Wspiera układ odpornościowy i układ nerwowy, transportuje tlen do tkanek. Żelazo, bo o nim mowa, jest naprawdę ważne dla ludzkiego organizmu - i to już na etapie życia płodowego. W poniższym artykule skupiliśmy się na wyjaśnieniu, dlaczego żelazo tak jest, ale też, jakie są przyczyny niedoboru oraz sposoby na uzupełnienie i powrót do optymalnego poziomu. Wspominamy również o nadmiarze żelaza, który może źle się skończyć! Sprawdź!
|
|
Żelazo - co to jest i jaką rolę pełni w organizmie?
Żelazo to jeden z najważniejszych pierwiastków mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Co ważne, organizm ten nie jest jednak w stanie samodzielnie go wytworzyć. Konieczne jest więc regularne dostarczanie go z zewnątrz - wraz z pożywieniem albo w formie suplementów.
Rozróżniamy dwa rodzaje żelaza - hemowe, czyli dostarczane z produktów pochodzenia zwierzęcego, oraz niehemowe, czyli dostarczane z produktów pochodzenia roślinnego. Są one wchłaniane przez dwunastnicę bądź jelito cienkie, przy tym hemowe wchłania się w około 20 procentach, natomiast niehemowe tylko w 5 procentach.
Żelazo jest kluczowym składnikiem hemoglobiny i pełni ważną rolę przy transportowaniu tlenu do narządów i mięśni. Ponadto wspiera układ odpornościowy (chroni przed infekcjami) oraz układ nerwowy (zapewnia odpowiednie funkcjonowanie fizyczne i intelektualne), a także jest przydatne w detoksykacji wątroby oraz w zapobieganiu przedwczesnemu starzeniu skóry.
Dodatkowo żelazo jest bardzo ważne u kobiet ciężarnych - wspiera prawidłowy rozwój mózgu, układu nerwowego oraz tkanek znajdującego się w brzuchu maluszka. Poziom żelaza w organizmie można sprawdzić poprzez standardowe badanie krwi. Nie trzeba być wówczas na czczo ani specjalnie się do niego przygotowywać.
Przyczyny i objawy niedoboru żelaza
Na niedobór żelaza najbardziej są narażone kobiety w ciąży, dzieci (szczególnie w wieku przedszkolnym), kobiety mające obfite miesiączki, sportowcy, osoby otyłe oraz osoby, które utraciły dużo krwi po urazie oraz seniorzy.
Przyczyn jest wiele, a do najważniejszych zaliczymy zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (u ciężarnych), zaburzenia wchłaniania tego pierwiastka, dietę wegetariańską oraz nadmierną utratę żelaza wraz z krwią na skutek wspomnianych miesiączek, urazów, a także krwawień z przewodu pokarmowego.
Niedobór żelaza objawia się na przykład poprzez bladość skóry, osłabienie i przewlekłe zmęczenie, poprzez niedokrwistość, obniżoną wydolność organizmu oraz powstawanie zajadów. Do tego też mogą zacząć się bóle i zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, szumy w uszach, migreny i zaburzenia żołądkowe. Mogą również nagle wypadać włosy.
Jak uzupełnić niedobory żelaza?
Żelazo można utrzymać na zadowalającym poziomie poprzez następujące produkty spożywcze. Jeśli chodzi o żelazo hemowe, to znajduje się ono w mięsie, wątróbce i podrobach, w krewetkach i żółtkach jaj, a jeśli o niehemowe, to w orzechach, pestkach dyni, otrębach pszennych i pełnoziarnistym chlebie, w roślinach strączkowych, burakach, brokułach, w natce pietruszki, w suszonych owocach, w jagodach oraz w kakao.
Niekiedy wymagane jest zażywanie suplementów z żelazem - tabletek, kapsułek, proszków i kropelek. Wiele z nich jest dostępnych bez recepty. Sprawdź: https://a-manada.pl/suplementy-zelaza. Przyswajalność żelaza rośnie, gdy włączymy do diety produkty bogate w witaminę C (cytrusy, jabłka, gruszki czy paprykę) oraz w kiszonki - kapustę kiszoną, ogórki kiszone czy soki z kiszonych warzyw.
Najlepiej przyjmować żelazo godzinę lub dwie godziny po posiłku. Chyba że pojawią się dolegliwości żołądkowe - wówczas w trakcie jedzenia. Ponadto nie należy popijać go herbatą, kawą czy mlekiem, lecz na przykład sokami z witaminą C.
Co istotne, wchłanianie żelaza utrudniają fityniany, polifenole, wapń i fosforany, a mówiąc precyzyjniej otręby pszenne, białko sojowe, orzechy, czekolada, herbata i kawa. Jeśli więc poziom tego pierwiastka jest naprawdę niski, to warto wykluczyć te produkty ze swojej diety. Podobny problem może wystąpić podczas antybiotykoterapii, zażywaniu leków na zgagę czy magnezu.
Czy nadmiar żelaza jest szkodliwy dla organizmu?
Na koniec jeszcze jedna kwestia. Choć ważne jest utrzymywanie optymalnego poziomu żelaza w organizmie i ewentualne uzupełnianie doboru, to jednak nie można przesadzić. Nadmiar żelaza może spowodować ból brzucha, nudności, biegunki, zaparcia oraz zaburzenia hormonalne. Jeśli sytuacja często się powtarza, może zakończyć się uszkodzeniem wątroby, wystąpieniem cukrzycy, insulinooporności, a nawet zawałem serca. Tutaj mała uwaga: nie ma powodu do niepokoju, gdy stolec zmieni zabarwienie na ciemny kolor lub wręcz czarny. To po prostu efekt uboczny.
Podsumowując, powinniśmy zadbać o własne zdrowie i stale kontrolować poziom żelaza. Tylko wówczas jesteśmy w stanie określić, czy rzeczywiście mamy niedobór, czy może wszystko jest ok albo mamy go zbyt dużo w organizmie. Jeśli okaże się, że dużo brakuje do optymalnego poziomu, wówczas niezbędna będzie zmiana nawyków żywieniowych oraz suplementacja żelazem.