Hemoglobina - dbajmy o nią nie tylko w ciąży

   Kobiety zaczynają interesować się hemoglobiną zazwyczaj wtedy, gdy trafiają do lekarza z rozpoznaniem anemii, albo gdy starają się o dziecko lub już są w ciąży. To właśnie wtedy poziom hemoglobiny zazwyczaj spada poniżej normy.

   Wspomniany związek jest niezbędnym elementem czerwonych krwinek. Niedobór hemoglobiny jest jedną z oznak anemii (inaczej: niedokrwistości). Hemoglobina jest barwnikiem krwi i białkiem odpowiadającym za przenoszenie i wiązanie tlenu oraz dwutlenku węgla. W jej skład wchodzi hem złożony m.in. z cząsteczki żelaza znajdującego się w jej centrum.

Jaka jest norma hemoglobiny we krwi?

   Poziom hemoglobiny we krwi można zbadać poprzez wykonanie morfologii krwi obwodowej. Krew do oznaczenia może być pobrana z opuszki palca lub z żyły łokciowej, po wcześniejszym zdezynfekowaniu palca. U kobiet norma hemoglobiny mieści się w granicach 11,5-16,0 g/dl (7,2-10,0 mmol/l), u mężczyzn norma hemoglobiny wynosi 12,5-18,0 g/dl (7,8-11,3 mmol/l). W odniesieniu do kobiet oczekujących na dziecko stosuje się inną normę, która wynosi 11,5-13,5 g/dl. Niska hemoglobina, a więc obniżony poziom hemoglobiny jest na ogół spowodowany niedokrwistością i stanami przemęczenia organizmu. Wysoka hemoglobina, tj. zwiększone stężenie hemoglobiny zaś obserwuje się w nadkrwistości i w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej. Niedokrwistość (anemia) natomiast jest najczęściej spowodowana stosowaniem niezbilansowanej diety.



Chcesz mieć hemoglobinę w normie? Stosuj "żelazną" dietę

   Im mniej żelaza w organizmie, tym mniej hemoglobiny - białko to zawiera hem, a ten zaś składa się m.in. z żelaza. Najbardziej polecanymi produktami spożywczymi są czerwone mięso, jaja (wiejskie), podroby (np. wątróbka) oraz zielone warzywa i buraki. W przypadku znacznego niedoboru żelaza sama zmiana diety może nie wystarczyć. W takiej sytuacji trzeba stosować preparaty uzupełniające niedostatek tego minerału w organizmie - jednak najlepiej jeśli suplementacja żelaza (zwłaszcza w ciąży) odbywa się pod kontrolą lekarza lub dietetyka.



Pomyśl nie tylko o żelazie

   Poziom przyswajalności żelaza jest stosunkowo niski, szczególnie w odniesieniu do żelaza niehemowego. Żelazo hemowe znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego. Źródłem niehemowego żelaza są natomiast produkty pochodzenia roślinnego. Przeciętnie, żelazo niehemowe wchłania się w około 1-5%, czyli ok. czterokrotnie gorzej niż hemowe. Bardzo dużą rolę w przyswajaniu żelaza odgrywa witamina C. Żelazo lepiej wchłania się także w towarzystwie lizyny i cysteiny (tzw. czynnik mięsny) - czyli aminokwasów wchodzących w skład pełnowartościowego białka. Absorpcję żelaza w jelicie cienkim zwiększają także składniki mineralne: miedź, kobalt i mangan. Następnym składnikiem, dzięki któremu wzrasta przyswajanie żelaza, jest chlorofil. Niski poziom hemoglobiny może być następstwem nie tylko niedoboru żelaza, ale również niedostatecznej ilości witaminy B6, witaminy B12 czy też witaminy B9 (kwasu foliowego).



Hemoglobina transportuje nie tylko tlen

   Hemoglobina zajmuje się transportowaniem nie tylko tlenu, ale również dwutlenku węgla. Jedna cząstka tego składnika krwi może przyłączyć ok. 1-4 cząsteczek tlenu. Hemoglobina znajduje się w czerwonych krwinkach (inaczej: erytrocytach), które zwykle przeżywają 120 dni, a następnie ulegają rozpadowi. Hemoglobina będąca ich częścią jest wtedy rozkładana, a żelazo jest odzyskiwane i wykorzystane przez organizm.



