Co należy wiedzieć o lecytynie

   Lecytyna (gr. lekithos, czyli żółtko jaja) jest mieszaną różnych związków pochodzenia naturalnego o charakterze lipidowym. Chemiczna nazwa lecytyny to fosfatydylocholina. W jej budowie wyróżnić można fosfolipidy składające się z kwasów tłuszczowych, gliceroli i grupy fosforowej, a także choliny, inozytolu oraz glikolipidów, węglowodanów, trójglicerydów i wody. Lecytyna została wyizolowana z żółtka jaja kurzego w 1850 roku. Obecna jest w każdej komórce ciała oraz stanowi składnik budulcowy błon komórkowych.

   Lecytyna pełni ważne funkcje w prawidłowym działaniu organizmu. Bierze między innymi udział w procesach przemiany materii, jest elementem budulcowym mózgu i tkanki nerwowej, a także uczestniczy w procesach gospodarki cholesterolem. Lecytyna należy do składników żywności funkcjonalnej, która wspomagać może utrzymanie dobrej kondycji organizmu. Dlaczego więc lecytyna jest tak ważnym składnikiem dla człowieka, gdzie ją znaleźć oraz jakie ma znaczenie i zastosowanie w przemyśle żywnościowym?

Funkcje w organizmie

   Lecytyna jest obecna w każdej komórce ciała człowieka. Jest składnikiem błon komórkowych, uczestniczy w procesach przemiany materii oraz buduje tkankę nerwową i mózg. Najważniejszym obszarem działania lecytyny jest prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Uczestniczy ona bowiem w procesie neurogenezy, czyli powstawania tkanki nerwowej oraz połączeń między komórkami nerwowymi. Wspomaga ona zatem zdolność uczenia się, koncentracji i zapamiętywania.

   Lecytyna pełni również funkcje obronne wobec wątroby oraz pomaga w wykorzystywaniu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K). Lecytyna bierze udział w metabolizmie cholesterolu i tłuszczów. Zawiera ona bowiem w cząsteczce wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które wiążą się z cholesterolem i ułatwiają jego transport oraz usuwanie z organizmu. Lecytyna wpływa więc korzystne na zmniejszanie ryzyka wystąpienia zmian miażdżycowych oraz chorób układu krążenia. Lecytyny dostarczane wraz z pożywieniem emulgują i rozbijają spożywane tłuszcze na małe cząstki, co ułatwia ich trawienie. Chroni to również przed tworzeniem kamieni żółciowych przez zwiększanie rozpuszczalności cholesterolu w żółci. Lecytyna korzystnie wpływa na działanie wątrobę przez zmniejszanie akumulacji lipidów.

   Lecytyna opóźnia procesy starzenia, a także ma pozytywny wpływ na stan skóry, włosów i paznokci. Wspomaga również wchłanianie witamin odpowiedzialnych ich zdrowie i piękny wygląd. Lecytyna naturalnie wzmacnia i nawilża skórę, zapobiega wypadaniu włosów oraz łamliwości paznokci.



Źródła lecytyny w żywności

   Źródłami lecytyny w żywności są jaja (z których pierwszy raz wyizolowano ten związek), podroby, ryby oraz nasiona roślin strączkowych, nasiona rzepaku, nasiona słonecznika, orzechy włoskie, kiełki pszenicy, awokado, oliwki. Do źródeł lecytyny należą również siemię lniane oraz liście mniszka lekarskiego. Lecytynę na skalę przemysłową otrzymuje się z soi, nasion rzepaku i słonecznika, co związane jest wysokimi kosztami jej pozyskiwania z żółtek jaj kurzych. Dodatek lecytyny do żywności w procesach produkcji powoduje, że jej źródłami są także takie produkty jak czekolada, majonez, margaryny czy lody i sosy.



Zastosowanie lecytyny

Przemysł spożywczy

   Lecytyna znalazła zastosowanie w przemyśle spożywczym. Pierwszy raz została zastosowana w 1890 roku do produkcji margaryny. Fosfolipidy, które w cząsteczce zawierają część rozpuszczalną w wodzie oraz w tłuszczach zdolne są obniżać napięcie powierzchniowe. Dzięki temu możliwe jest między innymi stabilizowanie i nierozdzielanie się struktury emulsji typu olej w wodzie i woda w oleju (np. majonez, czekolada). Lecytyna otrzymywana z soi (lecytyna sojowa) jest dodatkiem spożywczym występującym pod oznaczeniem (E322) i stosowana jest w produktach takich jak czekolada, majonez, pieczywo, koncentraty, margaryna, wyroby cukiernicze, zupy instant, sosy. Światowe spożycie lecytyny szacuje się na ok. 100 tys. ton rocznie. Niemal 45% lecytyny spożywczej produkowane jest w USA, gdzie 70% wykorzystuje się w przemyśle piekarskim. Szerokie zastosowanie lecytyny w przemyśle spożywczym wynika z jej właściwości takich jak:

- Emulgowanie - lecytyna redukuje napięcie powierzchniowe w mieszaninach typu woda/olej i olej/woda, dzięki czemu możliwe jest otrzymanie stabilnej emulsji (np. majonez)
- Ułatwianie mieszania - skraca czas mieszania oraz zwiększa efektywność mieszania się substancji z reguły nie mieszających się.
- Zapobieganie przywieraniu - ułatwia oddzielanie produktów pieczonych i smażonych od powierzchni np. od patelni
- Polepszanie smarowności (np. margaryny, sery)
- Zapobieganie przylegania i sklejania produktów (np. w plastrach sera)
- Polepszanie trwałości (np. zapobieganie czerstwieniu pieczywa) oraz konsystencji produktów i półproduktów.


Kosmetyki

   Pierwszy raz lecytyny w kosmetykach użyto w latach 30-tych XX wieku. Przed jej użyciem do celów kosmetycznych poddaję się ją rafinacji, co związane jest z jej niską stabilnością i trwałością. Lecytyna ma właściwości pielęgnujące skórę i włosy. Zmiękcza i nawilża skórę oraz ułatwia wchłanianie składników aktywnych. Dzięki lecytynie skóra staje się gładsza, napięta i elastyczna. Przeciwdziała ona starzeniu się skóry oraz wygładza zmarszczki. Lecytyna znalazła zastosowanie w produktach do cery dojrzałej, wrażliwej, suchej i zmęczonej. Lecytynę znaleźć można w kosmetykach takich jak: kremy, balsamy, masła do ciała, mydła oraz szampony i odżywki do włosów oraz paznokci.


Suplementy diety

   Na rynku znaleźć można szereg suplementów diety z lecytyną, które za zadanie mają poprawiać pamięć, koncentrację oraz zdolności do uczenia się. Lecytyna jest suplementem diety, który sprzedawany jest w postaci kapsułek oraz płynów doustnych. Często preparaty z lecytyną skierowane są do osób starszych, co poprawiać ma działanie ich układu nerwowego i zapobiegać objawom demencji.