Cukier i jego wpływ na rozwój raka (nowotworów)

   Choroby nowotworowe to drugi co do częstości (zaraz po powszechnych chorobach układu krążenia) powód zgonów w Polsce. Co rok diagnozuje się ok. 110 tysięcy nowych przypadków zachorowań, z ok. 75 tysięcy osób umiera z powodu chorób nowotworowych. Jedynym z czynników, który determinuje powstawanie nowotworów jest sposób żywienia. Jak wykazują badania wielu z nich można zapobiec modyfikując zwyczaje żywieniowe oraz styl życia.

   Ryzyko wystąpienia różnego rodzaju nowotworów maleje nawet o 70% po zaprzestaniu palenia tytoniu oraz zmianie diety. Należy wyeliminować min. spożywanie wysoko przetworzonej żywności, bogatej w kwasy tłuszczowe o konfiguracji "trans" oraz cukier i jemu podobne produkty takie jak syrop glukozowo-fruktozowy czy pseudo zdrowy cukier brązowy. Badania wykazały związek pomiędzy wysokim spożyciem cukru, a zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworów min. piersi, jelita grubego, czy trzustki. Jaki więc związek ma cukier z rozwojem procesów nowotworowych?

Czym jest nowotwór?

   Nowotwory, to choroby, w których komórki organizmu w wyniku mutacji, dzielą się w niekontrolowany przez organizm sposób. Nowo powstałe komórki nowotworowe różnicują się na kolejne, tworząc tkanki nowotworowe. Mutacje komórek mogą być powodowane przez czynniki kancerogenne takie jak niektóre substancje chemiczne (WWA, arsen, benzen, azbest, alkohol, aflatoksyny), czynniki fizyczne (promieniowanie UV, promieniowanie jonizujące) oraz biologiczne (wirus HIV, wirus ludzki brodawczaka HPV, wirusy zapalenia wątroby typu B i C VBV, HCV).

   Organizm ludzki ma wytworzony mechanizm niszczenia komórek, które uległy zjawisku mutacji. Mechanizm ten nazywany jest apoptozą. Nieprawidłowe podziały komórek zdarzają się bardzo często, jednak prawidłowo funkcjonujący organizm i układ odpornościowy niszczy komórki, które "wyrwały się spod kontroli" odpowiednio działającego ustroju. Czasem jednak dochodzi do mutacji genów, które odpowiadają właśnie za apoptozę komórek. Wtedy też niszczenie komórek nie może zostać uruchomione, a nowo powstała komórka nowotworowa ulega dalszym podziałom.



Rola cukru w rozwoju nowotworów

   Komórki nowotworowe podobnie jak zdrowe tkanki potrzebują energii do dalszych podziałów. Wykorzystują dwa szlaki metaboliczne - spalanie (tlenowy) i fermentację (beztlenowy). Po pewnym czasie nowo powstałe komórki nowotworowe tracą zdolność do prowadzenia spalania i wykorzystują cukier w procesach fermentacji jako jedyne źródło energii. Badania mówią, że zwiększony metabolizm glukozy w komórkach nowotworowych skutkować może nadprodukcją wolnych rodników, które nasilają mutacje genów.

   Na początku XX wieku niemiecki biochemik - profesor Otto Warburg stwierdził, że rozwój raka jest procesem anaerobowym (beztlenowym). Twierdził on, że komórki nowotworowe, w przeciwieństwie do komórek zdrowych odżywiają się glukozą, a nie tlenem. Zatem spożycie cukru, które podnosi poziom glukozy dostarcza substratu energetycznego, wykorzystywanego przez komórki nowotworowe.

   Komórki rakowe mogą przeżyć wtedy, gdy otrzymują odpowiednią ilość glukozy na potrzeby fermentacji beztlenowej. W wyniku fermentacji beztlenowej powstaje kwas mlekowy, który powoduje degradacje macierzy komórkowych. Zmiana pH powodowana przez kwas mlekowy powoduje niszczenie również sąsiednich zdrowych komórek.

   Ponieważ fermentacja beztlenowa jej mniej efektywna niż spalanie tlenowe komórka rakowa musi pobierać od 20 do 30 razy więcej glukozy. Dlatego też komórka nowotworowa jest bezpośrednio zależna od cukru jako dostawcy energii.

   Wiele lat później stwierdzono za sprawą innego niemieckiego naukowca - specjalisty od genetyki molekularnej i biochemii - dr Johannesa F. Coy'a, że decydujące znaczenie dla złośliwości komórki nowotworowej ma nie jej typ czy lokalizacja lecz rodzaj metabolizmu. W komórkach nowotworowych oprócz powstawania kwasu mlekowego powstaje też glutation i pirogronian, które działają jako ochrona komórek nowotworowych jednocześnie aktywują gen TKTL1 - kodujący białko bardzo podobne do transketolazy. Kwas mlekowy, który skutecznie zakwasza okoliczne tkanki nie pozwala na skuteczną reakcję układu odpornościowego oraz umożliwiając ekspansję zmiany chorobowej. Aktywacja genu TKTL1 została jak dotąd stwierdzona prawie we wszystkich rodzajach nowotworów agresywnych jako jedyna ich cecha wspólna.



   Biorąc pod uwagę powyższe często zarówno w prewencji nowotworów, jak i ich dietoterapii wykorzystuje się dietę ubogą, a jeszcze lepiej pozbawioną cukru.

   Należy pamiętać, że cukier dodawany jest dziś niemal do każdego produktu spożywczego. Są te nie tylko widoczne, dodawane do kawy czy herbaty, białe kryształy. Cukier występuję w słodyczach, cukierkach, ciastkach, ciastach, żelkach, napojach słodzonych. Niestety spotkać go można również w daniach gotowych, pieczywie czy sosach i słodzonych napojach mlecznych.
Nadmiar cukru w diecie prowadzić może przede wszystkim do otyłości, insulinooporności, czy chorób układu krążenia.  Dlatego też w zwyczajowej diecie należy ograniczać produkty z dodatkiem cukru do minimum.