Barwniki z grupy Southampton - charakterystyka i wpływ na zdrowie

   Barwniki spożywcze to substancje dodawane do żywności celem nadania konkretnej barwy produktom i urozmaicenia ich asortymentu lub przywrócenia barwy, która została utracona w naturalnych procesach enzymatycznych. Stosowanie barwników spożywczych oraz ich dozwolonych ilości regulują akty prawne. W Polsce jest to Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 18 września 2008 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych.

   Wśród barwników do żywności wyróżnić można barwniki naturalne, które pozyskiwane są między innymi z surowców jadalnych (np. karotenoidy, kurkuma, ryboflawina) oraz barwniki syntetyczne otrzymywane na drodze syntezy chemicznej. Barwniki syntetyczne są substancjami o większej intensywności koloru, trwałości, łatwości w użyciu oraz o niższych kosztach stosowania niż barwniki naturalne. Na szczególną uwagę zasługują barwniki syntetyczne z grupy Southampton. Jakie barwniki wyróżnia się w tej grupie, czym się charakteryzują oraz gdzie je znaleźć i dlaczego są niebezpieczne dla naszego zdrowia?

   Nazwa grupy "barwniki Southampton" została przyjęta po opublikowaniu w 2004 i 2007 roku badań przeprowadzonych na Uniwersytecie w Southampton. Badania te sprawdzały oddziaływanie wyżej wymienionych barwników syntetycznych na wzrost nadpobudliwości u dzieci.

   Grupę badaną stanowiło 297 dzieci w wieku trzech, ośmiu i dziewięciu lat. Przez tydzień dzieciom podawano napój, który zawierał cztery spośród sześciu barwników oraz konserwant - benzoesan sodu (przygotowano dwie mieszaniny). U badanych zaobserwowano nadmierne mówienie, nadpobudliwość ruchową, wystąpienie syndromu ADHD, niepokój oraz trudności z koncentracją. Potwierdzono więc jednoznacznie, że wykorzystane w badaniu barwniki przyczyniają się do wystąpienia nadpobudliwości u dzieci.

   Na mocy publikacji powyższych badań wydano Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1333/2008, które ustanawia, że na każdym produkcie zawierającym w składzie jeden z barwników (czerwień koszenilowa, czerwień Allura, żółcień pomarańczowa, żółcień chinolinowa, tartrazyna, azorubina) musi znaleźć się informacja: "może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci".



Dlaczego barwniki z grupy barwników Southampton są szkodliwe dla zdrowia?

   Oprócz szkodliwego działania na aktywność psychoruchową i koncentrację u dzieci, barwniki z grupy Southampton wykazują również inne niekorzystne działanie na organizm. Choć ich stosowanie jest dozwolone w Unii Europejskiej, w wielu krajach zostało zakazane. Oprócz żółcieni chinolinowej E104 wszystkie wymienione barwniki należą do grupy barwników azowych, które zawierają w cząsteczce grupy azowe (-N=N-). W organizmie mogą one ulegać redukcji do amin aromatycznych - metabolitów o działaniu rakotwórczym.

Żółcień chinolinowa E104 - to zielonkawożółty barwnik, dobrze rozpuszczalny w wodzie. Jej użycie jest zakazane w Japonii i USA, a w 2009 roku z jej stosowania w żywności wycofała się Wielka Brytania. Żółcień chinolinowa działa jako czynnik wyzwalający histaminę, przez co wzmaga objawy astmy, powoduje alergie, wysypki, pokrzywki i prowadzić może do zwiększonej pobudliwości ruchowej u dzieci.

Żółcień pomarańczowa E110 - to żółtopomarańczowy barwnik, odporny na oddziaływanie temperatury i światła. Zakazana jest w Norwegii i Finlandii. Może wzmagać objawy astmy, powoduje nadpobudliwość oraz wywołuje alergie i bóle brzucha.

Czerwień koszenilowa E124 - to czerwony barwnik, odporny na działanie temperatury i światła. Zabroniona jest w Norwegii, Finlandii i Stanach Zjednoczonych. Może wzmagać objawy astmy i powodować alergię. Powoduje nadpobudliwość psychoruchową u dzieci.

Czerwień Allura E129 - to ciemnoczerwony barwnik, którego stosowania zakazano w Danii, Szwajcarii, Francji, Szwecji oraz Belgii. Nasila objawy astmy i może prowadzić do reakcji alergicznych. Powoduje nadpobudliwość psychoruchową u dzieci.

Tartrazyna E102 - to cytrynowożółty barwnik, który podobnie jak pozostałe barwniki azowe z grupy Southampton może wzmagać objawy astmy oraz powoduje nadpobudliwość ruchową u dzieci. Może ona wywoływać pokrzywkę, bóle głowy, katar sienny oraz powodować depresję, swędzenie warg i języka oraz bezsenność.

Azorubina E122 - to czerwony barwnik, który ze względu na szkodliwe działanie został wycofany w Japonii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych oraz w Wielkiej Brytanii. Powoduje alergię, wysypki i obrzęki oraz nasila objawy astmy.



Do jakich produktów dodawane są barwniki z grupy Southampton?

   Barwniki azowe z grupy Southampton są stosowane w takich produktach jak:

- galaretki, kisiele, budynie,
- słodzone napoje niegazowane i gazowane,
- draże, drażetki, gumy do żucia, lizaki, cukierki, cukierki pudrowe, landrynki, żelki, lody, kolorowe posypki deserowe,
- lukier plastyczny oraz masa cukrowa, które są stosowane do ozdabiania tortów, ciast, ciastek i babeczek,
- produkty w proszku: rozpuszczalne napoje, kolorowe polewy deserowe.



   Szkodliwość barwników z grupy Southampton głównie wśród dzieci powinna zmusić do unikania spożywania produktów zawierających je w swoim składzie. Należy więc zrezygnować z kolorowych napojów, żelek, drażetek, cukierków, gum do żucia, lizaków lub szukać na ich etykietach obecności barwników i ostrzeżenia o skutkach ich spożycia. Oprócz negatywnego wpływu na aktywność, koncentrację uwagi oraz powodowanie nadpobudliwości u dzieci, barwniki te mogą wywoływać alergię, nasilać objawy astmy i powodować bóle głowy.