Przykre następstwa niedoboru hemoglobiny

   Jeżeli stężenie poziomu hemoglobiny w organizmie jest zbyt niskie, tlen nie zostaje dostarczony tkankom we właściwych ilościach. W konsekwencji zostaje uruchomiony mechanizm kompensujący polegający na przyspieszeniu tempa pracy serca. Utrzymujący się niski poziom hemoglobiny może doprowadzić do wystąpienia duszności wysiłkowej.



Nieprawidłowy poziom hemoglobiny a choroby

   Niektóre choroby prowadzą do obniżenia poziomu hemoglobiny, a inne do jego podwyższenia. W przebiegu chorób przewlekłych, takich jak choćby toczeń rumieniowaty układowy, reakcja poprzetoczeniowa czy też białaczka limfatyczna, dochodzi do podwyższenia poziomu hemoglobiny w organizmie. Podwyższona wartość tego składnika może być też następstwem nadmiernej aktywności śledziony. W tych przypadkach nie dochodzi do prawidłowego rozpadu hemoglobiny po rozkładzie erytrocytów i wolna hemoglobina przenika do krwi (tzw. hemoglobinemia). Z kolei obniżony poziom hemoglobiny najczęściej towarzyszy niedokrwistości chorób przewlekłych, ostrym i przewlekłym krwawieniom, niedoborowi witaminy B12, żelaza i witaminy B9. Niedokrwistość chorób przewlekłych jest to stan spowodowany zakażeniami, chorobami autoimmunologicznymi lub nowotworowymi. Jej przyczyną jest obniżenie produkcji erytrocytów w związku z rozwojem przewlekłych schorzeń.



Mioglobina - siostra hemoglobiny

   Nie tylko hemoglobina odpowiada za transport tlenu u człowieka (i innych kręgowców). Mioglobina znajduje się jednak w mięśniach, a nie we krwi. Elementem łączącym oba związki jest zawartość niebiałkowej grupy określanej jako hem - jego zadaniem jest odwracalne wiązanie tlenu cząsteczkowego. Pod względem budowy hem bywa określany jako cykliczny tetrapirol - składa się on z czterech pierścieni pirolowych, które są połączone mostkami metinowymi. Zarówno hemoglobina, jak i mioglobina posiadają kulisty kształt. Główną funkcją mioglobiny jest jednak magazynowanie tlenu, a nie jego transport do różnych komórek organizmu.



Ferrohemoglobina i inne rodzaje tego związku

   W hemie znajduje się jon żelaza - Fe2+ albo Fe3+. Trzeba jednak pamiętać, że wyłącznie hemoglobina zawierająca atom żelaza na drugim stopniu utlenienia, może skutecznie wiązać tlen. Określa się ją mianem ferrohemoglobiny. Oprócz tego, można wyróżnić także inne, różne typy hemoglobin, m.in. hemoglobinę A występującą u dorosłych oraz hemoglobinę A2. Hemoglobina F występuje natomiast u dzieci.



Wiązanie tlenu przez hemoglobinę

   Po połączeniu się hemoglobiny z tlenem dochodzi do zmiany czwartorzędowej struktury. Cząstka hemoglobiny nieutlenowanej jest bardziej napięta i skrępowana w porównaniu z utlenowaną hemoglobiną. Dlatego też strukturę pierwszej z wymienionych określa się mianem formy T (ang. Tense - napięta), a strukturę drugiej - formą R (ang. Relaxed - rozluźniona).



Sygnały obniżonego poziomu hemoglobiny

   W ramach profilaktyki zaleca się wykonywanie badania morfologii krwi obwodowej raz w roku - wyniki badania wykazują ewentualne nieprawidłowości m.in. W zakresie poziomu hemoglobiny. Ponadto, lekarz każdorazowo zleca wykonanie wspomnianego wyżej badania w przypadku, gdy pacjent zgłosi takie dolegliwości, jak przewlekłe zmęczenie, osłabienie koncentracji, obniżenie nastroju, zawroty głowy i bladość skóry. Niedotlenienie komórek związane ze zbyt niskim poziomem hemoglobiny we krwi może doprowadzić także do przyspieszenia czynności serca i bladości skóry. Ponadto, nieprawidłowe stężenie tego składnika może spowodować obniżenie poziomu libido i zaburzenia miesiączkowania u kobiet.