Tran i jego właściwości

   Tran jest to ciekły tłuszcz otrzymywany z niektórych ryb i ssaków morskich. Jest jasnożółtą, oleistą cieczą, z charakterystycznym zapachem i smakiem. Obecnie często producenci dodają sztuczne aromaty (np. cytrynowy, pomarańczowy) w celu maskowania smaku. Jest ceniony za wysokie właściwości odżywcze i kosmetyczne.

   Substancjami czynnymi tranu są: witaminy A, D, wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 (EPA i DHA), brom i jod. Najbardziej rozpowszechnionymi odmianami tranu są: z wątroby dorsza, wielorybi i z chrząstki rekina. W literaturze najstarsza wzmianka o tranie pochodzi już z 1323 roku. Jednakże pierwsze testy kliniczne odnośnie przyjmowania tranu przeprowadził lekarz z jednego ze szpitali w Manchesterze - dr Samuel Key. W 1773 roku w londyńskim dzienniku medycznym zostały opublikowane materiały o pozytywnym wpływie przyjmowania tranu z wątroby dorsza na osoby cierpiące na chorobę reumatyczną. Niestety wyniki wyżej wymienionych badań me zostały szarzej opublikowane.

   Dopiero na początku XX wieku lekarze stwierdzili, że tran z wątroby dorsza posiada właściwości lecznicze w przypadku krzywicy. W 1920 roku poznano istotne składniki tranu tj. witaminy A i D oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które występują w znacznych ilościach głównie w produktach żywnościowych pochodzenia morskiego. Szczególnie wysokie zapotrzebowanie na tran z wątroby dorsza ze wzg1ędu na źródło witamin A i D ujawniło się po drugiej wojnie światowej, z uwagi na powszechny niedobór wyżej wymienionych witamin w tamtym czasie. Ciekawostką jest, iż tran w latach 60 i 70 ze względu na swoje właściwości podawany był w ramach profilaktyki zdrowotnej dzieciom w przedszkolach. Ówcześnie nie znano wszystkich zalet tranu, a jego pro zdrowotne właściwości przypisywano głównie obfitej zawartości witamin A i D. Witamina D zapobiegała krzywicy, która mogła wystąpić w wyniku jej niedoboru. Niestety w późniejszym okresie tran przestał być popularny, ponieważ jego płynna niesmaczna i nieprzyjaźnie pachnąca forma nie wytrzymała konkurencji wprowadzonych na rynek syntetycznych witamin A i D. Dopiero wyniki badań duńskich naukowców Banga i Dyeberga w latach 70. poprzedniego wieku, wskazywały na istotną rolę kwasów tłuszczowych typu omega-3 w prewencji chorób układu naczyniowo-krwionośnego. Tran dzięki zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych: EPA i DHA oraz obecności witamin A i D wpływa dodatnio na system odpornościowy organizmu (szczególnie ważne w okresie zimowym, gdy jesteśmy narażeni na ataki chorobotwórczych bakterii i wirusów), obniżanie poziomu cholesterolu, ma wpływ na zdrowie oczu i skóry, łagodzi objawy astmy i łuszczycy, zapobiega stanom zapalnym. Warto zwrócić uwagę na to, iż tran jest szczególnie wskazany w czasie wytężonej pracy umysłowej, fizycznej i ma doskonały wpływ na polepszenie koncentracji. Bardzo ciekawe badania zostały przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii a także w Polsce, gdzie na grupie dzieci ze szkół podstawowych, którym podawano codziennie dawkę tranu badano jego wpływ na poprawę koncentracji i uwagi. Badanie zakończyło się powodzeniem a zadowalające wyniki, udowodniły ogromny wpływ nienasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w tranach rybich na rozwój, koncentrację i skupienie uwagi u dzieci. Efekty były widoczne a w podsumowaniu badania autorzy pisali miedzy innymi o poprawie logicznego myślenia, zapamiętywania, koncentracji uwagi, zmniejszeniu nadpobudliwości psychoruchowej u niektórych badanych.



   Ze względu na to, że tran zawiera witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, a więc kumulujące się w organizmie nie należy stosować tranu ponad zalecaną dzienną normę, aby nie doszło do hiperwitaminozy i związanych z tym działań ubocznych.