Wzdęcia brzucha - przyczyny i jak im zapobiegać

   Wzdęcia brzucha, które są częstymi dolegliwościami jamy brzusznej powstają gdy gromadzące się w jelitach płyny i gazy nie chcą się dalej przesuwać przez układ pokarmowy. Powodują one nieprzyjemne uczucie pełności i rozpierania jamy brzusznej przy jednoczesnym poszerzeniu się tali. Wzdęciom czasem towarzyszą skurcze jelit lub bolesne kolki. Kiedy trawienie w obrębie układu pokarmowego przebiega zbyt powoli, pokarm zaczyna zalegać i fermentować powodując wytwarzanie się w jelicie rozdymających gazów.

Trawienie pokarmów

   Trawienie pokarmu rozpoczyna się już w jamie ustnej (działanie trawienne wykazują enzymy zawarte w ślinie). Jedzenie tutaj zostaje rozdrobnione, wymieszane ze śliną. W dalszych odcinkach przewodu pokarmowego transportowany pokarm zostaje poddawany skomplikowanym reakcjom - najpierw w żołądku, później w dwunastnicy, dalej w jelitach.

   Do prawidłowego przebiegu trawienia konieczna jest sprawna praca całego układu pokarmowego. Konieczny jest właściwy skład soków trawiennych, czyli obecność wszystkich niezbędnych do trawienia pokarmów enzymów. Duże znaczenie ma też odpowiedni transport pokarmu. Jeśli treść pokarmowa przesuwa się zbyt szybko, pokarm nie jest dokładnie trawiony. Z kolei zbyt wolne tempo pasażu powoduje jego zaleganie i fermentację w jelitach - w wyniku tego procesu wytwarzane są w jelicie rozdymające gazy (wzdęcia, zaparcia).



Przyczyny wzdęć brzucha

   Przyczyną gromadzenia się gazów jelitowych może być połykanie nadmiaru powietrza podczas szybkiego jedzenia, picia oraz rozmowy w czasie posiłku. Przyczyną może tu być też zwiększone wydzielanie śliny (np. u osób żujących gumę), a także stres psychiczny, lęk. Powietrze zalega wówczas w żołądku, skąd wydalane jest na zewnątrz w formie odbijania - część powietrza przechodzi jednak dalej, do jelit. Wraz z każdym aktem połykania do żołądka przedostaje się około 2-3 mililitry powietrza. Głęboki wdech może spowodować przemieszczenie do żołądka 1-2 ml powietrza.

   Powodem wzdęć może też być picie napojów gazowanych. Dwutlenek węgla zawarty w napojach gazowanych jest wchłaniany w jelicie cienkim i wydalany potem przez płuca, przy wydechu.

   Powyżej napisano, że do prawidłowego procesu trawienia konieczny jest właściwy skład soków trawiennych, czyli obecność wszystkich niezbędnych do trawienia pokarmów enzymów. I tak na przykład brak w jelicie dostatecznej ilości laktazy - enzymu trawiącego laktozę (jest to cukier obecny w wypijanym mleku lub produktach mlecznych), powoduje, że laktoza ulega fermentacji, co wiąże się ze wzrostem ciśnienia gazów w pewnych odcinkach jelita. Niedobór może dotyczyć także jakiegoś innego enzymu, np. w zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki (trzustka wytwarza enzymy - gdy jest "niewydolna", chora - brak niektórych enzymów trawiennych).

   Podobny objaw wywołują niestrawione resztki niektórych pokarmów (w szczególności fasola, groch, kapusta, kalafior) zalegające w jelicie grubym. Nasilają one tworzenie się gazu w jelicie grubym w następstwie rozkładania ich przez bakterie.

   U większości chorych odczuwających wzdęcia objętość powietrza w przewodzie pokarmowym nie jest zwiększona. Ich dolegliwości są często objawem zespołu jelita drażliwego. Schorzenie to jest spowodowane zaburzeniami motoryki jelit, głównie na tle nerwowym.

   Inne rzadkie przyczyny wzdęć to porażenie jelit, niedrożność jelit (stan zagrożenia życia), stan po leczeniu antybiotykami, nadmierny rozwój jelitowej flory bakteryjnej, enteropatia glutenowa (nietolerancja glutenu zawartego w produktach zbożowych) i inne.



Jak sobie radzić ze wzdęciami?

   Dolegliwości związane z obecnością gazów w przewodzie pokarmowym są uciążliwe dla pacjenta i często niestety trudne do leczenia. Pacjenci oprócz uczucia wzdęcia skarżą się na odbijania oraz odchodzenie gazów - nieraz głośne i często cuchnących, co bywa krępujące.

   Jak można sobie pomóc? Otóż jest kilka sposobów. Najprostsze z nich to:

- przestrzeganie diety, należy zrezygnować z pokarmów rozdymających (np. fasola, groch, kapusta, kalafior),
- posiłki należy spożywać powoli, bez pośpiechu,
- wskazany spacer po posiłku,
- unikanie czynności powodujących połykanie powietrza (np. rozmowa przy jedzeniu, żucie gumy),
- unikanie picia napojów gazowanych,
- pozytywny skutek dają herbatki ziołowe: kminek, koper włoski, mięta pieprzowa - tymi ziołami można też przyprawiać ciężkostrawne potrawy,
- należy unikać zdenerwowania, pośpiechu, nadmiernego wysiłku.



Leki stosowane we wzdęciach

   Istnieje wiele leków zapobiegających wzdęciom i łagodzących je (w Polsce są to np. Espumisan, Disflatyl, Gastrosil, Manti i inne zawierające simetykon).

   W razie silnych bólów brzucha okresowo można podawać spazmolityki, czyli leki rozkurczowe (w Polsce np. No-spa) - przy długotrwałym stosowaniu leki te osłabiają jednak motorykę jelita i mogą nasilać objawy związane ze wzdęciami.



Lekarz pomoże

   Jeśli wzdęcia zdarzają się sporadycznie, szybko ustępują i są związane z np. spożyciem dużych ilości strączkowych, nie ma większych powodów do niepokoju. Ale w sytuacji, gdy nie ustępują po zastosowaniu domowych środków, są uporczywe, połączone z bólami brzucha, biegunką lub zaparciami, wymiotami, brakiem apetytu, czy też z podwyższoną temperaturą należy zgłosić się natychmiast do lekarza.

   Lekarz będzie starał się ustalić przyczynę dolegliwości (np. niewydolność trzustki, niedobór laktazy, enteropatia glutenowa, SIBO, zespół jelita drażliwego, choroba wątroby itp.). Następnie włączy leczenie przyczynowe, czyli np. podawanie enzymów trzustkowych w ich niedoborze, zaleci dietę bezlaktozową w niedoborze laktazy, dietę bezglutenową w enteropatia glutenowej, odnowę flory bakteryjnej po antybiotykoterapii (preparaty probiotyczne służące do odnowy właściwej flory jelitowej w Polsce to np. Lakcid, Lacidofil). Zawsze też jego wiedza będzie pomocna w ustaleniu właściwej diety.