Stewia - słodkie życie bez cukru

   Słodki smak nie musi oznaczać rezygnacji ze zdrowia i smukłej sylwetki, jeśli stosuje się stewię. Roślina kryjąca słodycz w liściach jest od lat używana jako naturalny słodzik. Stewia jest w pełni naturalna, a co najważniejsze, nie zawiera kalorii. Obejmuje wiele gatunków, ale najbardziej znana jest Stevia rebaudiana, potocznie zwana stewią.

   Stewia pochodzi z Paragwaju. Obecnie jest uprawiana także w Tajlandii, Chinach, w Brazylii, Urugwaju, Izraelu i w krajach Ameryki Środkowej. Jej smak jest znacznie słodszy od cukru. Można stosować ją do pieczenia i gotowania, ponieważ nie traci właściwości słodzących nawet w wysokich temperaturach. Rozpuszcza się w wodzie i alkoholach. Można ją długo przechowywać, ponieważ nie ulega fermentacji. Stewia nie podnosi poziomu cukru we krwi, stąd też jest bezpieczna dla diabetyków.

   Nie jest toksyczna dla człowieka. W Ameryce Południowej stosuje się ją od ponad 1500 lat. Japończycy używają stewii jako słodzika od ponad 30 lat. Mimo braku doniesień o szkodliwym działaniu rośliny, zanim trafiła na europejski i amerykański rynek została dokładnie przebadana. Testy na zwierzętach ostatecznie potwierdziły, że jest bezpieczna dla zdrowia.



   Słodki smak zawdzięcza zawartości glikozydów stewiolowych. Są zbudowane ze stewiolu, stąd ich nazwa. Najwięcej tego typu związków chemicznych znajduje się w liściach, nieco mniej w kwiatach, łodydze i nasionach. Korzenie w ogóle ich nie zawierają.  Glikozydy są substancjami, których organizm ludzki nie trawi, dlatego nie dostarczają mu żadnych kalorii. W liściach stewii występuje osiem glikozydów. Spośród nich największe znaczenie ma stewiozyd i rebaudiozyd A. Stewiozyd stanowi około 4 - 13% suchej masy liści. Słabiej rozpuszcza się w wodzie i jest około 150 razy słodszy od cukru. Jest głównym związkiem występującym w liściach stewii. Rebaudiozyd stanowi do 4% suchej masy liści, lecz jest najsłodszym związkiem znajdującym się w liściach tej rośliny. Łatwo rozpuszcza się w wodzie i przez długi czas zachowuje swoje właściwości. Poza słodkimi związkami roślina zawiera także inne substancje, nadające jej lecznicze właściwości. Wśród nich są cenne minerały takie, jak żelazo, wapń, potas, magnez, fosfor oraz występujące w śladowych ilościach cynk, sód i fluor.



   Stewia może być stosowana w kuchni w postaci świeżych liści lub przetworzonych produktów. Świeżą stewię można dodać do sałatek lub gotowanych potraw. Wysuszone, sproszkowane liście można dosypać do gorących napojów. Liście widoczne w potrawach nie wyglądają estetycznie, dlatego do jasnych potraw warto stosować wyciąg ze stewii. Ekstrakt można otrzymać gotując liście przez parę minut w małej ilości wody. W sprzedaży jest dostępny ekstrakt w formie proszku. Uzyskuje się go poprzez rafinowanie przy pomocy alkoholi oraz technologii krystalizacji i separacji. W ten sposób zostaje wyizolowany najsłodszy składnik stewii, noszący nazwę rebaudiozydu A. Często łączy się go z dodatkami poprawiającymi smak i ułatwiającymi zastosowanie. Posmak suszonych liści stewii i ekstraktu nie przypada do gustu każdemu, stąd pomysł na stworzenie tabletek. Stewia w tej formie ma smak najbardziej zbliżony do cukru i jest łatwa w stosowaniu.



   Słodka roślina może być uprawiana w warunkach domowych. Wczesną wiosną warto kupić sadzonkę i pielęgnować ją w domu. Dopiero w połowie maja może zostać przesadzona do gruntu. Naturalny słodzik można także uprawiać w doniczce cały rok. Jesienią liście są słodsze, dlatego to dobry moment na ich zebranie. Najlepiej ścinać liście w drugiej połowie września, albo na początku października. W okresie kwitnienia częściowo tracą słodycz, stąd zaleca się zbierać liście, gdy zauważy się pierwsze pączki. Nasiona stewii mają małą zdolność do kiełkowania. Należy wysiać je równomiernie na powierzchni ziemi, zapewnić bardzo dobry dostęp do światła i optymalną temperaturę kiełkowania wynoszącą 24 stopnie Celsjusza.



   Stewia ma pewne właściwości lecznicze i zdrowotne, które przez lata były wykorzystywane przez Indian w Ameryce Południowej. Guarani używali jej jako środka wspomagającego pracę serca, a także leku na otyłość, zgagę i nadciśnienie. Była również stosowana na obniżenie poziomu kwasu moczowego. W brazylijskiej i paragwajskiej medycynie tradycyjnej stewia uchodzi za środek obniżający ciśnienie, moczopędny i wzmacniający. Spożywanie jej liści zaleca się diabetykom oraz osobom chorym na otyłość nadciśnienie, depresję i cierpiącym na zakażenia. Stanowi też doskonały środek usuwający uczucie zmęczenia. Badaniem właściwości leczniczych i zdrowotnych zajęli się współcześnie naukowcy. Skoncentrowali się na działaniu ekstraktu z liści stewii. Wykazały, że stewiozyd obniża ciśnienie krwi, stężenie glukozy we krwi po posiłku oraz zwiększa tolerancję glukozy.



   Wielką zaletą stewiozydów jest ograniczanie próchnicy zębów powodowanej przez bakterie Streptococcus mutans. Bakterie te są główną przyczyną próchnicy zębów i podstawowym składnikiem kamienia nazębnego, Żywiąc się cukrami prostymi, takimi jak fruktoza (z owoców), laktoza (z mleka i produktów mlecznych) i glukoza (ze skrobi zawartej w chlebie, makaronach, płatkach śniadaniowych i ziemniakach), bakterie te wydzielają kwas mlekowy, który rozpuszcza składniki mineralne takie jak np. wapń i magnez, z których zbudowane są zęby. Wraz z postępującym rozpadem owych minerałów, w zębach pojawia się próchnica zębów. Jednak bakterie te szczególnie przepada za sacharozą (zwykłym cukrem), którą można znaleźć w ciastkach, słodyczach i napojach gazowanych. Mając w menu sacharozę, bakterie potrafią wyprodukować nie tylko kwas mlekowy, ale także specjalną lepką substancję, która sprawia, że bakteria przytwierdza się do zębów, tworząc tzw. kamień nazębny.