Arnika - właściwości zdrowotne i zastosowanie

   Arnika górska to roślina lecznicza, której właściwości lecznicze znano już wieki temu. Wykorzystywano ją głównie jako lek przeciwbólowy oraz przeciwzapalny. Surowcem zielarskim są najczęściej żółte kwiaty, zawierające specyficzne bioaktywne związki. Jakie właściwości lecznicze i zastosowanie posiada arnika i czy można ją stosować bez obaw?

   Arnika górska (Arnica montana L.), określana także jako tranek górski, pomórnik lub kupalnik górski występuje zwykle na obszarach górskich oraz podgórskich. W naszym kraju można ją spotkać w Bieszczadach, Sudetach, Górach Świętokrzyskich, a także na Suwalszczyźnie, Pomorzu oraz na Śląsku. Wyróżnia się ponad 30 gatunków arniki, a w Polsce występuje tylko jeden. Roślina kwitnie w czerwcu oraz lipcu. W tym okresie zbiera się kwiaty i liście, a we wrześniu i październiku - kłącza. Surowiec jest pozyskiwany jedynie z upraw, gdyż roślina podlega ścisłej ochronie. Jej uprawa nie jest zbyt prosta, gdyż roślina żyje naturalnie w symbiozie z pewnym rodzajem grzyba, który powinien być obecny w glebie - wówczas ma optymalne warunki do rozwoju. Co ciekawe, arnika jest uprawiana też w ogródkach. Posiada przyjemny i aromatyczny zapach.

Arnika górska - skład chemiczny

   Arnika górska posiada wiele cennych substancji. W kwiatach i kłączach obecne są fitosterole, flawonoidy (np. astragalina, luteolina), karotenoidy, saponiny, glikozydy flawanonowe, arnicyna (gorzka substancja), sole mineralne, laktony seskwiterpenowe, kwasy tłuszczowe, irydoid, trójterpeny, kumaryny (np. umbeliferon), trójterpenowe alkohole (np. faradiol), kwasy organiczne, kwasy fenolowe (np. kawowy, galusowy), betaina i wiele innych. Kłącza rośliny obfitują również w inulinę, śluzy, skrobię, żywice, olejki eteryczne i wiele garbników, działających korzystnie na system pokarmowy. Seskwiterpeny stanowią od 0,2 do 0,8% kwiatostanu rośliny. Zasadniczymi składnikami olejków eterycznych są: helenalina (substancja toksyczna), eter metylowo - tymolowy oraz 2,5-dimetoksy-p-cymen. Kwiaty arniki mają głównie właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze oraz przeciwreumatyczne.



Działanie arniki

   Roślina może być stosowana zewnętrznie na różnego rodzaju stłuczenia, skręcenia, krwiaki, oparzenia, zwichnięcia, a także choroby reumatyczne. W koszyczkach kwiatowych występuje wiele bioaktywnych substancji, które działają antyseptycznie i przeciwzapalnie. Wewnętrznie stosuje się arnikę w przypadku zaburzeń krążenia, miażdżycy, stanów zapalnych dróg moczowych, przy nadciśnieniu, osłabieniu, zapaleniu żył oraz rozpadaniu się naczyń krwionośnych. Arnika stosowana zewnętrznie, np. w formie maści łagodzi bóle i powoduje rozluźnienie mięśni w sytuacji nadwyrężeń, stłuczeń, bólów stawowych i mięśniowych. Korzystna, jeśli chodzi o leczenie siniaków. Co więcej, roślinę stosuje się w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła oraz dziąseł. Ponadto, może koić miejsca ukąszeń owadów.



Zastosowanie w kosmetyce arniki

   Arnika znalazła zastosowanie również w kosmetyce. Ekstraktu z rośliny używa się do wytwarzania maseczek, kremów i płynów do twarzy z uwagi na właściwości stymulujące oraz zwężające naczynka, a także działanie przeciwzapalne. Maść z rośliny można aplikować na cerę, zwłaszcza gdy dokuczają pękające naczynka. Jej systematyczne stosowanie powoduje, że zauważalne pajączki mogą stopniowo zanikać. Zaleca się ją stosować także w przypadku niektórych stanów zapalnych skóry, a także przy trądziku. Nadaje ładny odcień skórze oraz niweluje cienie spod powiek. Co więcej, toniki, w których zawarte są ekstrakty z arniki, są skuteczne w leczeniu zmian trądzikowych i zapaleń skóry. Ponadto arnika górska działa wybielająco na cerę i jest pomocna w pozbywaniu się niechcianych przemian pigmentacyjnych. Może także by efektywnym środkiem wstrzymującym wypadanie włosów, przede wszystkim w połączeniu, ale w połączeniu z innymi roślinami ziołowymi. Występuje w różnych kosmetykach do pielęgnacji włosów (np. w maskach, odżywkach i szamponach), dodatkowo w płynach do kąpieli i środkach na redukcję cellulitu.



Toksyczność arniki i przeciwwskazania w stosowaniu arniki

   Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) sklasyfikowała arnikę jako niebezpieczne zioło z uwagi jego możliwą toksyczność. Rośliny nie zaleca się stosować samodzielnie (szczególnie doustnie). Mało tego, nakładanie dużych ilości na uszkodzoną skórę, na której może się wchłonąć, również może wywołać negatywne rezultaty. W arnice znajduje się toksyna o nazwie helenalina, która może być trująca, jeżeli spożyje się jej znaczną ilość bądź zastosuje się niewielkie ilości skoncentrowanego zioła. Spożycie sporych jego ilości, może powodować stan zapalny w jelitach i żołądku, a także wewnętrzne krwawienie z układu pokarmowego, nerwowość i wzrost czynności enzymów wątrobowych (prawdopodobnie wywołuje zapalenie wątroby). Oprócz tego może osłabiać też mięśnie, wzmagać akcję serca i prowadzić nawet do śmierci.

   Rośliny nie powinno się stosować wewnętrznie po przebytym zawale serca, w ostrych nieżytach jelit i żołądka, a także w czasie terapii różnymi medykamentami nasennymi (np. ekstraktami z naparstnicy). Zewnętrznie nie można stosować zioła na otwarte rany skóry, oparzenia III stopnia oraz na obszerne otarcia naskórka.



   Arnika przyjmowana doustnie ma pozytywny wpływ na system krążenia. Wykorzystuje się ją także przy zaburzeniach sercowo-naczyniowych. Dodatkowo, przy krwawieniach poporodowych, żylakach odbytu oraz zespole pozakrzepowym.

   Arnika stosowana zewnętrznie, np. w formie maści, łagodzi bóle i powoduje rozluźnienie mięśni w sytuacji nadwyrężeń, stłuczeń, bólu stawów i mięśni. Jest pomocna, jeśli chodzi o leczenie siniaków. Zioło stosuje się w stanach zalanych jamy ustnej, gardła oraz dziąseł. Ponadto, może koić miejsca po ukąszeniach owadów. Co ważne, arnika górska stosowana wewnętrznie (nawet minimalne dawki), może być toksyczna. Aktualnie, rośliny używa się przede wszystkim zewnętrznie albo wewnętrznie w postaci tabletek homeopatycznych.