Cynaryna - właściwości, zastosowanie i wpływ na zdrowie

   Cynaryna jest substancją naturalnego pochodzenia zawartą w karczochu zwyczajnym. Jej nazwa wywodzi się z łacińskiej nazwy tego warzywa - Cynara scolymus L. Cynaryna jest odpowiedzialna za poprawę pracy wątroby oraz obniżenie poziomu lipidów w surowicy krwi. Właściwości cynaryny zostały potwierdzone naukowo.

   Głównym źródłem pokarmowym cynaryny jest karczoch zwyczajny należący do grona warzyw coraz częściej lądujących na polskim stole. Karczoch zwyczajny wywodzi się z rejonu Morza Śródziemnego - nie jest obcy włoskiej kuchni. Obecnie uprawy karczocha są prowadzone w Europie i Ameryce Północnej, co wpłynęło na lepszą dostępność tego warzywa. Na rynku są dostępne także inne źródła cynaryny, powiązane jednak z karczochem zwyczajnym - ekstrakt z karczocha sprzedawany w formie mono- i wieloskładnikowych suplementów diety.

Wyciąg z karczocha zwyczajnego

   Preparaty produkowane z karczochów, zawierający wyciąg z tych roślin, znajdują zastosowanie w leczeniu i profilaktyce podwyższonego poziomu cholesterolu LDL i trójglicerydów we krwi. Ekstrakt z liści karczocha zawiera nie tylko cynarynę, ale również flawonoidy, w tym luteoliny i apigeniny. Całokształt związków czynnych zawartych w wyciągu z karczocha wykazuje działanie hipolipemiczne, żółciopędne i żółciotwórcze. Wyciąg z karczocha pomaga chronić wątrobę przed uszkodzeniami oraz wzmacnia odporność i działa antyoksydacyjnie. Nie wszystkie z wymienionych właściwości można przypisać cynarynie.



Właściwości cynaryny

   Cynaryna posiada potwierdzone klinicznie właściwości żółciotwórcze i żółciopędne oraz właściwości hipolipemiczne. Poprawia ona produkcję żółci i jej przepływ. Oznacza to, że cynaryna pomaga utrzymać stężenie cholesterolu w organizmie, pełniąc ważną funkcję w profilaktyce hipercholesterolemii. Hipolipemiczne działanie cynaryny polega głównie na hamowaniu syntezy cholesterolu w wątrobie, zwiększone wydalanie cholesterolu z żółcią oraz zwiększenie przemiany cholesterolu do kwasów żółciowych.

   Cynaryna wykazuje również właściwości antoksydacyjne oraz diuretyczne. Może znajdować zastosowanie w zespole nerczycowym. Działanie diuretyczne cynaryny polega na zwiększeniu wydalania mocznika i wody, czemu towarzyszy dodatkowo zwiększona synteza mocznika w wątrobie. Podobne właściwości wykazują kwas glikolowy i kwas glicerynowy zawarte w karczochu zwyczajnym.



Zastosowanie karczocha zwyczajnego i cynaryny

   Właściwości, które karczoch zwyczajny w dużej mierze zawdzięcza cynarynie, wpłynęły na zastosowanie karczocha zwyczajnego w medycynie alternatywnej, a obecnie także w medycynie konwencjonalnej. Co ciekawe, o zastosowaniach leczniczych pisano już w IV w. p.n.e. W XVI wieku karczoch zwyczajny był stosowany w leczeniu problemów z wątrobą i żółtaczką. Oprócz cynaryny omawiane warzywo zawiera inne substancje czynne - flawonoidy, fitosterole, węglowodany, witaminy z grupy B, aminokwasy, karotenoidy i minerały.

   Wyciąg z karczocha może być zalecany w leczeniu chorób dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, w tym w stanach po cholecystektomii. Preparat zawierający ekstrakt z karczocha może być traktowany jako środek pomocniczy u pacjentów z wyrównaną marskością wątroby lub z przewlekłym, agresywnym i przewlekającym zapaleniu wątroby. Zakres zastosowania preparatów zawierających ekstrakt z karczocha obejmuje również toksyczne uszkodzenie wątroby oraz zaburzenia trawienne. Wyciąg z karczocha poprawia trawienie i działa przeczyszczająco. Ekstrakt z liści tej rośliny jest pomocny w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego, z uwagi na właściwości hipolipemiczne.

   W przyszłości wyciąg z karczocha może znaleźć zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu 2, chorób nowotworowych oraz zakażeń wirusowych, w tym zakażeń HIV, jednakże wymienione zastosowania jeszcze wymagają dalszych badań, które potwierdzą skuteczność zastosowania ekstraktu z tej rośliny w wyżej wymienionych przypadkach.



Karczoch czy ekstrakt z karczocha?

   Karczoch zwyczajny jest warzywem, którego jadalną częścią są części główki kwiatostanów ukryte pod zewnętrznymi, stwardniałymi łuskami okrywy, a ponadto mięsiste końce łuskowatych okryw kwiatostanu, sam kwiatostan, jego dno i koniec łodygi. Karczoch należy spożywać po uprzednim ugotowaniu, upieczeniu lub usmażeniu. Karczochy mogą być konserwowane w puszkach. Karczoch jest bogatym źródłem inuliny, dlatego warzywo jest polecane osobom cierpiącym na cukrzycę oraz cierpiącym na schorzenia wątroby.

   Jednakże biorąc pod uwagę zawartość cynaryny w porcji warzywa w porównaniu z zawartością tej substancji czynnej w ekstrakcie z liści karczocha, wydaje się, że dla uzyskania optymalnych efektów należy stosować raczej suplementację z ekstraktu z karczocha. Spożywanie warzywa wpłynie korzystnie na zdrowie i dietę. Osobom, którym zależy na uzyskaniu optymalnych efektów działania cynaryny polecane są jednak suplementy diety zawierające ekstrakt z karczocha.



Interakcje i przeciwwskazania

   Dotychczas interakcje cynaryny z innymi substancjami nie zostały poznane. Wyciąg z liści karczocha, a tym samym i sama cynaryna, są dobrze tolerowane. U niektórych osób mogą wystąpić takie objawy nietolerancji, jak nudności i wymioty oraz odbijania. Preparaty zawierające ekstrakt z liści karczocha nie powinny być podawane dzieciom poniżej 14. roku życia, ani kobietom w ciąży i w okresie laktacji - w tych grupach nie były prowadzone badania, dlatego nie znamy ewentualnych działań niepożądanych.