Grzyby uprawne - charakterystyka i wartości odżywcze

   Grzyby uprawne to bardzo popularny produkt spożywczy, który jest chętnie wykorzystywany w gastronomii. W ostatnich latach zwiększyło się zainteresowanie wieloma gatunkami grzybów uprawnych, dzięki ich dostępności przez cały rok, łatwości zbioru oraz smakowi i aromatowi, który jest porównywalny do grzybów leśnych oraz wartościom odżywczym.

   Uprawa grzybów wymaga specyficznych warunków, które zapewnią im odpowiedni wzrost. Niektóre gatunki można uprawiać samodzielnie w domu, szklarni czy ogrodzie. Jakie zatem grzyby uprawne można znaleźć w sklepach? Jak mają cechy charakterystyczne, jak są uprawiane, jakie wartości odżywcze wykazują i jakie może być ich wykorzystanie w kuchni? Poniżej przegląd najpopularniejszych grzybów uprawnych.

Pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus)

   Znana także jako pieczarka polna, pieczarka ogrodowa, czy bedłka polna. Pieczarka dwuzarodnikowa to popularny grzyb jadalny. Czas jej uprawy trwa od maja do września. W naturalnym środowisku może być spotkana w obszarach nawożonych obornikiem, na polach oraz w kompostownikach. Na skalę przemysłową jest uprawiana w zapewniających jej odpowiednie warunki pieczarkarniach. To właśnie tam pieczarka dwuzarodnikowa może być uprawiana przez cały rok.

   Pieczarka dwuzarodnikowa charakteryzuje się kapeluszem o średnicy od 4 do 10 cm w kolorze białym lub szarobiałym. Blaszki pieczarki początkowo są białe, a wraz z wiekiem ich kolor ciemnieje. Trzon tego grzyba sięga wysokości do 8 cm i grubości do 3 cm. Otacza go charakterystyczny pierścień. Miąższ pieczarki dwuzarodnikowej ma delikatny zapach i białą, czerwieniejącą barwę.

   Pieczarka dwuzarodnikowa występuje naturalnie w Europie, Australii, Azji oraz Ameryce Południowej, Północnej i Środkowej. W Europie uprawiana jest w dostosowanych do tego pieczarkarniach, gdzie do nawożenia podłoża wykorzystuje się przede wszystkim nawozy organiczne. Może być także uprawiana w przydomowych i działowych ogrodach, w wilgotnych i zacienionych miejscach. Pieczarki przeznaczone do obrotu powinny być świeże, zdrowe, jędrne, bez obcego zapachu, nieuszkodzone mechanicznie ani działaniem szkodników, bez oznak spleśnienia.

   Pieczarki zawierają szereg składników mineralnych m.in. magnez, sód, żelazo, potas oraz witaminę D2, B6 i B12. Sto gramów tego produktu zawiera ok. 3,09 g białka; 3,26 g węglowodanów oraz 0,34 g tłuszczów. Pieczarki mogą być spożywane na surowo. Świetnie sprawdzą się także gotowane, duszone, smażone oraz grillowane. Są doskonałym składnikiem zup (zupa pieczarkowa), sosów (sos grzybowy) oraz sałatek, i stanowią idealny dodatek do dań mięsnych, rybnych i makaronowych.



Pieczarka szlachetna (Agaricus edulis)

   Pieczarka szlachetna jest inaczej nazywana pieczarką miejską. Grzyb ten można spotkać w parkach, miejskich skwerów, śmietnikach.

   Pieczarka szlachetna cechuje się białym kapeluszem o średnicy od 4 do 15 cm i lekko podwiniętym na brzegach. Ma gęsto ułożone blaszki, które ciemnieją wraz z wiekiem. Trzon pieczarki szlachetnej jest gruby i niski, a miąższ twardy i zbity. Zbiory pieczarki szlachetnej trwają od maja do września.

   Gatunek ten cechuje wysoka zawartość błonnika, białka i składników mineralnych. Może być wykorzystywana do zup, sosów, dań mięsnych i obiadowych w towarzystwie ziemniaków oraz kasz.



Boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus)

   Boczniak ostrygowaty, inaczej bocznotrzonowiec ostrygokształtny, przyuszek ostrygowaty lub bedłka ostrygowata to grzyb występujący głównie na pniach martwych drzew. Występuje na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy. Boczniaki posiadają kapelusz z podwiniętym brzegiem o średnicy sięgającej nawet do 25 cm. Mogą mieć kształt wachlarzowaty lub lejkowaty o różnych odcieniach brązu. Mogą być też popielate, stalowoniebieskie lub fioletowe. Boczniaki mają gęste, białe lub fioletowe blaszki. Trzony tych grzybów są masywne o długości do 4 cm.

   Wzrost boczniaków ma miejsce najczęściej w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie może być uprawiany przez cały rok. Coraz częściej boczniaki uprawiane są przez osoby prywatne na działkach, w piwnicach, pomieszczeniach gospodarczych.

   Boczniaki zawierają witaminy z grupy B oraz wiele składników mineralnych. Do spożycia wykorzystuje się młode osobniki. Mogą być jedzone w formie smażonej, gotowanej, duszonej. Często są marynowane. Stanowią doskonały dodatek do zup, sosów, dań mięsnych i pierogów.



Pierścieniak uprawny (Stropharia rugosoannulata)

   Pierścieniak uprawny to grzyb jadalny, spotykany w Europie, ale też w Azji, Ameryce Północnej i Nowej Zelandii. Pora występowania pierścieniaka to głównie lato i jesień. W naturalnym środowisku spotkać można go w stogach słomy, polach, kompostownikach i kopcach.

   Pierścieniaki mają kapelusze o średnicy od 6 cm do nawet 20 cm, o gładkiej powierzchni. Brzeg kapeluszy jest podwinięty na całej długości, a blaszki gęsto osadzone. Trzon wysoki na 7-15 cm, o grubości do 3 cm, posiada charakterystyczny pierścień.

   Okres wzrostu pierścieniaka notuje się na maj-wrzesień. Do jego uprawy wykorzystuje się odpady ogrodowe i przegniłą słomę.

   Pierścieniaki bogate są w witaminy z grupy B i składniki mineralne. Nie powinien być spożywany na surowo. Doskonale sprawdzi się w sosach i zupach.



Uszak bzowy

   Uszak bzowy jest znany również pod nazwą grzyby mun. Jest to grzyb pasożytujący, rzadko hodowany w Europie, bardziej znany w Azji. Posiada szerokie właściwości lecznicze, m.in. wspierające odporność, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie oraz antynowotworowe. Owocniki grzybów mun dorastają do wielkości 2-10 cm i posiada kształt kielichowaty, lekko wygięty. Powierzchnia grzyba jest brązowa i matowa, a miąższ galaretowaty i sprężysty.

   Uszak bzowy najczęściej spotykany jest na bzie czarnym, drzewach, zaroślach i w ogrodach. Rośnie w ciągu całego roku. Można uprawiać go w pomieszczeniach zamkniętych. Grzyby mun zawierają błonnik, tłuszcze, cukry, białko, witaminy z grupy B, witaminę D oraz składniki mineralne. Są wykorzystywane jako składnik wielu potraw w kuchni azjatyckiej.



Grzyby shiitake

   Grzyby shiitake to inaczej twardnik japoński lub twardziak jadalny. Występuje głównie w Chinach, Japonii. Twardziak rośnie w ciągu całego roku.

   Kapelusze twardziaka sięgają w średnicy 20 cm. Są barwy brązowej z gęstymi, szerokimi blaszkami w kolorze białym. Jasnoczerwonobrązowy trzon sięga grubości 3-4 cm. Twardziak może być uprawiany w szklarniach oraz na wolnym powietrzu. Grzyby te zawierają witaminy z grupy B (B2, B3, B5, B6), witaminę D2, cynk, fosfor, mangan, kobalt i miedź.

   Nadają się do marynowania oraz spożywania w stanie surowym i suszonym. Twardnieją podczas długiej obróbce cieplnej. Posiadają wiele właściwości prozdrowotnych - np. grzyby shiitake dzięki obecności związku o nazwie eritadenina posiadają właściwości regulujące poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi.