Betulina - charakterystyka i właściwości lecznicze

   Betulina jest jednym z najczęściej spotykanych w przyrodzie triterpenów. Została znaleziona w 200 gatunkach różnych roślin, m.in. w tkankach leszczyny, grabu i olchy. Najbogatszym źródłem tego związku jest jednak zewnętrzna warstwa białej kory dwóch gatunków brzóz: brzozy brodawkowatej (Betula verrucosa) i brzozy omszonej (Betula pubescens), gdzie występuje w stężeniu nawet 20-35%. Betulina wraz z pochodną kwasem betulinowym mają za zadaniem chronić drzewo przed infekcjami, promieniowaniem słonecznym oraz szkodnikami.

   Betulina jest pozyskiwana z kory brzozowej na drodze sublimacji oraz ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi, takimi jak aceton, etanol czy chloroform. Liczne badania wykazały, że związek ten wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwnowotworowe oraz ochraniające komórki wątroby.  Jak więc wpływa na organizm człowieka oraz jakie jest jej zastosowanie?

Historia odkrycia i budowa chemiczna betuliny

   Betulina po raz pierwszy została wyizolowana z kory brzozy oraz opisana w 1788 roku przez rosyjskiego chemika i farmaceutę Tobiasa Lowitza. Strukturę chemiczną tego związku ustalono jednak dopiero w 1952 roku.

   Betulina to węglowodór zbudowany z trzydziestowęglowego szkieletu, który tworzą pierścienie ułożone względem siebie w konfiguracji typu trans o wzorze sumarycznym C₃₀H₅₀O₂. W fazie stałej jest to biały, krystaliczny proszek.



Ochrona wątroby

   Badania wykazały, że betulina już w najmniejszym stężeniu zmniejsza toksyczność chlorku kadmu, alkoholu etylowego i paracetamolu względem komórek wątroby. Dodatkowo indukuje produkcję białek, które wykazują ochraniające je właściwości. Dzięki temu chroni je przed apoptozą i hamuje produkcję reaktywnych form tlenu, działających toksycznie na cały organ. Wykazano także, że betulina hamuje proces aktywacji komórek odpowiedzialnych za włóknienie wątroby i prawdopodobnie może odwracać proces postępującego zwłóknienia spowodowanego nadmiernym spożywaniem alkoholu lub zażywania leków.



Zapobieganie kamicy nerkowej

   Betulina zmniejsza uszkodzenia kanalików nerkowych i obniża wskaźniki informujące o odkładaniu się nierozpuszczalnych soli w nerkach. Obniża poziom stężenia szczawianów w moczu przez zwiększenie jego objętości i tym samym zmniejszanie przesycenia. Dzięki temu obniża ryzyko powstawania kamieni nerkowych (kamicy nerkowej) w trakcie zaburzeń metabolicznych związanych z wydalaniem szczawianów z moczem. Betulina hamuje bowiem enzymy, które syntetyzują szczawiany z kwasu glikolowego. Prowadzi także do optymalizacji stężenia magnezu i glikozoaminoglikanów i spadku stężenia białek w moczu.



Właściwości przeciwnowotworowe betuliny

   Betulina indukuje apoptozę (śmierć) komórek nowotworowych m.in. komórek białaczkowych, komórek raka jelita grubego, raka płuc, piersi oraz szyjki macicy. Podobne działanie wykazuje pochodna betuliny - kwas betulinowy. Oba związki nie powodują uszkodzeń zdrowych komórek. Kwas betulinowy wykazuje cytotoksyczność w warunkach panujących wewnątrz komórek nowotworowych. Przypuszcza się, że właściwości kwasu betulinowego spowodują wykorzystywanie go jako nowego leku w terapii czerniaków.



Właściwości przeciwwirusowe betuliny

   Betulina działa hamująco na rozwój wirusa opryszczki pospolitej typu 1 oraz typu 2. Badania wykazały przeciwwirusowe właściwości betuliny oraz kwasu betulinowego w stosunku do wirusa HIV w komórkach limfocytarnych. Związki te hamują jego cykl namnażania się w komórkach i chronią inne, zdrowe przed wnikaniem i rozprzestrzenianiem się wirusa. Betulina hamuje także namnażanie wirusa zapalenia mózgu i mięśnia sercowego.



Właściwości przeciwzapalne betuliny

   Przeciwzapalne właściwości betuliny wynikają z hamowania migracji komórek do miejsc, w których powstał proces zapalny. Betulina redukuje także czynniki prozapalne i hamuje wydzielenie prostaglandyn, które powodują inicjację procesów zapalnych oraz powstawanie reakcji bólowej i obrzęków. Wykazano, że betulina wspomaga łagodzenie objawów i leczenie atopowego zapalenia skóry i łuszczycy.



Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze betuliny

   Betulina wykazuje działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne przez hamowanie rozwoju bakterii oraz zarodników pleśni.



Wpływ na układ oddechowy

   Betulina zwiększa wydzielanie śluzu w nabłonku dróg oddechowych. Dzięki temu może regulować funkcje błon śluzowym w przewlekłych chorobach dróg oddechowych oraz chorób bakteryjnych i wirusowych.



Zastosowanie betuliny

   Betulina jest surowcem farmaceutycznym. Stosuje się ją w pomocniczym leczeniu infekcji dolnych dróg moczowych, kamicy nerkowej oraz chorobach wątroby. Wykorzystywana jest także w pielęgnacji i terapii chorób skóry. Przyspiesza bowiem regenerację tkanek i działa antyseptycznie. Dzięki tym właściwościom stanowi składnik wielu gotowych do użycia kosmetyków. Kremy i balsamy z betuliną łagodzą podrażnienia i przyspieszają regenerację naskórka oraz nawilżają i zapobiegają utracie wody z głębszych warstw skóry.