Dobrze zbilansowana, zdrowa dieta zakłada nie tylko odpowiedni wybór produktów, które znajdą się w naszym codziennym menu, ale też i ich prawidłową obróbkę. Nie chodzi tu jednak tylko o to, aby nie smażyć potraw w głębokim tłuszczu czy nie dodawać do nich zbyt dużej ilości soli - zalecenia, które znamy dziś wszyscy.
Okazuje się, że wpływ na to, jak wartościowy będzie nasz posiłek, w dużej mierze zależy od takich czynników, jak np. ilość wody, w jakiej ugotujemy składające się na niego produkty. Choć praktyki mające na celu zachowanie jak największej ilości składników odżywczych pożywienia mogą w pierwszej chwili wydawać się niepotrzebne czy nawet absurdalne, specjaliści do spraw żywienia są zgodni co do tego, iż są, przeciwnie niezbędne, aby "zdrowa" dieta faktycznie spełniała swoje zadanie. Tak więc? O czym musimy pamiętać?
|
|
Obieranie
Troska o zachowanie wartości odżywczych przygotowywanych dań rozpoczyna się już na etapie obierania warzyw i owoców. Pamiętajmy, by robić to tylko wtedy, gdy jest to konieczne, tj. gdy skórka nie nadaje się do spożycia. Młode warzywa, jak np. marchew czy pietruszka, mogą być spożywane wraz z nią - wystarczy jedynie dokładnie wyszorować je szczoteczką.
Gdy obieramy warzywa i owoce, pamiętajmy, by robić to jak najcieniej - pod skórką znajduje się bowiem wiele cennych składników odżywczych. Czasami jest to oczywiście bardzo trudne, a więc warto pamiętać o kilku trikach ułatwiających poprawne obieranie. Po pierwsze, niektóre warzywa, jak np. paprykę, możemy uprzednio sparzyć, dzięki czemu ściągniemy z nich jedynie niepotrzebną skórkę i nie naruszymy miąższu. W przypadku np. ziemniaków możemy zdecydować się na ich uprzednie upieczenie, które daje ten sam efekt.
Pamiętajmy, by obrane warzywa i owoce wykorzystywać (tj. zjadać lub poddawać dalszej obróbce) jak najszybciej, gdyż pozostawione, po obraniu, z minuty na minutę tracą to, co w nich najbardziej wartościowe pod kątem odżywczym, a więc m.in. niektóre witaminy. Aby je zachować, w oczekiwaniu na moment, w którym możliwe będzie dalsze wykorzystywanie produktu, możemy spryskać lub skropić obrane warzywo czy owoc sokiem z cytryny, które spowolni i ograniczy straty. Ta sama zasada dotyczy pokrojonych warzyw i owoców.
Namaczanie
O ile w przypadku większości produktów spożywczych należy uważać na to, aby nie straciły one swych wartości odżywczych, w przypadku roślin strączkowych, pestek oraz orzechów trzeba zadbać o to, aby je one w ogóle "zdobyły"?
Techniką, która ma na to pozwolić, jest namaczanie. O ile w przypadku strączków konieczność ta jest oczywista, mało kto wie, iż również orzechy i pestki powinny spędzić kilka godzin, przed spożyciem, w wodzie. Okazuje się, iż tylko wtedy są tak wartościowe, jak powszechnie się uznaje. W orzechach i pestkach znajdują się naprawdę ogromne ilości witamin i minerałów, lecz ich przyswajalność jest w większości ograniczona, jeśli naszej przekąski czy dodatku do deseru się nie namoczy. Dopiero w wodzie owe substancje w pewnym sensie odblokowują się. Obrazowo można wyjaśnić to w ten sposób, że orzech czy pestka jest zalążkiem rośliny, stąd ma w sobie wszystko to, co będzie jej potrzebne na pierwszym etapie rozwoju. Ów odżywczy pakiet nie uaktywni się jednak, jeśli orzechy i pestki nie znajdą się w odpowiednim otoczeniu. Tym otoczeniem jest nie tylko gleba, ale przede wszystkim właśnie woda.
Warto tu również dodać, iż nie powinno się namaczać warzyw i owoców, gdyż te, w przeciwieństwie do strączków oraz orzechów i pestek, zanurzone w wodzie będą tracić witaminy (np. witaminę C).
Gotowanie w wodzie
Gotowanie w wodzie, czyli jeden z najpowszechniej stosowanych sposobów obróbki cieplnej pokarmów, powoduje, tak jak wszystkie inne, straty wartości odżywczych produktów. Niemniej, stosując się do pewnych wytycznych, jesteśmy w stanie owe straty ograniczyć.
Przede wszystkim pamiętać należy o tym, by warzywa, które mamy zamiar ugotować, wrzucać na wrzątek, miast podgrzewać je wraz z wodą. Dzięki temu zatrzymujemy m.in. działanie enzymu odpowiedzialnego za rozpad witaminy C.
Warto również wiedzieć, iż podczas gotowania warzyw część z zawartych w nich składników odżywczych tak czy siak trafi do wywaru. Nie powinno się więc go wylewać - lepiej jest wykorzystać go do przygotowywania potraw, np. sosów, lub jadać warzywne zupy.
Pamiętajmy, że im dłużej produkty się gotują, tym więc składników odżywczych tracą. Tym samym nie wolno ich rozgotowywać (tym bardziej, że, o czym warto tu wspomnieć, rozgotowane warzywa mają wyższy indeks glikemiczny). Dobrym sposobem na skrócenie czasu gotowania, a więc i ograniczenie strat witamin i minerałów, jest również przykrywanie garnka pokrywką.
Gotowanie na parze
Gotowanie na parze stanowi dobrą alternatywą dla gotowania w wodzie. Pozwala ono bowiem na znaczące ograniczenie strat wartości odżywczych produktów. Na parze możemy gotować tak warzywa, jak i owoce, mięso, a nawet produkty zbożowe czy strączki.
Smażenie
Smażenie, czyli przygotowywanie produktów do spożycia z wykorzystaniem rozgrzanego tłuszczu, powinno odbywać się w podobny sposób co gotowanie w wodzie - pamiętajmy, by wkładać mięso czy warzywa na patelnię, na której tłuszcz jest już wystarczająco gorący. Dzięki temu wierzch wybranego produktu od razu się ścina, co ogranicza wydostawanie się z niego ważnych substancji.
Smażenie powoduje straty wartości odżywczych jedzenia, a więc ograniczenie ich właściwości, niemniej warto wiedzieć, iż wyjątkiem od tej reguły jest cebula. Ta, nawet po usmażeniu, jest tak samo wartościowa jak cebula surowa.
Pieczenie
Ograniczanie strat wartości odżywczych w przypadku pieczenia sprowadza się głównie do stosowania się do zalecenia dotyczącego temperatury, w jakiej poddaje się obróbce wybrane produkty. Pamiętajmy, że w wyższej, w której czas pieczenia się skraca, owe straty są znacznie niższe.
Warto tu również dodać, że przed pieczeniem mięsa można dodatkowo je podsmażyć, tj. wrzucić na kilka minut na rozgrzany olej, z każdej strony, by wierzchnia warstwa ścięła się, co spowoduje, że mięso po upieczeniu nie będzie zbyt suche. Nie utraci również wówczas takiej ilości składników odżywczych, jaką straciłoby bez owej uprzedniej obróbki.