwany z kwiatów pomarańczy gorzkiej olejek neroli jest środkiem uspokajającym, a zarazem antydepresyjnym, dlatego wykorzystywany jest w leczeniu stanów lękowych i stanów związanych ze stresem. normalizujące ciśnienie krwi, łagodzi zaburzenia rytmu serca, harmonizuje pracę układu hormonalnego, łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Obecne w pomarańczach fitozwiązki (np. autropten, diomina, hesperydyna) chronią przed powstawaniem pewnych rodzajów nowotworów. Dzięki zawartym w nich związków działających bakteriobójczo i antywirusowo - terpenów, są idealnym sposobem na walkę ze schorzeniami dróg oddechowych, w przypadku grypy czy zwykłego przeziębienia. Terpeny rozszerzają również naczynia krwionośne (mają więc korzystny wpływ na krążenie), idealnie współdziałają z witaminą C, dzięki czemu mózg jest lepiej dotleniony, chronią człowieka przed rakiem jelita grubego, obniżają zły choresterol LDL. W kosmetyce wykorzystuje się jego właściwości odmładzające, napinające i odżywiające skórę suchą i mieszaną. Olejek wykorzystuje się również w przemyśle perfumeryjnym w ekskluzywnych perfumach, jak również w przemyśle cukierniczym i przy wyrobie alkoholi.
Kalorie i wartości odżywcze pomarańczy
Składnik | Zawartość w 100 [g] |
---|---|
Kalorie (wartość energetyczna) | 47 kcal / 197 kJ |
Białko | 0,94 g |
Tłuszcz ogółem | 0,12 g |
Kwasy tłuszczowe nasycone | 0,015 g |
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 0,023 g |
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 0,025 g |
Kwasy tłuszczowe omega-3 | 0,007 g |
Kwasy tłuszczowe omega-6 | 0,018 g |
Węglowodany | 11,75 g |
Błonnik pokarmowy | 2,4 g |
Witamina A | 225 I.U. |
Witamina D | 0 I.U. |
Witamina E | 0,18 mg |
Witamina K1 | 0 µg |
Witamina C | 53,2 mg |
Witamina B1 | 0,087 mg |
Witamina B2 | 0,040 mg |
Witamina B3 (PP) | 0,282 mg |
Witamina B6 | 0,060 mg |
Witamina B9 (kwas foliowy) | 30 µg |
Witamina B12 | 0 µg |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) | 0,250 mg |
Wapń | 40 mg |
Żelazo | 0,10 mg |
Magnez | 10 mg |
Fosfor | 14 mg |
Potas | 181 mg |
Sód | 0 mg |
Cynk | 0,07 mg |
Miedź | 0,05 mg |
Mangan | 0,03 mg |
Selen | 0,5 µg |
Fluor | ~ |
Cholesterol | 0 mg |
Fitosterole | ~ |
Odmiany pomarańczy
- Pomarańcza bergamota. Uprawiana jest głównie we Włoszech. Jest to okrągły owoc o gorzkim smaku i długości 6-8 cm. Ma gładką, żółtawozielonkawą okrywę i pachnący, kwaśny miąższ. Skórka owoców, kwiaty i liście są źródłem eterycznych olejków - olejku bergamotowego stosowanego w produkcji herbaty Earl Grey oraz olejku neroli. Znajduje też zastosowanie w aromaterapii (słynie ze swych właściwości antydepresyjnych) oraz leczniczo przy problemach układu trawiennego.
- Pomarańcza chińska. Kuliste owoce o barwie pomarańczowej, w zależności od odmiany o różnej wielkości i barwie miąższu. Obecnie uprawiana jest na terenie Europy - w krajach śródziemnomorskich (Hiszpania, Portugalia, Francja, Turcji) a także w Południowej Afryce, Meksyku, Stanach Zjednoczonych oraz w Brazylii. Pomarańcza ta jest najpopularniejszym uprawnym gatunkiem pomarańczy i zajmuje w światowej produkcji pierwsze miejsce. Owoce spożywane są na surowo bądź w postaci przetworów. Produkuje się z nich olbrzymie ilości soków - również mieszanych z innymi owocami, wytwarza się także dżemy, marmolady. Sok pomarańczy jest źródłem dużej ilości witaminy C. Skórka jest źródłem olejków eterycznych stosowanych w kosmetyce i do zaprawiania alkoholi, skórka w postaci kandyzowanej jest dodatkiem do ciast i tortów.
