Dlaczego jemy? - biologiczne, kulturowe i psychospołeczne funkcje jedzenia

   "Dlaczego jemy?" To pytanie z pewnością nie raz zadał sobie każdy. Wydawać by się mogło, że jedzenie służy wyłącznie do zaspokojenia fizjologicznego głodu. Jednak procesy jedzenia, przygotowywania posiłków, które towarzyszą nam w każdej dziedzinie i momencie życia, często stanowią element tradycji, obrzędów religijnych, sposobu na spędzenie wolnego czasu i podtrzymania więzi społecznych.

   Spożywanie żywności jest warunkiem istnienia wszystkich żywych organizmów. Żywność dostarcza bowiem niezbędnych składników odżywczych, a to pozwala zachować prawidłowe funkcjonowanie wszystkich procesów fizjologicznych w organizmie. Oprócz tego należy wymienić psychospołeczne i kulturowe funkcje spożywania żywności. Co więc składa się na poszczególne funkcje?

Biologiczne funkcje spożywania żywności

   Jedzenie pozwala na podtrzymywanie funkcji życiowych. Zapewnia prawidłowy wzrost i rozwój wszystkich organizmów. Dostarcza energii, która konieczna jest do wykonywania aktywności fizycznej. Ludzki organizm posiada mechanizmy, które regulują zapotrzebowanie na spożycie żywności. Są to ośrodki głodu i sytości, znajdujące się w podwzgórzu (części międzymózgowia).

   Energia pozyskiwana z pożywienia wydatkowana jest na utrzymywanie podstawowych funkcji życiowych - podstawową przemianę materii (krążenie krwi, utrzymanie ciepła ciała, oddychanie, syntezę białek, odbudowę tkanek) oraz aktywność fizyczną (pracę, ćwiczenia fizyczne) i wytwarzanie ciepła.

   Białka pozyskiwane z pożywienia odpowiadają za prawidłowy wzrost i rozwój organizmu, syntezę białek ustrojowych, regulację procesów przemiany materii, budowanie tkanek, gojenie ran, regulację enzymatyczną, udział w procesach immunologicznych, transporcie składników odżywczych, procesach widzenia, budują włosy i paznokcie.

   Węglowodany dostarczają energii oraz w formie błonnika wykazują funkcje regulatorowe.

   Tłuszcze dostarczają energii, stanowią budulec błon komórkowych, chronią przed utratą ciepła, pomagają utrzymywać prawidłowe położenie narządów wewnętrznych, biorą udział w tworzeniu hormonów tkankowych.

   Składniki mineralne i witaminy odpowiadają min. za prawidłową mineralizację kości (wapń, magnez, witamina D, witamina K), prawidłowe działanie układu nerwowego (witaminy z gr. B, magnez), prawidłowe procesy krwiotwórcze (żelazo, witamina B9, witamina B12, witamina B6), prawidłowe widzenie (witamina A), prawidłową krzepliwość krwi (wapń, witamina K), procesy odpornościowe (witamina C, cynk), prawidłowy stan skóry, włosów, paznokci (witamina A, cynk, witamina H).



Funkcje psychospołeczne spożywania żywności

   Psychospołeczne funkcje spożywania żywności bazują na relacjach z innymi ludźmi. Niestety często dochodzi do zaburzeń, w których jedzenie jest jedynym sposobem kontrolowania emocji np. jedzenie słodyczy jako forma zaspokajania stresu.

   Oprócz zaspokojenia odczuwania fizjologicznego głodu jedzenie zaspokaja również potrzeby psychiczne człowieka np. miłości, uznania, przynależności, kontroli, czy bezpieczeństwa.

   Przygotowywanie posiłków może być oznaką miłości i opieki okazywanej bliskim, zanoszenie posiłków do szpitala oznaką troski o chorego, kupowanie czekoladek oznaką wdzięczności, wykwinty obiad i kolacja oznaką szacunku, miłości, zainteresowania.

   Jedzenie często jest również elementem przywracania dobrego nastroju. Jest to spowodowane wydzielaniem serotoniny przez podwzgórze podczas spożywania żywności. Żywność często jest stosowana jako forma uspokojenia w sytuacjach napięcia, stresowych oraz jako forma eliminowania nudy.

   Jedzenie często traktowane jest również jako nagroda lub kara. Od najmłodszych lat słodycze są formą nagrody za dobre wyniki w nauce, pocieszenia po złych doświadczeniach.

   Jedzenie może być elementem utrzymywania przy sobie partnera oraz bliskich poprzez okazywanie im troski w czasie przygotowywania posiłków bądź karmienia. Stanowi również kompensację uczucia osamotnienia.



Funkcje kulturowe spożywania żywności

   Od zarania dziejów jedzenie jest elementem kultury i tradycji ludzi. Dzięki pożywieniu możliwy był rozwój cywilizacji (zapewnienie żywności wiosce, rozwój upraw, hodowli zwierząt, rozwój możliwości pozyskiwania pokarmów). Do dziś jedzenie jest traktowane jako dar Boży w wielu wyznaniach i religiach.

   Wpływ kultury i kult piękna powodują, że często jedzenie staje się uznawane za zagrożenie, niebezpieczeństwo i wątpliwość przyjemność, która może prowadzić do pogorszenia wyglądu przez zwiększenie masy ciała i zawartości tkanki tłuszczowej.

   Spożywanie "modnych" i znanych pokarmów takich jak posiłki z różnych stron świata, jedzenie typu fast food lub produkty "bio", ekologiczne, "vege" daje uczucie kontroli oraz akceptacji i przynależności do danej grupy społeczeństwa.

   Jedzenie jest również częścią tożsamości narodowej i społecznej. Mowa tu spożywaniu tradycyjnej kuchni, wspólnych biesiadach, imprezach, czy ucztach.