Cytron nazywany także cedratem jest owocem o żółtej skórce. Ma smak podobny do owoców cytrusowych, co można po części wywnioskować z jego nazwy. Owoc ma także inną intrygującą nazwę, a mianowicie - Ręka Buddy. Można go spożywać w postaci surowej. Znalazł zastosowanie również w medycynie i przemyśle perfumeryjnym. Sprawdź, skąd pochodzi cytron, jakie ma właściwości oraz zastosowanie.
Cytron, inaczej cedrat pochodzi najprawdopodobniej z Indii, gdzie uprawia się go od tysięcy lat. Do Europy (głównie do państw śródziemnomorskich) przywiózł go Aleksander Wielki i była to pierwsza roślina cytrusowa uprawiana na tym kontynencie. Cedrat na większą skalę zaczęto uprawiać na początku w Persji, w rejonie zwanym przez Rzymian Medią. Z tej racji nazwa owocu z języka łacińskiego - Citrus medica - od Medii. Rzymianie nazywali owoc jabłkiem medyjskim. Rośliny tej raczej nie można spotkać w stanie dzikim, rozwija się przede wszystkim w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Aktualnie cedrat jest uprawiany w Azji Mniejszej, Stanach Zjednoczonych, Azji południowo-wschodniej, a także w Afryce i Europie (głównie na pograniczach Morza Śródziemnego). Cytron to nieduży, wolno rosnący krzew, którego korona jest luźna i niekształtna, osiąga nie więcej niż 4,5 metra. Roślina ma spore liście barwy ciemnozielonej, które na brzegach są piłkowane, jajowate i koliste na końcach. Jej młode liście i pędy mają zazwyczaj kolor purpurowy. Pędy posiadają wiele długich cierni. Pąki kwiatowe mają lekko różowe zabarwienie, natomiast kwiaty są białe. Wydzielają przyjemny zapach, a ich średnica wynosi 3-4 cm. Owoce pojawiają się wiosną, mają skórkę barwy żółtej i podłużny kształt (niekiedy ich długość wynosi nawet 30 cm). Skórka może być gładka, pomarszczona, tłusta, brodawkowata (zależy to przede wszystkim od odmiany). Jest też bardzo gruba. Co ciekawe, w niektórych gatunkach ilość miąższu nie przekracza 15% objętości całego owocu. W owocach znajduje się mała ilość nasion. Odmiany, takie jak: Diamant, China czy Etrog mają kwaśny miąższ, zaś gatunki o owocach słodkich to m.in. Corsican i Dulcia.
|
|
|
Owoce cedratu mają intensywny i specyficzny zapach, który znajduje się w skórce - jest to wbrew pozorom użyteczny element owocu. Można zrobić z niej, chociażby kandyzowaną skórkę będącą znakomitym dodatkiem do bakalii. Japończycy i Chińczycy uprawiają cytron w doniczkach jako roślinę ozdobną, stanowi ona także element kultu religijnego. Drzewo cytrona nie jest odporne na niskie temperatury, przez co nie wszędzie można je uprawiać. Rośliny trzymane w doniczkach dość późno wydają owoce (nawet po upływie kilku lat) i rozwijają się trochę słabiej. Jedna z najpopularniejszych ornamentalnych odmian cytrona to Ręka Buddy.
Cytron - właściwości zdrowotne
Ekstrakt z tego owocu cytrusowego wchodzi w skład leków stosowanych w terapii chorób przewlekłych z uwagi na obecność substancji czynnych, głównie związków fenolowych. Mogą one obniżać ryzyko powstawania niektórych chorób cywilizacyjnych. Dowiedziono, że są efektywną bronią w walce z cukrzycą, miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym, otyłością, a nawet nowotworami.
Inne związki biologicznie czynne obecne w cytronie to:
- Fitosterole - zmniejszają wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym,
- Saponiny - mają działanie terapeutyczne: m.in. antybakteryjne, diuretyczne, wykrztuśne i przeciwzapalne,
- Terpenoidy - odpowiadają za przyjemny aromat,
- Hesperydyna - łagodzi problemy związane z krążeniem, wchodzi w skład preparatów na hemoroidy i żylaki,
- Glikozydy - wpływają na odpowiednią pracę mięśnia sercowego,
- Limonen - nadaje cytrusowy aromat.
Znaczenie w kulturze
W hinduizmie drzewo to jest symbolem nieprzeliczonych atomów, będących nasionami, z których ukształtował się wszechświat.
Podczas święta Sukkot obchodzonego przez Żydów, przepisy zalecały potrząsanie trzymanym w dłoniach bukietem stworzonym z gałązek kilku odmian roślin. Księga Kapłańska ustanowiła jedynie dwa: wierzbę i palmę, resztę natomiast określono tylko ogólnie.
Wiekowe refleksje rabinów pozwoliły na sformułowanie tradycji zanotowanej w midraszach. "Owocem pięknych drzew" został cytron, a "gałązkami gęstych drzew" - mirt. Te cztery rodzaje roślin (lulaw) są symbolem wszystkich roślin kuli ziemskiej. Talmud jerozolimski uzasadnia, dlaczego miano najpiękniejszej rośliny przypadło właśnie cytronowi: względem pozostałych drzew wyróżnia się on dużymi, pachnącymi owocami i wydaje plony nieustannie przez cały rok, dzięki czemu jest traktowany także jako atrybut płodności. Oznaką płodności jest też brodawka na owocu, czyli pozostałość żeńskiego fragmentu kwiatu.
Do obrzędów zazwyczaj wybiera się gatunki etrog, które są symbolem sprawiedliwości i nieskazitelności Abrahama. Owoc rośliny trzyma się w specjalnych, na ogół mosiężnych puszkach.
Pierwotnie owoce cedratu jako jabłko perskie bądź jabłko medyjskie scharakteryzowali Teofrast i Wergiliusz (nazywali go jabłkiem szczęśliwym lub złotym). Albert Wielki nazwał owoc jabłkiem włoskim, zaś drzewo - cedrem włoskim.
Zastosowanie cytronu
Z soku cytronu pozyskuje się kwas cytrynowy. Owoce mają grubą skórkę, którą wykorzystuje się do kandyzowania i produkcji słodyczy. Aby uzyskać cykatę, czyli kandyzowaną skórkę, należy niedojrzałe, jeszcze zielone owoce przekroić na pół, umieścić w solance (w celu fermentacji) i wreszcie moczyć w nasyconej mieszance cukru. Kandyzowana skórka składa w ok. 80% z cukrów. Z cytronu wyrabia się także likier cedratine - jego produkcja odbywa się głównie na Korsyce. Miąższ owocu jest więc praktycznie niejadalny. Gatunek fingered jest wykorzystywany w medycynie i do produkcji perfum.
Ciekawostki o cytronie
Cytron to symbol dostatku i szczęścia. W państwach azjatyckich owoce na ogół ustawia się w sklepach, przy kasach bądź sejfach, aby przyniosły sukcesy w handlu. Wysuszona skórka może pełnić funkcję naturalnego odświeżacza powietrza. Także świeża wytwarza dosyć intensywną woń. Z tego względu można spotkać cytrony np. przy wejściu do mieszkań. Podobno aromat jest w stanie utrzymać się nawet do 2 tygodni. Chińska medycyna ludowa wykorzystuje owoce cedratu w leczeniu zapalenia stawów, bólu głowy, obrzęków, reumatyzmów, bólu brzucha i zapalenia wątroby.
Konkurs. Wygraj zestaw wartościowych olejów!