Charakterystyka środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego

   Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego (ŚSSPZ) to (zgodnie z definicją ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 roku) produkty, które ze względu na specjalny sposób przygotowania lub skład różnią się od powszechnych środków spożywczych i są przeznaczone do zaspokojenia potrzeb życiowych.

   Produkty te spełniają określone normy oraz zawierają odpowiednio zbilansowaną zawartość składników odżywczych. Przeznaczone są dla osób, których procesy trawienia i metabolizmu są nieprawidłowe lub które mogą odnieść korzyści ze spożywania określonej substancji zawartej w żywności, a także dla zdrowych niemowląt i dzieci do 3 roku życia. Co zatem zaliczany do środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego i czym się one charakteryzują?

Środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego - rodzaje

   Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 roku do środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego zaliczamy:

- preparaty do początkowego żywienia niemowląt, w tym mleko początkowe, oraz preparaty do dalszego żywienia niemowląt, w tym mleko następne,
- środki spożywcze uzupełniające, obejmujące produkty zbożowe przetworzone i inne środki spożywcze dla niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat,
- środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii w celu redukcji masy ciała,
- dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego,
- środki spożywcze zaspokajające zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku fizycznym, zwłaszcza sportowców,
- środki spożywcze dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów (cukrzyca),
- środki spożywcze niskosodowe, w tym sole dietetyczne o niskiej zawartości sodu lub bezsodowe,
- środki spożywcze bezglutenowe.



Preparaty do początkowego żywienia niemowląt - charakterystyka

   Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 609/2013z dnia 12 czerwca 2013 r. (art. 2 ust. 2 lit. C,d rozp. (UE) nr 603/2013) "preparat do początkowego żywienia niemowląt oznacza środek spożywczy przeznaczony dla niemowląt w ciągu pierwszych miesięcy życia, sam w sobie wystarczający, aby zostały spełnione potrzeby pokarmowe takich niemowląt do momentu wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupełniającego". Są to zatem mleka początkowe i następne dla noworodków i niemowląt.

   "Preparat do dalszego żywienia niemowląt oznacza środek spożywczy przeznaczony dla niemowląt w momencie wprowadzania odpowiedniego żywienia uzupełniającego, będący podstawowym składnikiem płynnym stopniowo coraz bardziej zróżnicowanej diety takich niemowląt".



ŚSSPZ stosowane w celu redukcji masy ciała - charakterystyka

   Takie środki spożywcze zastępują całodzienną dietę (800-1200 kcal) lub jeden posiłek (200-400 kcal). Zwiększony jest w nich udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego oraz składników mineralnych i witamin. Zawierają od 25 do 50% białka i maksymalnie 30% tłuszczów. Dedykowane są osobom, które ze względów medycznych muszą obniżyć masę ciała.



ŚSSPZ dietetyczne specjalnego przeznaczenia medycznego - charakterystyka

   Służą do wyłącznego lub częściowego żywienia dietetycznego pod nadzorem lekarza. Są to min. produkty o wysokiej zawartości pełnowartościowego białka przeznaczone dla pacjentów po przebytych urazach, operacjach, czy w chorobach nowotworowych. Zalecane są dla pacjentów, którzy nie mogą spożywać tradycyjnych posiłków w sytuacjach min. braku apetytu, chorób gardła, przełyku, żołądka, nudności, wymiotów, zaparć, biegunek, jadłowstrętu, zaburzeń smaku oraz chorób przewlekłych takich jak nowotwór trzustki, żołądka, przełyku, nieswoiste zapalenie jelit, choroba Alzheimera, choroby wątroby, choroba Parkinsona, anoreksja, zaburzenia wchłaniania, udar, czy okres pooperacyjny. U pacjentów onkologicznych stosuje się wysokobiałkowe preparaty, mające na celu zapobieganie kacheksji.



ŚSSPZ przeznaczone dla sportowców - charakterystyka

   Są to produkty zawierające wysoką zawartość białka, węglowodanów, wapnia, dostosowane do zwiększonych potrzeb fizjologicznych organizmu podczas wykonywania intensywnej aktywności fizycznej. Wymienić tu można min. odżywki o charakterze białkowym, węglowodanowym lub białkowo-węglowodanowym. Zawierają one dużą zawartość białka o wysokiej wartości odżywczej oraz witaminy i składniki mineralne, na które zapotrzebowanie u sportowców jest większe (witamina D, wapń, magnez, potas, witaminy z grupy B, żelazo). Często zawierają także karnitynę, taurynę, lecytynę. Kolejnym produktem zaliczanym do środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego dla sportowców są napoje energetyzujące, które zwiększają wydolność organizmu, a także napoje izotoniczne, których ciśnienie osmotyczne jest podobne do ciśnienia płynów ustrojowych człowieka. Uzupełniają one elektrolity i stanowią źródło łatwo przyswajalnych węglowodanów, mających za zadanie stanowić łatwe źródło energii w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego.



ŚSSPZ przeznaczone dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów - charakterystyka

   Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów są to produkty przeznaczone dla diabetyków. Charakteryzują się zmniejszoną zawartością sacharozy oraz niskim indeksem glikemicznym.



ŚSSPZ niskosodowe - charakterystyka

   Produkty przeznaczone dla osób muszących stosować dietę z obniżoną zawartością sodu np. osoby chore na nadciśnienie tętnicze, czy inne choroby układu krążenia i nerek. Jest to np. chleb z obniżoną zawartością sodu.



ŚSSPZ bezglutenowe - charakterystyka

   Środki te nie różnią się od tradycyjnych produktów. Nie mogą jednak zawierać glutenu, czyli białka występującego w mące pszennej, żytniej i jęczmiennej. Producent oświadcza również, że w każdym etapie produkcji żywności bezglutenowej produkt nie miał styczności z glutenem i dzięki temu nie jest nim zanieczyszczony. Żywność bezglutenowa przeznaczona jest dla osób chorych na celiakię, osób z alergią na gluten oraz z nietolerancją glutenu.