Charakterystyka warzyw rzepowatych

   Warzywa rzepowate to grupa surowców roślinnych, która jest stosowana szeroko w gastronomii jako element sałatek, surówek oraz konserw warzywnych. Wśród warzyw rzepowatych można wymienić popularną rzodkiew zwyczajną (rzodkiewkę), oraz mniej znane, takie jak rzodkiew, rzepę oraz brukiew.

   Warzywa rzepowate zawierają dużą ilość cennych substancji odżywczych, takich jak witamina C, witaminy z grupy B oraz potas, żelazo, cynk, siarkę i fosfor. Specyficzny smak nadaje im zawartość olejku gorczycznego, który wykazuje również zdrowotne właściwości. Jaki jest zatem podział warzyw rzepowatych, jak są uprawiane i jakie jest ich przeznaczenie użytkowe? Jakie wartości odżywcze i zdrowotne posiadają?

Taksonomia warzyw rzepowatych

   W rodzinie warzyw rzepowatych wyróżnić można:

- rzodkiew zwyczajną - rzodkiewkę (Raphanus sativus L. sativus),
- rzodkiew (Raphanus sativus L. var niger),
- rzepę (Raphanus sativus L. var rapifera),
- brukiew (Brassica napus L. var.napobrassica).



Rzodkiew zwyczajna, rzodkiewka (Raphanus sativus L. sativus)

   Rzodkiewka należy do najbardziej popularnych warzyw rzepowatych. Jest uprawiana najczęściej i ma najkrótszy okres wegetacji, wynoszący od 20 do 60 dni. Znana i uprawiana była już w starożytnym Rzymie i Chinach.

   Częścią jadalną rzodkiewki jest zgrubienie korzenia zbudowane z rozrośniętego walca osiowego. W zależności od warunków środowiska i odmiany jego kształt może być kulisty, wydłużony, walcowaty, a miąższ soczysty i delikatny lub twardy. Skórka rzodkiewek może być biała, żółta, różowa, czerwona lub fioletowa. Odmiany wczesne są łagodniejsze w smaku, a odmiany późne ze względu na większą ilość olejku gorczycznego bardziej ostre.

Odmiany rzodkiewki przeznaczone do uprawy w szklarniach (pod osłoną): Carmen, Krasa, Warta, Silesia, Saxa Polana, Leda, Krakowianka, Leda.   
Odmiany rzodkiewki przeznaczone do uprawy w gruncie: Malaga, Szkarłatna z Białym Końcem, Tetra Iłówiecka, Sopel Lodu.

   Rzodkiewka przeznaczona do przetwórstwa powinna być zdrowa, cała, czysta, świeża oraz wolna od szkodników i uszkodzeń, niezdrewniała, bez oznak pleśni i chorób mikrobiologicznych. Rzodkiewka może być spożywana na świeżo, bezpośrednio po zebraniu. Jest doskonałym dodatkiem do kanapek, surówek, sałatek i twarożków. Często jest też gotowana podobnie jak kalafior. Nie jest trwała w przechowywaniu. Zachowuje swoją świeżość maksymalnie od 7-14 dni podczas składowania w temperaturze 0 stopni C i wilgotności powietrza 95%. Rzodkiewka bogata jest w witaminę C, witaminy z grupy B, siarkę oraz żelazo.



Rzodkiew (Raphanus sativus L. var niger)

   Rzodkiew jest mniej popularną rośliną uprawną niż rzodkiewka, jednak zawiera większą ilość wartości odżywczych.

   Część jadalną stanowi zgrubienie korzenia zbudowane z tkanki miękiszowej. Jego kształt może być kulisty, wydłużony, owalny, zabarwienie miąższu białe, a skórki białe, zielone, żółte, fioletowe, brązowe, czarne lub różowe.

Odmiany wczesne rzodkwi: Agata, Minowase Summer Cross.
Odmiany późne rzodkwi: Murzynka.

   Rzodkiew jest uprawiana z nasion. Siew odmian wczesnych ma miejsce w kwietniu, a odmian późnych w lipcu i na początku sierpnia. Odmiany późne przeznaczone są na przechowywanie w chłodni w temperaturze 0-1stopni C i wilgotności powietrza 90-98%. Rzodkiew przeznaczona do przetwórstwa musi być zdrowa, cała, czysta, świeża, wolna od szkodników i uszkodzeń, bez oznak pleśni i innych chorób spowodowanych przez wirusy i grzyby. Rzodkiew spożywana jest na świeżo w postaci dodatku do kanapek i surówek.



Rzepa (Raphanus sativus L. var rapifera)

   Rzepa to roślina dwuletnia. W pierwszym roku wytwarza korzeń spichrzowy, a drugim pędy kwiatostanowe. Część jadalną stanowi zgrubienie korzenia oraz nadziemne liście. Zgrubienie rzepy może być owalne, kuliste, spłaszczone lub wydłużone. Miąższ rzepy jest biały lub żółty z zabarwieniem fioletowym, czerwonym lub brązowo brunatnym tuż obok liści.

   Rzepa jest uprawiana z rozsady. Siew nasion odmian wczesnych ma miejsce w marcu i kwietniu, a odmian późnych w sierpniu.

Odmiany średnio wczesne rzepy: Śnieżna Kula, Tokyo Cross
Odmiany średnio późno rzepy: Złota Kula

   Rzepa jest bogata w potas, magnez, fosfor oraz beta-karoten i witaminę C. W gastronomi jest spożywana na surowo, jako dodatek do kanapek, surówek i sałatek. Jest także idealnym składnikiem soków warzywnych. Liście rzepy mogą być spożywane podobnie jak jarmuż czy szpinak.



Brukiew (Brassica napus L. var. napobrassica)

   Brukiew to roślina dwuletnia. Część jadalną stanowi zgrubienie korzenia spichrzowego, które zawiera 14% suchej masy. Może mieć kształt kulisty, spłaszczony lub wydłużony. Miąższ ma barwę białą lub żółtą. Jedną z najpopularniejszych i najczęściej uprawianych odmian brukwi jest średnio wczesna odmiana Szwedzka.

   Brukiew jest bogata w witaminę C, witaminy z grupy B, wapń, fosfor i żelazo. Najlepiej spożywać ją na surowo oraz jako dodatek do surówek. Może być również przechowywana w temperaturze 0 stopni C i wilgotności powietrza ok. 95%.