Enzymy trawienne to specyficznie, białkowe związki, które są wydzielane w układzie pokarmowym człowieka. Ich zadaniem jest trawienie złożonych substancji, które dostarczane są wraz z pożywieniem. Dzięki temu możliwe jest przyswajanie prostych związków, koniecznych do zachowania prawidłowych funkcji w organizmie.
Enzymy trawienne trawią białka do aminokwasów, tłuszcze do kwasów tłuszczowych i węglowodany do cukrów prostych. Enzymy trawienne zaczynają działać już w jamie ustnej, gdzie pożywienie jest rozdrabniane i wymieszane ze śliną. Jakie zatem można wyróżnić enzymy trawienie, gdzie są wytwarzane i jaki jest ich sposób działania w układzie pokarmowym?
|
|
Podział enzymów trawiennych
- Amylazy (inaczej enzymy amylolityczne) - powodują rozpad wiązań glikozydowych, występujących między cukrami prostymi w węglowodanach.
- Peptydazy (inaczej enzymy proteolityczne) - powodują rozpad wiązań peptydowych w białkach. Wyróżnia się endopeptydazy, czyli enzymy, które powodują rozpad wiązań peptydowych w środku łańcucha białka i egzopeptydazy, które powodują rozpad wiązań peptydowych występujących na końcach łańcucha białek.
- Lipazy (inaczej enzymy lipolityczne) - powodują rozpad wiązań estrowych w tłuszczach.
Amylaza ślinowa
Miejsce wytwarzania: ślinki w jamie ustnej.
Mechanizm działania: Amylaza ślinowa działa w jamie ustnej. Jej mechanizm trawienia obejmuje hydrolizę wiązań alfa-(1-4) glikozydowych, występujących w cząsteczkach węglowodanów. Dzięki temu dzieli skrobię i glikogen na mniejsze części min. mniejsze łańcuchy wielocukrowe, dekstryny, a także maltozę (złożoną z 2 cząsteczek glukozy). Amylaza ślinowa wykazuje najskuteczniejsze działanie w optimum pH 4-11. Jest aktywowana jonami chloru, które występują w ślinie. Amylaza ślinowa trawi ok. 30% skrobi.
Amylaza trzustkowa
Miejsce wytwarzania: trzustka.
Mechanizm działania: W dwunastnicy amylaza trzustkowa rozdziela wiązania glikozydowe skrobi i glikogenu na maltozę i oligosacharydy. Optymalnym pH działania dla amylazy trzustkowej jest pH lekko zasadowe.
Maltaza
Miejsce wytwarzania: błona śluzowa jelita cienkiego.
Mechanizm działania: Rozkłada dwucukier maltozę, która powstaje w trakcie trawienia skrobi i glikogenu. Powoduje rozpad wiązań glikozydowych, w wyniku czego powstają przyswajalne cząsteczki cukru prostego - glukozy. Glukoza jest wchłaniania z przewodu pokarmowego do naczyń krwionośnych kosmków jelitowych, a następnie kierowana do wątroby, gdzie jest magazynowana w formie glikogenu.
Laktaza
Miejsce wytwarzania: błona śluzowa jelita cienkiego.
Mechanizm działania: Rozkłada dwucukier laktozę (tzw. "cukier mleczny") na dwa cukry proste - glukozę i galaktozę. Coraz częściej u dorosłych spotyka się nietolerancję laktozy, która jest wynikiem wrodzonego lub nabytego braku wytwarzania enzymu laktazy w błonie śluzowej jelita cienkiego. Niestrawiona laktoza jest pożywką dla bakterii jelitowych, co powodować może szereg nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, m.in. wzdęć, biegunek, bólów brzucha.
Pepsyna
Miejsce wytwarzania: komórki gruczołowe (komórki główne) żołądka.
Mechanizm działania: Pepsyna jest aktywną formą pepsynogenu, czyli enzymu aktywowanego przez kwaśne pH soku żołądkowego. Pepsyna rozkłada wiązania peptydowe w białkach, dzięki czemu dzieli je na mniejsze łańcuchy polipeptydowe.
Trypsyna
Miejsce wytwarzania: trzustka.
Mechanizm działania: Trypsyna jest aktywną formą trypsynogenu, czyli enzymu aktywowanego przez niewielkie ilości enzymu enterokinazy. Trypsyna rozkłada wiązania peptydowe w miejscach wiązań aminokwasów - argininy i lizyny. Optymalne warunki jej działania to pH 7-9. Trypsyna dzieli białko na peptydy o różnej długości łańcucha aminokwasów oraz na wolne aminokwasy, które są wchłanianie z przewodu pokarmowego do naczyń krwionośnych kosmków jelitowych, a następnie żyłą wrotną transportowane do wątroby.
Chymotrypsyna
Miejsce wytwarzania: trzustka.
Mechanizm działania: Chymotrypsyna jest enzymem aktywowanym przez trypsynę. Rozkłada wiązania peptydowe w miejscach wiązań aminokwasów - metioniny, tryptofanu, tyrozyny, leucyny oraz fenyloalaniny. Optymalne warunki jej działania to pH 8-9. Podobnie jak trypsyna, chymotrypsyna dzieli białko na peptydy o różnej długości łańcucha oraz na wolne aminokwasy.
Elastaza
Miejsce wytwarzania: trzustka.
Mechanizm działania: Elastaza jest enzymem, który rozkłada wiązania peptydowe w miejscach wiązań aminokwasów - glicyny, seryny i alaniny. Optymalne warunki jej działania to pH 7-9. Podobnie jak chymotrypsyna i trypsyna dzieli białka na peptydy o różnych długościach łańcucha, a także na wolne aminokwasy.
Lipaza trzustkowa
Miejsce wytwarzania: trzustka.
Mechanizm działania: rozkłada wiązania estrowe w zemulgowanych przez żółć tłuszczach i prowadzi do powstania monoacylogliceroli oraz wolnych kwasów tłuszczowych, które następnie są wchłaniane w przewodzie pokarmowym do naczyń limfatycznych.