Cukrzyca ciążowa - przyczyny, badania, leczenie, powikłania

   Cukrzyca ciążowa jest definiowane jako zaburzenie gospodarki węglowodanowej, która rozwija się w 2 połowy trwania ciąży, a najczęściej ustępuje po porodzie. Spowodowane jest to zmianami z poziomie hormonów i dotyczy 2-12% ciężarnych. Objawy często są trudne do zauważenia, dlatego każda ciężarna jest kierowana na badania w kierunku cukrzycy ciążowej. Możliwa jest też taka sytuacja, w której zaburzenia glikemii wystąpiły o wiele wcześniej, ale nie zostały zdiagnozowane.

   Sama przyczyny zachorowania na cukrzycę ciążową jest bardzo złożona i dotyczy zaburzeń w wydzielaniu insuliny. Pamiętajmy, że w tym szczególnym okresie fizjologicznym dochodzi do nasilonej insulinooporności na skutek zwiększonego działania hormonów, takich jak estrogen i progesteron. Organizm kobiet kompensuje to poprzez zwiększanie sekrecji insuliny przez trzustkę.

Jakie mogą być przyczyny cukrzycy ciążowej?

   Przede wszystkim cukrzyca ta ma ogromny związek ze zmianami hormonalnymi jakie zachodzą w organizmie kobiety. Łożysko jest to narząd bardzo czynny hormonalnie, który wydziela estrogeny łożyskowe oraz laktogen. W czasie ciąży wzrasta również zapotrzebowanie na prolaktynę. Sprzyja to rozwojowi insulinooporności. Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę, którego zadaniem jest obniżenie poziomu glukozy we krwi. Jeśli, tak jak w przypadku ciąży tkanka staje się oporna na działanie insuliny, wtedy bardzo trudno jest utrzymanie prawidłowej glikemii.

Jakie są czynniki ryzyka?:

- Urodzenie wcześniej dziecka z wadą wrodzoną,
- Urodzenie noworodka z masą powyżej 4000g,
- Zgony wewnątrzmaciczne,
- Cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży,
- Występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie,
- Zespół policystycznych jajników,
- Nadciśnienie tętnicze,
- Otyłość lub nadwaga,
- Ciąża po 35 roku życia.

   W wielu przypadkach cukrzyca ustępuje samoistnie po rozwiązaniu, kiedy ustabilizuje się poziom hormonów. Może to świadczyć o zaburzeniu gospodarki węglowodanowej, a w późniejszym czasie do zachorowania na cukrzycę typu 2.



Konsekwencje dla płodu

   Glukoza w organizmie matki przechodzi przez łożysko, co skutkuje podwyższonym stężeniem cukru we krwi płodowej. Jest to związane z większym wydzielaniem insuliny przez trzustkę płodu. Częste występowanie hiperglikemii może doprowadzić do nadmiernego wzrostu dziecka, czyli makrosomii. Hiperinsulinomia powoduje w płodzie spowolnienie w dojrzewaniu wątroby, płuc oraz przebudowę w strukturze mięśnia sercowego u dziecka. Może również dojść do niedotlenienia wewnątrzmacicznego. Kobiety z hiperglikemią mają większe ryzyko rzucawki oraz nadciśnienia. Dziecko w większości przypadków rodzi się przez cesarskie cięcie.
Wobec wielu zagorzeń najważniejsze jest wczesne wykrycie oraz leczenie. W tym celu są wykonywane badania przesiewowe w 1 i 3 trymestrze ciąży. Pierwsze zostaje wykonane na samym początku trwania ciąży, a dokładnie na pierwszej wizycie u ginekologa, w którym oznacza się poziom glukozy na czczo. Wartością prawidłową w ciąży uznaje się wynik < 92 mg/Dl. Jeśli badanie wyjdzie pozytywnie, to pomiędzy 24 a 28 tygodnie ciąży trzeba wykonać doustny test obciążenia glukoza.

Rozpoznanie cukrzycy ciążowej następuje, jeśli:

- na czczo stężenie glukozy wynosi ≥ 92 mg/dl;
- 60 minut po podaniu glukozy jej stężenie wynosi ≥ 180 mg/dl;
- 2 godziny po podaniu glukozy jej stężenie wynosi ≥ 153 mg/dl.



Leczenie cukrzycy ciążowej

   Kobieta w ciąży z rozpoznaną cukrzycą wymaga leczenia dietetycznego. Jeśli glikemii utrzymuje się na podwyższonym poziomie, pomimo stosowania diety, konieczne będzie włączenie insulinoterapii.



Jak wygląda leczenie cukrzycy ciążowej?

   Ciężarne z rozpoznaną cukrzycą ciążową wymagają leczenie dietetycznego, a jeśli pomimo stosowanej diety poziom glikemii utrzymuje się na podwyższonym poziomie, konieczne jest włączenie insulinoterapii.

Celem prawidłowego leczenia jest utrzymanie glikemii na odpowiednim poziomie:

- przed posiłkami i na czczo: 70-90 mg/dl;
- 1 godzina po posiłku nie może przekroczyć: 140 mg/dl;
- pomiędzy 2:00 a 4:00 w nocy poziom powinien wynosić 70-90 mg/dl - niedocukrzenie jest groźne zarówno dla matki, jak i płodu.

   Każda kobieta powinna zostać przeszkolona w obsłudze glukometru, a później samodzielnie dokonywać pomiarów. Pora oraz liczba pomiarów jest zależna od stopnia stosowanych leków oraz wyrównania cukrzycy. Jeśli kobieta systematycznie kontroluje poziom glukozy, tym mniejsze ryzyko powikłań.

   Dieta kobiety z cukrzycą ciążową powinna być dostosowana indywidualnie do masy ciała matki, jej aktywności fizycznej, dotychczasowych wyników oraz do okresu ciąży. Bardzo ważne są proporcje w makroskładnikach:

- tłuszcze powinny stanowić 20-30% dostarczanych kalorii (w tym <10% nasyconych),
- białko - 30% (1,3 g/kilogram masy ciała/dobę),
- węglowodany - 40% (<180 gramów węglowodanów na dobę), preferowane są węglowodany o niskim indeksie.

   Z badań wynika, że u 10-40% kobiet w ciąży leczenie dietetycznie jest niewystarczające i jest konieczne włącznie insuliny. Pamiętajmy, że zdrowie nasze i naszego dziecka jest najważniejsze i powinno być priorytetem. Nie bójmy się odwiedzać specjalistów, a przede wszystkim badajmy się systematycznie.