- Pomarańcza gorzka. Jest to mięsisty owoc, średniej wielkości, spłaszczona, o grubej, ciemnopomarańczowej skórce. W smaku owoc jest kwaśny, gorzki i orzeźwiający. Jej największym producentem są Hiszpania i Indie. Owoce rzadko spożywano na świeżo, raczej w postaci marmolady lub konfitury. Służy również do wyrobu likieru Curaçao. Obsmażone w cukrze okrywy owoców używane są do ozdabiania ciast. Otrzymywany z okrywy olejek pomarańczowy używany jest jako esencja do ciast i słodkich potraw. Olejek otrzymywany z pomarańczy gorzkiej znajduje zastosowanie także w przemyśle perfumeryjnym, aromaterapii i przy leczeniu problemów układu trawiennego.
- Pomarańcza limeta. Jest uprawiana w regionach tropikalnych i subtropikalnych - najwięksi producenci: Indie, Meksyk, Argentyna, Brazylia. Owoce są okrągłe lub jajowate, o średnicy 3-5 cm. Skórka żółtawozielona lub żółta, woskowana, gorzka. Miąższ bardzo kwaśny i pachnący. Owoce limety kwaśnej mają w sobie więcej witaminy C niż cytryny, ale są mniej popularne w Europie z powodu mniejszej trwałości. Skórka jest cieńsza i delikatniejsza (lima preferuje klimat wilgotny i ciepły), dlatego łatwiej ulega infekcjom grzybiczym. Owoce limy wykorzystuje się do sporządzania soków i napojów orzeźwiających. Z owoców wytwarza się również olejki eteryczne i kwas cytrynowy.
- Pomarańcza olbrzymia - pomelo. Botanicy skrzyżowali ją z pomarańczą chińską, w efekcie czego powstał grejpfrut. Bardzo duże owoce, kuliste, ich masa może dochodzić nawet do 2 kg, a średnica do 20 cm. Są żółte, żółtozielone lub różowe, mają grubą, pokrytą woskiem skórkę (do 5 cm). Miąższ jest żółtawy lub różowy, podzielony na segmenty, wewnątrz są liczne nasiona. Pomarańcze olbrzymie to największe owoce cytrusowe, są uprawiane w klimacie ciepłym. Największy areał upraw znajduje się w Indiach, Chinach, Tajlandii, Malezji i w Izraelu. Owoce są spożywane na surowo lub kandyzowane, robi się z nich soki i marmoladę.
Ciekawostki o pomarańczach
→ o dojrzałości pomarańczy nie decyduje barwa skórki, ale poziom stężenia cukrów i kwasów organicznych. Gdy stężenie cukru w soku pomarańczy osiągnie dostatecznie wysoki poziom, a stężenie kwasów dostatecznie się obniży wówczas następuje ich zbiór
→ dojrzałe pomarańcze często mają zielony lub żółto-zielony kolor
skórki, jest ona jednak doprowadzana do pomarańczowej dzięki użyciu
etylenu - proces ten jest znany jako dojrzewanie lub gazowanie
→ w Stanach Zjednoczonych prawo zabrania zbiorów niedojrzałych owoców w takich stanach jak Teksas, Arizona, Kalifornia i Floryda
→ pomarańcze w warunkach domowych, w temperaturze pokojowej przechowuje się tydzień, w lodówce nawet tydzień dłużej
→ co czwarty litr wypijanego w naszym kraju soku lub nektaru jest o smaku pomarańczowym
→ pomarańcze bezpestkowe posiadają tzw. pępek, czyli tak naprawdę drugi owoc, który wchłania nasiona pierwszego. Pomarańcze przemysłowe nie posiadające takiego pępka, mogą zawierać pestki
→ jako, że pomarańcze należą do owoców cytrusowych ich pH jest kwaśne i waha się od 2,9 do 4,0. Takie pH nie znaczy, że owoce te mają właściwości zakwaszające organizm, wręcz przeciwnie są one wysoko alkalizujące, a więc pozytywnie wpływają na zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej
→ raz w roku, we włoskim mieście Ivrea, odbywa się bitwa na pomarańcze
→ z jednego drzewa pomarańczy można zebrać do 1000 owoców rocznie, zapewniając zbiory nawet przez 80 lat
→ kolor pomarańczowy pomarańczy związany jest z obecnością beta karotenu, czyli prowitaminy A, która nadaje kolor np. marchwi
→ w handlu pomarańcze mogą być przechowywane przez okres do 12 tygodni po zbiorach, dzięki kontrolowanej atmosferze i temperaturze w komorach przechowalniczych
→ pomarańcza w języku angielskim, francuskim i niemieckim to orange, w języku hiszpańskim - naranja